Η ΕΕ και η Ιαπωνία έχουν παρόμοια νοοτροπία: Και οι δύο υποστηρίζουν ένα ανοιχτό παγκόσμιο εμπορικό σύστημα που θα βασίζεται σε κανόνες, και μοιράζονται παρόμοιες αξίες σε ό,τι αφορά τη δημοκρατία, την ελευθερία της έκφρασης και την ιδιωτικότητα. Τα περασμένα όμως χρόνια, το εμπόριο μεταξύ ΕΕ και Ιαπωνίας γνώρισε εντάσεις: το μερίδιο της Ιαπωνίας στις εξαγωγές αγαθών της ΕΕ γνώρισε κάμψη (από 6,9% το 1990 σε 3,2% το 2017), ενώ οι ευρωπαϊκές εταιρίες αντιμετώπισαν εμπόδια στις εξαγωγές τους προς την Ιαπωνία.
Τον Ιούλιο του 2018, η ΕΕ και η Ιαπωνία υπέγραψαν μια εμπορική συμφωνία, την Οικονομική Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης (ΕΡΑ), η οποία καλύπτει 600 εκατομμύρια ανθρώπους και 30% του παγκόσμιου ΑΕΠ καθώς η δεύτερη (ΕΕ) και η 4 (Ιαπωνία) πλουσιότερη οικονομία στον κόσμο ένωσαν δυνάμεις. Ακολουθώντας το παράδειγμα της πρόσφατης συμφωνίας Ηνωμένου Βασιλείου - Ιαπωνίας, οι εμπορικοί διαπραγματευτές ΕΕ και Ιαπωνίας θα έπρεπε να συναντηθούν εκ νέου για να ενισχύσουν περαιτέρω την επιτυχία της ΕΡΑ, επιδιώκοντας ιδίως τη συνεργασία σε ό,τι αφορά την ιδιωτικότητα των δεδομένων.
Υπό την ΕΡΑ, η ΕΕ και η Ιαπωνία δεσμεύθηκαν να αφαιρέσουν σταδιακά το 99% και το 97% των δασμολογικών κλάσεων επί αγαθών αντιστοίχως, καθιστώντας έτσι ευκολότερο και στις δύο πλευρές να πουλούν αγαθά και υπηρεσίες η μία στην άλλη. Τότε, κάποιοι ειδησεογραφικοί σχολιαστές μίλησαν για μια συμφωνία «αυτοκίνητα έναντι τυριών»: η Ιαπωνία συμφώνησε να αφαιρέσει σταδιακά τα εμπορικά εμπόδια που επιβάλλει επί των αγροτικών προϊόντων της ΕΕ, ενώ η ΕΕ δεσμεύθηκε να αφαιρέσει σταδιακά τον δασμό 10% επί των ιαπωνικών αυτοκινήτων σε μια περίοδο επτά ετών.
Τα δεδομένα του παραπάνω γραφήματος καταδεικνύουν ότι από την υπογραφή της ΕΡΑ, οι συνολικές εξαγωγές της ΕΕ στην Ιαπωνία (62,6 εκατομμύρια ευρώ) και οι εισαγωγές αγαθών από την ΕΕ (63 εκατομμύρια ευρώ) έφτασαν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα το 2019, με τη μεγαλύτερη συμβολή να προέρχεται από τη Γαλλία (30% της συνολικής αύξησης). Σημαντικά ήταν επίσης και τα γεωπολιτικά αποτελέσματα της συμφωνίας αυτής. Οι διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία απέκτησαν αυξημένη πολιτική σημασία σε συνέχεια, και σε αντιπαράθεση, της μονομερούς πολιτικής του Τραμπ και της αμφιθυμίας του ως προς την πολυμερή απελευθέρωση του εμπορίου. Η διμερής ΕΡΑ έστειλε ένα σαφές μήνυμα της δέσμευσης για συνεργασία μεταξύ ΕΕ και Ιαπωνίας, για την υπεράσπιση μιας φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης και για αντίδραση έναντι στον αμερικανικό προστατευτισμό. Σε μια κοινή δήλωση τους φέτος μετά τη Σύνοδο ΕΕ-Ιαπωνίας, τα δύο μέρη εξέφρασαν τη “γενική τους ικανοποίηση” ως προς τα θετικά αποτελέσματα της ΕΡΑ “παρά τις επιπτώσεις της πανδημίας του COVID-19 στο παγκόσμιο εμπόριο” και επαναβεβαίωσαν ότι “η πλήρης και αποτελεσματική εφαρμογή της ΕΡΑ παραμένει μια κοινή προτεραιότητα”.
Σε σύγκριση με άλλες διαπραγματεύσεις εκείνης της εποχής, όπως η πρόταση για τη Διατλαντική Εμπορική και Επενδυτική Εταιρική Σχέση (Transatlantic Trade and Investment Partnership - TTIP), η ΕΡΑ μεταξύ ΕΕ και Ιαπωνίας αντιμετώπιση σχετικά λίγες αντιδράσεις. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στη βελτιωμένη διαφάνεια κατά τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων, αλλά και στο γεγονός ότι τα επωφελή αποτελέσματα κατανέμονται πιο ισότιμα στα κράτη μέλη και στους διαφορετικών μεγεθών εξαγωγείς.
Σήμερα, τρία χρόνια μετά την αρχική υπογραφή, η ΕΕ και η Ιαπωνία πρέπει να συναντηθούν ξανά για να προωθήσουν περαιτέρω την ήδη καλά εμπεδωμένη συμφωνία τους και τη δέσμευσή τους για συνεργασία. Θα πρέπει να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Συνολικής Συμφωνίας Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης Ηνωμένου Βασιλείου - Ιαπωνίας (Comprehensive Economic Partnership Agreement - CEPA) που υπεγράφη μετά το Brexit, μια συμφωνία που όχι μόνο διατήρησε τα οφέλη της ΕΡΑ ΕΕ-Ιαπωνίας αλλά και προχώρησε παραπέρα, συμπεριλαμβάνοντας ένα κεφάλαιο που αφορά το ψηφιακό εμπόριο και την ιδιωτικότητα των δεδομένων. Η ΕΕ και η Ιαπωνία, με άλλες χώρες παρόμοιας νοοτροπίας, πρέπει επίσης να συντονίσουν μια φιλελεύθερη προσέγγιση στο ψηφιακό εμπόριο. Το άρθρο 8.81 μάλιστα της ΕΡΑ εκφράζει την προσδοκία ότι τα δύο μέρη θα επανεκτιμήσουν τις προβλέψεις για τη ροή δεδομένων υπό την ΕΡΑ μέσα σε τρία χρόνια, καθώς απέτυχαν προηγουμένως να καταλήξουν σε μια ξεκάθαρη συμφωνία κατά την αρχική υπογραφή.
Η ΕΕ και η Ιαπωνία, ευθυγραμμιζόμενες με τις υψηλές προδιαγραφές της ΕΡΑ για ένα δίκαιο και ανοιχτό, βασισμένο σε κανόνες εμπόριο, πρέπει να προάγουν την ανοιχτότητα και τη διαφάνεια στις σχέσεις τους και να συνεργαστούν για τη διατύπωση προτύπων προστασίας για τη διασυνοριακή ροή αγαθών, υπηρεσιών και δεδομένων στην παγκόσμια ψηφιακή οικονομία. Αυτό θα στείλει ένα ξεκάθαρο μήνυμα από την ΕΕ και την Ιαπωνία ότι η δέσμευση να υπερασπιστούν τη δημοκρατία και την προστασία των δεδομένων αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία σε μια εποχή που η Κίνα προάγει ένα εναλλακτικό σύστημα αξιών.
Συνολικά, ενώ η ΕΡΑ ΕΕ-Ιαπωνίας υπήρξε μέχρι σήμερα πετυχημένη, και τα δύο μέρη πρέπει να επιδιώξουν την εμβάθυνση της συμφωνίας τους, ακολουθώντας το παράδειγμα της CEPA Ηνωμένου Βασιλείου - Ιαπωνίας. Η επίτευξη μιας σαφούς κοινής πολιτικής για το ψηφιακό εμπόριο, και ιδίως εμπιστοσύνης σε ό,τι αφορά τις ροές δεδομένων στο παγκόσμιο επίπεδο, θα επιτρέψει στα δύο μέρη να προάγουν τη συνεργασία τους ακόμη περαιτέρω από τις προβλέψεις της ισχύουσας σήμερα ΕΡΑ.
Η Phoebe Campbell είναι διευθύντρια ανθρώπινου δυναμικού και κουλτούρας στο European Horizons και αρθρογράφος στο δίκτυο Epicenter
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 24 Αυγούστου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του δικτύου Epicenter και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
