Γράφει ο Pierre Lemieux
Γνωρίζουμε ότι, υπό κανονικές συνθήκες, πρέπει να αποφεύγουμε τον πόλεμος γιατί η ανατίναξη πραγμάτων και ανθρώπων δεν είναι ο δρόμος προς την ευημερία και την ελευθερία. Λέγοντας «γνωρίζουμε», εννοώ όσους από μας έχουν προβληματιστεί σχετικά με αυτό το θέμα έχοντας το πλεονέκτημα κάποιων οικονομικών γνώσεων. Ο αρνητικός αντίκτυπος στην (ατομική) ελευθερία, πέρα από τις άμεσες επιπτώσεις της πολεμικής βίας, λειτουργεί μέσω της αύξησης της ισχύος που αρπάζει το, νικηφόρο ή μη, κράτος κατά τη διάρκεια ενός πολέμου και κατά κανόνα διατηρεί στη συνέχεια, ενεργή ή αδρανή. Μπορούμε να το δούμε αυτό όχι μόνο στη Ρωσία αλλά επίσης, καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται, και στην ουκρανική πλευρά.
Πέραν τούτου, μου φαίνεται ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έπρεπε να μας έχει διδάξει δύο βασικά διδάγματα. Λέγοντας «να μας έχει διδάξει», εννοώ τους ελευθεριακούς και κλασικούς φιλελεύθερους. Το πρώτο δίδαγμα είναι ότι οι ξένοι τύραννοι, εκτός και αν αποτραπούν με τη βία ή την απειλή της βίας, θα διεξάγουν πολέμους για να αρπάξουν πόρους και να επεκτείνουν την κυριαρχία τους. Επομένως, εάν κάποιος ζει σε μια κάπως ελεύθερη κοινωνία, θα πρέπει να είναι πρόθυμος να την υπερασπιστεί ενάντια σε αυτούς τους ξένους τυράννους. Όπως είπε ο Άνταμ Σμιθ, «η άμυνα… έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία από τη χλιδή» — αν μη τι άλλο, επειδή η τυραννία εμποδίζει τη χλιδή.
Έχει άλλωστε δίκιο ο Anthony de Jasay, ένας φιλελεύθερος ή μάλλον συντηρητικός αναρχικός, να εντοπίζει το κύριο πρόβλημα της αναρχίας στην προστασία από ξένα κράτη. Αυτό αποτελεί πρόβλημα, αν και όχι απαραίτητα το κύριο, και για τις σημερινές λιγότερο ή περισσότερο ελεύθερες κοινωνίες μας.
Κατά τη γνώμη μου, είναι αίολο το επιχείρημα ότι οι ξένοι τύραννοι δείχνουν τα δόντια τους μόνο όταν τα κράτη των (περισσότερο ή λιγότερο) ελεύθερων κοινωνιών οργανώνουν ή ενισχύουν τις αμυντικές τους ικανότητες - ότι δεν θα επιτίθεντο ποτέ σε “περιστέρια”. Όχι μόνο η ιστορία δείχνει το αντίθετο, αλλά και η οικονομική θεωρία προτείνει ότι τα ξένα τυραννικά καθεστώτα θα έχουν λιγότερα κίνητρα να επιτεθούν, όσο πιο δαπανηρό είναι πιθανό να είναι αυτό γι’ αυτά (όπως ακριβώς οι επίδοξοι τύραννοι στις δικές μας κοινωνίες θα επιτίθενται στις ελευθερίες μας λιγότερο αν το αναμενόμενο κόστος γι’ αυτούς είναι υψηλότερο). Η δημιουργία αντικινήτρων πολέμου για τους ξένους τυράννους απαιτεί σίγουρα να μην περιμένουμε κανείς μέχρι κάποιος από αυτούς να βρεθεί στις ακτές μας ή να κατακτήσει ένα μέρος του κόσμου: οι συμμαχίες και οι συνθήκες μπορεί να είναι ένας λιγότερο δαπανηρός τρόπος γι’ αυτό.
Φυσικά, αν η κοινωνία μας γίνει τόσο ανελεύθερη όσο στις χώρες όπου οι άνθρωποι ζουν υπό τον ζυγό των ξένων τυράννων, δεν θα έχει νόημα να τους πολεμήσουμε.
Ένα άλλο βασικό δίδαγμα του πολέμου στην Ουκρανία είναι ότι η διάκριση μεταξύ στρατιωτών και αμάχων συνέχισε να συρρικνώνεται, παρά τις διακηρύξεις του διεθνούς δικαίου και τους φόβους του Bertrand de Jouvenel. Και αυτό ισχύει περισσότερο όσο πιο ελεύθερη και πιο ευημερούσα είναι μια κοινωνία: όπως είδαμε στην Ουκρανία, για τον εχθρό κάθε πολίτης με κινητό τηλέφωνο μπορεί να είναι, και μπορεί να θεωρηθεί, εχθρικός μαχητής. Ένας κατακτητής στις Ηνωμένες Πολιτείες θα είχε έναν ακόμη λόγο να θεωρεί το οποιοδήποτε άτομο ως μαχητή: τα όπλα που έχει στο σπίτι του ή που φέρει μαζί του. (Σε άλλες περισσότερο ή λιγότερο ελεύθερες χώρες, οι άμαχοι έχουν αφοπλιστεί από τις δικές τους κυβερνήσεις.)
--
Ο Pierre Lemieux είναι οικονομολόγος στο Τμήμα Διοικητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ στο Outaouais.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 17 Αυγούστου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
