Της Lindsay Marie
Η συζήτηση ως προς το δικαίωμα στη δοκιμή μη εγκεκριμένων φαρμάκων (right-to-try) άρχισε να εντείνεται ξανά αφότου ο Πρόεδρος Trump εξέφρασε την υποστήριξή του ως προς αυτό το μέτρο κατά την ομιλία για την Κατάσταση του Έθνους (State of the Union adress). Το δικαίωμα αυτό επιτρέπει σε ασθενείς σε τερματικό στάδιο να δοκιμάζουν δυνητικώς σωτήρια φάρμακα που έχουν περάσει τον βασικό έλεγχο ασφάλειας του Φορέα Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) αλλά δεν βρίσκονται ακόμη στα ράφια των φαρμακείων.
Την Τρίτη, 5 Φεβρουαρίου, κάποιες εκατοντάδες αντίπαλοι του δικαιώματος αυτού απέστειλαν επιστολή στους επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ενέργειας και Εμπορίου εκφράζοντας την έντονη αντίθεσή τους έναντι του νομοσχεδίου για την κατοχύρωση του δικαιώματος στη δοκιμή μη εγκεκριμένων φαρμάκων που εξετάζεται αυτό το διάστημα από την επιτροπή. Το μεγαλύτερο μέρος της επιστολής δεν εστίαζε στους ασθενείς που θα επηρεάσει το νομοσχέδιο, αλλά στο πώς θα μπορούσε να αποδυναμώσει μια γραφειοκρατική δομή.
Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι οι ασθενείς σε τερματικό στάδιο δικαιούνται προστασίας και ότι το νομοσχέδιο θα τους δώσει ψευδείς ελπίδες. Το δικαίωμα οι ασθενείς αυτοί, σε συνεργασία με τους προσωπικούς τους γιατρούς, να επιλέξουν την καλύτερη δυνατή επιλογή δεδομένης της κατάστασής τους, αξίζει προστασίας. Η νομοθεσία για το δικαίωμα στη δοκιμή μη εγκεκριμένων φαρμάκων δεν στοχεύει στο να δώσει στους ασθενείς ελπίδα, αλλά στο να τους βάλει πάνω από τη γραφειοκρατία και να διασφαλίσει ότι θα έχουν την ελευθερία της επιλογής.
Οι παραδοσιακές καλές επιλογές είναι λίγες
Ασθενείς, όπως για παράδειγμα οι καρκινοπαθείς σε τερματικό στάδιο έχουν σχετικά λίγες επιλογές αγωγής. Η χημειοθεραπεία και οι ακτινοβολίες, μολονότι είναι δύο από τις πιο ευρέως χρησιμοποιούμενες αγωγές για τον καρκίνο μπορούν να έχουν εκτεταμένες παρενέργειες, συμπεριλαμβανομένου και του θανάτου. Η χημειοθεραπεία και οι ακτινοβολίες συμβάλλουν στη συρρίκνωση των όγκων γιατί προξενούν τον θάνατο των κυττάρων. Δυστυχώς, οι δύο αυτές αγωγές δεν μπορούν να διακρίνουν ανάμεσα στα υγιή και τα καρκινικά κύτταρα, γεγονός που έχει ως συνέπεια τη θανάτωση και υγιών κυττάρων.
Κάποιες από τις συχνές παρενέργειες της χημειοθεραπείας είναι τα προβλήματα στα νεύρα και στους μύες, στους νεφρούς, οι πληγές στο στόμα και το επώδυνο πρήξιμο, ο χαμηλός αιματοκρίτης, οι μολύνσεις και η αιμορραγία. Οι παρενέργειες της ακτινοβολίας ποικίλουν ανάλογα με το σημείο που εφαρμόζεται, αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν τον δευτερεύοντα καρκίνο, οίδημα στον εγκέφαλο, νευρικές βλάβες, νέκρωση των οστών, ουλώδεις ιστούς στους πνεύμονες, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια και οστεοπόρωση.
Δεδομένων των σοβαρών παρενεργειών όπως αυτές αναφέρονται από το FDA και τις στατιστικές των σχετικών ερευνών, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι οι διαθέσιμες σήμερα παραδοσιακές επιλογές αγωγής πλήττουν την ποιότητα ζωής του ασθενούς, μπορεί να επιταχύνουν τον θάνατό του, και εντέλει του δίνουν ψευδείς ελπίδες. Κατά ειρωνικό τρόπο, αυτά είναι τα επιχειρήματα που διατυπώνουν οι αντίπαλοι του δικαιώματος στη δοκιμή μη εγκεκριμένων φαρμάκων ζητώντας να μην επιτρέπεται στους ασθενείς να επιλέξουν την σωστή γι' αυτούς πορεία αγωγής αν αυτή περιλαμβάνει μη παραδοσιακές αγωγές που θεωρούνται “πειραματικές” ή απλώς δεν έχουν ακόμη εγκριθεί από το FDA.
Οι πειραματικές αγωγές που θα επιτρέπεται να δοκιμάσουν οι ασθενείς αν ψηφιστεί το νομοσχέδιο αυτό έχουν ήδη ολοκληρώσει την πρώτη φάση των κλινικών δοκιμών που εντοπίζουν τους κινδύνους ασφάλειας, τις φαρμακολογικές επιδράσεις, την τοξικότητα και το εύρος των δόσεων. Η επιτυχής ολοκλήρωση αυτής της φάσης καταδεικνύει ότι οι αγωγές κρίθηκαν από γιατρούς ασφαλείς, έχουν περάσει δοκιμές ασφάλειας σύμφωνα με τα οριζόμενα από το FDA και μπορούν να ξεκινήσουν τις δοκιμές της δεύτερης φάσης.
Οι δοκιμές της δεύτερης φάσης εξετάζουν την αποτελεσματικότητα και, στην περίπτωση των αγωγών για καρκίνο, το αν η αγωγή είναι αποτελεσματική για συγκεκριμένους τύπου καρκίνου. Ανάλογα με το φάρμακο που αναζητά ο εκάστοτε ασθενής, τα δεδομένα της δεύτερης φάσης μπορεί να μην είναι ακόμη διαθέσιμα.
Η απουσία έγκρισης από το FDA, ή δημοσιευμένων δεδομένων της δεύτερης φάσης για την εκάστοτε αγωγή δεν σημαίνει ότι το φάρμακο είναι αναποτελεσματικό. Παρ' όλα αυτά, οι επικριτές αναφέρουν την απουσία της έγκρισης από το FDA και των δεδομένων αποτελεσματικότητας ως λόγο για να μην επιτρέπεται στους ασθενείς η δυνατότητα να παίρνουν αποφάσεις που αφορούν την προσωπική τους υγεία.
Το δικαίωμα στη δοκιμή και η αυτοδιάθεση
Είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς το πώς το ενδιαφέρον ενός ατόμου για την αποτελεσματικότητα ενός φαρμάκου μπορεί να υπερτερεί το δικαίωμα αυτοδιάθεσης ενός ασθενούς σε τερματικό στάδιο. Όπως είπε κάποτε ο Πρόεδρος Reagan “το κράτος υπάρχει για να μας προστατεύει τον έναν από τον άλλο. Εκεί όπου το κράτος υπερβαίνει τα όριά του είναι όταν αποφασίζει να μας προστατεύσει από τους εαυτούς μας”. Αν η ζωή είναι ένα αναφαίρετο δικαίωμα, τότε κανείς, ούτε το κράτος, δεν θα πρέπει να μπορεί να εμποδίσει έναν ασθενή σε τερματικό στάδιο να προσπαθήσει να τη διασώσει ή να την επεκτείνει.
Ακόμη και το Ανώτατο Δικαστήριο έχει αναγνωρίσει το δικαίωμα του εκάστοτε ατόμου να λαμβάνει ανεξάρτητα συγκεκριμένες αποφάσεις ζωής όπως αυτές που αφορούν τον γάμο, την αντισύλληψη, την ανατροφή των τέκνων, τις οικογενειακές σχέσεις και την αναπαραγωγή ως πτυχές της ατομικής ελευθερίας. Η επιλογή μιας συγκεκριμένης ιατρικής αγωγής ενός ασθενούς σε τερματικό στάδιο δεν θα πρέπει να προστατεύεται λιγότερο από το δικαίωμα ενός ζευγαριού στην αντισύλληψη.
Η νομοθεσία για το δικαίωμα στη δοκιμή μη εγκεκριμένων φαρμάκων βάζει τον ασθενή πάνω από τη γραφειοκρατία. Διασφαλίζει στους ασθενείς σε τερματικό στάδιο την ελευθερία της επιλογής ως προς τις αγωγές που έχουν την πιθανότητα να επεκτείνουν τη ζωή τους. Δίνει εναλλακτικές στους ασθενείς όταν μπορεί να σκέφτονται να εγκαταλείψουν τελείως την αγωγή τους λόγω των παρενεργειών που μπορεί να έχουν οι παραδοσιακές επιλογές. Προστατεύει την ατομική ελευθερία και τα ατομικά δικαιώματα.
Όπως έγραψε ο John Stuart Mill “η μόνη πραγματική ελευθερία είναι αυτή που μας επιτρέπει να επιδιώκουμε αυτό που εμείς θεωρούμε καλό για μας με τον δικό μας τρόπο, στο βαθμό που δεν επιχειρούμε να στερήσουμε από τους άλλους τη δική τους ελευθερία ή να εμποδίσουμε τις προσπάθειές τους να την αποκτήσουν”. Αν οι επικριτές αντιτίθενται στη δοκιμή φαρμάκων που θεωρούνται πειραματικά, τότε μπορούν οι ίδιοι να μην τα δοκιμάσουν. Δεν μπορούν όμως να εμποδίζουν άλλους ασθενείς και τους γιατρούς τους από το να λάβουν την ίδια απόφαση οι ίδιοι για τους εαυτούς τους.
--
Η Lindsay Marie είναι φιλελεύρη πολιτική σχολιάστρια και συγγραφέας.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 14 Φεβρουαρίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασίας του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
