Του Desmond Lachman
Η Ελλάδα βγήκε έπειτα από οκτώ χρόνια βγήκε από την κηδεμονία ενός προγράμματος οικονομικής προσαρμογής υπό το Διεθνές Οικονομικό Ταμείο (ΔΝΤ) και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αυτό έκανε κάποιους Ευρωπαίους αξιωματούχους να πανηγυρίσουν που επιτέλους τερματίστηκε η κρίση της Ευρωζώνης. Ο Γενικός Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) Κλάους Ρέγκλινγκ για παράδειγμα είπε ότι θα πιει ένα ποτήρι ούζο για να γιορτάσει αυτό το σημαντικό ελληνικό ορόσημο.
Απ' ό,τι φαίνεται, ο Ρέγκλινγκ παραβλέπει δύο παράγοντες. Ο πρώτος είναι η εξαιρετικά θλιβερή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα βγαίνοντας από το πρόγραμμα των ΔΝΤ-ΕΕ καθώς και τις ακόμα πολύ ζοφερές οικονομικές προοπτικές της χώρας.
Ο δεύτερος είναι η κυοφορούμενη ιταλική δημοσιονομική και οικονομική κρίση που θα μπορούσε να έχει πολύ σοβαρότερες συνέπειες για το ευρώ απ' ό,τι η ελληνική οικονομική κρίση που προηγήθηκε.
Αν ο Ρέγκλινγκ είχε δώσει προσοχή σ' αυτούς τους δύο παράγοντες μπορεί να έπινε ούζο όχι για να γιορτάσει, αλλά για να πνίξει τα βάσανά του.
Ένα γράφημα που δημοσίευσε πρόσφατα το ΔΝΤ απεικονίζει γλαφυρά τη θλιβερή κατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Το γράφημα αυτό καταδεικνύει ότι η οικονομική ύφεση της Ελλάδας υπήρξε, ως προς τουλάχιστον μία σημαντική πτυχή της, πολύ χειρότερη από τη Μεγάλη Ύφεση των ΗΠΑ στη δεκαετία του 1930.
Όπως συνέβη και στη Μεγάλη Ύφεση, το εθνικό προϊόν της Ελλάδας μειώθηκε κατά περίπου 25% από τα επίπεδα στα οποία βρισκόταν προ του 2010. Σε αντίθεση όμως με τη Μεγάλη Ύφεση, που έφτασε στο βαθύτερο σημείο της περίπου τέσσερα χρόνια μετά την έναρξή της και επανήλθε στα προ της κρίσης επίπεδα μετά από τέσσερα ακόμη χρόνια, η ελληνική οικονομία ακόμη και δεν στραφεί με αποφασιστικότητα προς την ανάπτυξη, και ακόμη βρίσκεται περίπου 25% κάτω από τα πρό της κρίσης επίπεδα της.
Επιπλέον, πάνω από 20% των Ελλήνων παραμένουν άνεργοι παρά το γεγονός ότι περισσότεροι από 400.000 από τους πιο οικονομικώς ενεργούς πολίτες της επέλεξαν να εγκαταλείψουν τη χώρα και να ψάξουν καλύτερες εργασιακές ευκαιρίες στο εξωτερικό.
Εξάλλου, δεν αποτελεί αφορμή για εορτασμούς ούτε το γεγονός ότι η χώρα συνεχίζει να επιβαρύνεται με ένα χρέος που το ΔΝΤ αναγνωρίζει ως μη βιώσιμο ή ότι η κρίση είχε ως αποτέλεσμα μια ιδιαίτερα κατακερματισμένη εσωτερική πολιτική σκηνή.
Αυτές οι πολιτικές εμποδίζουν την Ελλάδα από το να υιοθετήσει εκείνες τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις που μπορεί να την έβαζαν σε ένα δρόμο ταχύτερης οικονομικής ανάπτυξης απ' αυτόν στον οποίο βρίσκεται σήμερα. Επίσης, υπονομεύουν την προοπτική η χώρα να έχει μεγαλύτερη επιτυχία στη μεταρρύθμιση της οικονομίας της στο μέλλον, απ' όση είχε μέχρι σήμερα.
Ένας δεύτερος και πολύ σημαντικός λόγος που καθιστά πρόωρη κάθε σκέψη ότι η κρίση στην Ευρωζώνη τερματίστηκε είναι τα μαύρα σύννεφα που συγκεντρώνονται πάνω από την ιταλική οικονομία.
Η ανησυχία αυτή γίνεται εντονότερη αν αναλογιστεί κανείς πως η ιταλική οικονομία είναι περίπου δέκα φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη ελληνική, και, μετά τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη αγορά εθνικού χρέους στον κόσμο.
Αν η ελληνική οικονομική κρίση τάραξε συθέμελα την οικονομία της Ευρωζώνης, τρομάζει η σκέψη για το τι θα μπορούσε να συμβεί στην Ευρώπη αν η Ιταλία ζούσε μια έντονη οικονομική κρίση.
Ένας βασικός λόγος να πιστεύει κανείς πως η ιταλική οικονομία οδεύει προς μεγάλα προβλήματα στο άμεσο μέλλον είναι το ότι είναι πιο ευάλωτη από ποτέ σε μια αλλαγή στο παγκόσμιο περιβάλλον ρευστότητας.
Την ώρα που η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ ήδη αυξάνει τα επιτόκια και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πρόκειται να τερματίσει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων μέχρι το τέλος του χρόνου, το χρέος του δημόσιου τομέα της Ιταλίας έχει ξεπεράσει το 130% του ΑΕΠ καθιστώντας την Ιταλία την πιο χρεωμένη οικονομία της ευρωζώνης μετά την ελληνική.
Την ίδια ώρα, οι ισολογισμοί των ιταλικών τραπεζών βρίθουν από ανησυχητικά υψηλά επίπεδα μη εξυπηρετούμενων δανείων καθώς και από υψηλά επίπεδα ιταλικού κρατικού χρέους.
Οι προοπτικές της ιταλικής οικονομίας επιδεινώνονται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι, μετά τις εκλογές του περασμένου Μαρτίου, η χώρα έχει σήμερα μια λαϊκιστική κυβέρνηση συνεργασίας που δεν δεσμεύεται από δημοσιονομική πειθαρχία και προτίθεται να ακυρώσει τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις της προηγούμενης ιταλικής κυβέρνησης.
Αν η ιταλική οικονομία δεν μπόρεσε να αναπτυχθεί υπό μια μεταρρυθμιστική κυβέρνηση σε μια περίοδο ευνοϊκού παγκόσμιου οικονομικού περιβάλλοντος, αναρωτιέται κανείς γιατί να αναπτυχθεί σε ένα απαιτητικότερο παγκόσμιο περιβάλλον και με μια κυβέρνηση της οποίας οι οικονομικές πολιτικές πιθανότατα δεν θα βρουν υποστήριξη από τις αγορές.
Χωρίς οικονομική ανάπτυξη, πώς θα αντιμετωπίσει η Ιταλία το βουνό του δημόσιου χρέους της σε ένα δύσκολο παγκόσμιο περιβάλλον ρευστότητας;
Όλα αυτά καταδεικνύουν πως δεν είναι ώρα για εφησυχασμό από τους υπεύθυνους για την ευρωπαϊκή πολιτική. Αντί να πανηγυρίζουν το τέλος του ελληνικού προγράμματος διάσωσης από το ΔΝΤ και την ΕΕ, είναι ώρα να σχεδιάσουν πώς θα αντιμετωπίσουν τον επόμενο και δυσκολότερο γύρο της κρίσης στην ευρωζώνη.
--
Ο Desmond Lachman είναι μέλος του American Enterprise Institute. Έχει διατελέσει υποδιευθυντής στο Τμήμα Πολιτικής και το Τμήμα Αναθεώρησης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και Επικεφαλής Σύμβουλος Στρατηγικής για τις αναδυόμενες αγορές στη Salomon Smith Barney.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 21 Αυγούστου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute (ΑΕΙ) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
