Του Kristian Niemietz
Σας υπόσχομαι ότι δεν πρόκειται για ένα ακόμη υπερβολικά συναισθηματικό άρθρο του τύπου “ας δούμε τη φωτεινή πλευρά / υπάρχει και κάτι καλό σ’ όλο αυτό”. Ο κορονόϊός δεν έχει φωτεινή πλευρά, και δεν υπάρχει κάτι καλό σ’ όλο αυτό.
Τις τελευταίες όμως λίγο μέρες, αισθάνθηκα λίγο πιο ευγνώμων για τις τεχνολογίες και τις υπηρεσίες που βασίζονται σ’ αυτές και κάνουν τη σημερινή κατάσταση πολύ πιο υποφερτή. Πρόκειται κυρίως για τεχνολογίες στις οποίες είμαστε πλέον τόσο εξοικειωμένοι που μας φαίνεται ότι υπήρχαν μαζί μας για πάντα. Είναι εύκολο να ξεχνά κανείς πόσο πρόσφατες είναι πολλές από αυτές.
Φανταστείτε για παράδειγμα αν ο κορονοϊός μας είχε χτυπήσει πριν από, ας πούμε, 25 χρόνια. Δεν μιλώ για τον μεσαίωνα ή τη βικτωριανή εποχή. Μόνο για 25 χρόνια πριν - μια εποχή που βρίσκεται εντός της ζωντανής μας μνήμης (ή τουλάχιστον, εγώ τη θυμάμαι πολύ καλά).
Πώς θα έμοιαζε τότε η πανδημία του “κορονοϊού 95”;
Κατ΄ αρχάς, αν μένατε στο σπίτι, η μόνη σύνδεση που θα είχατε με τον εξωτερικό κόσμο θα ήταν το σταθερό σας τηλέφωνο, η τηλεόραση, το ραδιόφωνο και, αν ήσασταν συνδρομητής, κάποια εφημερίδα. Υπάρχει αυτό το καινούργιο πράγμα που λέγεται “το ιντερνέτ”, αλλά εκτός κι αν είστε ειδικός της τεχνολογίας πιθανότατα δεν θα το έχετε ακόμη ακούσει (εγώ τότε δεν το είχα ακούσει). Υπάρχουν τόσο λίγοι χρήστες του διαδικτύου που κανείς δεν μπαίνει στον κόπο να τους μετρήσει. Τα αρχεία για τη χρήση του διαδικτύου ξεκινούν το 1998, όταν μόλις το 9% των νοικοκυριών στο Ηνωμένο Βασίλειο είχε πρόσβαση σ’ αυτό (σήμερα το αντίστοιχο ποσοστό είναι 93%).
Ακόμη και αν είστε ένας από αυτούς τους λίγους πρώιμους χρήστες του διαδικτύου δεν υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε σ’ αυτό. Οι μηχανές αναζήτησης για παράδειγμα βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Το google δεν υπάρχει ακόμη. Πολλές ιστοσελίδες αποτελούνται από αστεράκια που αναβοσβήνουν και μια πινακίδα που λέει “Υπό Κατασκευή”. Παρ’ όλα αυτά, χρειάζονται δέκα λεπτά για να φορτώσουν.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπάρχουν σε εμβρυακή μορφή, αλλά είναι το βασίλειο λίγων κολλημένων με τους υπολογιστές, και θα παραμείνουν έτσι για πάνω από μια δεκαετία. Σήμερα, τα μέσα κοινωνικού δικτύου είναι ένας εύκολος, χαμηλού κόστους, μικρής προσπάθειας τρόπος να μένει κανείς ενήμερος για την κατάσταση, να κρατά επαφή με ανθρώπους ή απλώς να ξεχνιέται κάνοντας ένα διάλειμμα. Και όχι, δεν αληθεύει ο ισχυρισμός ότι μόνο οι νέοι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Υπάρχουν πάνω από 40 εκατομμύρια άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο που χρησιμοποιούν τουλάχιστον μία πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης. Ο “κορονοϊός 95” θα ήταν μια εμπειρία ακραίας απομόνωσης σε σύγκριση με σήμερα.
Αν θέλετε να επικοινωνήσετε με κάποιον που δεν βρίσκεται στο σπίτι του, καλή σας τύχη. Η χρήση των κινητών τηλεφώνων πρόκειται να εκτιναχθεί τα επόμενα χρόνια, αλλά εκείνη την εποχή, μόλις ένα στα έξι νοικοκυριά έχουν κινητό (το αντίστοιχο ποσοστό σήμερα είναι 95%).
Οι υπηρεσίες παράδοσης δεν έχουν καμία σχέση με τις σημερινές. Η Amazon όπου να ‘ναι θα ξεκινήσει τη λειτουργία της, αλλά πιθανότατα δεν θα ακούσετε αυτή την ονομασία για τα επόμενα λίγα χρόνια (αν δεν με απατά η μνήμη μου, έκανα την πρώτη μου παραγγελία το 2000), και ακόμη και τότε θα μπορείτε να παραγγείλετε μόνο βιβλία. Το πιο κοντινό πράγμα που θα έχετε διαθέσιμο είναι ένας κατάλογος ταχυδρομικής παραγγελίας που δεν βοηθά πολύ σε ό,τι αφορά τα καθημερινά είδη. Κάποια εστιατόρια προσφέρουν παράδοση στο σπίτι, αλλά δεν είναι ο κανόνας. Αν ζείτε σε μια μικρή πόλη ή σε κάποιο προάστιο, θα είστε τυχεροί αν έχετε πάνω από δύο επιλογές.
Οι οικονομικές επιπτώσεις θα ήταν απείρως χειρότερες. Με την τεχνολογία του 1995, λίγοι άνθρωποι μπορούν να εργαστούν από το σπίτι, και σίγουρα όχι χωρίς προετοιμασία και χωρίς μια έντονη μείωση της παραγωγικότητάς τους.
Οι υπολογιστές είναι ήδη κοινοί στους χώρους εργασίας, αλλά όχι τόσο και στο σπίτι. Μόλις περίπου ένα στα τέσσερα νοικοκυριά στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν οικιακό υπολογιστή (σήμερα, το 88% έχει). Ακόμη κι αν εσείς έχετε έναν, η μεταφορά των αρχείων εργασίας στον οικιακό σας υπολογιστή δεν είναι εύκολο πράγμα. Χρειάζεστε δεκάδες δισκέτες ή CD, καθώς και φωτοτυπίες του υλικού που δεν είναι ψηφιοποιημένο. Ακόμη κι έτσι, την στιγμή που θα φτάσετε σπίτι και θα αρχίσετε να εργάζεστε, πιθανότατα θα δείτε ότι έχετε ξεχάσει ένα σημαντικό αρχείο, ή ότι μια δισκέτα είναι χαλασμένη.
Αν χρειάζεται να ανταλλάσσετε συχνά πληροφορίες με τους συναδέλφους σας, ο τηλεφωνικός σας λογαριασμός θα εκτιναχθεί. Ακόμη και έτσι, δεν θα μπορείτε να ανταλλάσσετε εύκολα αρχεία μεταξύ σας, οπότε θα χάνετε ώρες προσπαθώντας να εξηγήσετε πράγματα που σήμερα μπορείτε να επιλύσετε με μία απλή επισύναψη σε ένα e-mail.
Σε ό,τι αφορά την οικιακή σας διασκέδαση, καλύτερα να μην είστε ιδιαίτερα επιλεκτικοί σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο της τηλεόρασης, καθώς οι υπηρεσίες streaming όπως η Netflix, το HBO και το Amazon Prime απέχουν ακόμη παραπάνω από μια δεκαετία. Για εκατομμύρια ανθρώπους ο “κορονοϊός 95” θα σήμαινε πάνω απ’ όλα συντριπτική ανία.
Κάποιοι αναγνώστες θα υποστηρίξουν ότι χάνω το νόημα. Το 1995 είχαμε πολύ λιγότερη έκθεση στην Κίνα, πράγμα που σημαίνει ότι ο κορονοϊός απλώς δεν θα συνέβαινε. Υπάρχει ένα ποσοστό αλήθειας σ’ αυτό. Για παράδειγμα, τη δεκαετία του 1990, οι εισαγωγές από την Κίνα αντιστοιχούσαν σε λιγότερο από 2% των συνολικών εισαγωγών του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ σήμερα ξεπερνούν το 6%. Δεδομένου όμως του πόσο εύκολα διαδίδεται ο ιός, χρειάζεται ελάχιστη μόλις έκθεση και το 1995 η Κίνα δεν ήταν πλέον το αποκλεισμένο βασίλειο των ημερών του Προέδρου Μάο. Ο κίνδυνος θα ήταν μικρότερος τότε, αλλά η πανδημία θα μπορούσε ούτως ή άλλως να συμβεί.
Χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία, σήμερα είμαστε καλύτερα από ποτέ άλλοτε προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις της πανδημίας. Θα ήταν καλύτερα βεβαίως να μην χρειαζόταν να το κάνουμε αυτό ποτέ - αλλά τώρα είναι καλύτερα από οποιοδήποτε άλλο σημείο στο παρελθόν. Τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ χειρότερα.
--
Ο Kristian Niemietz είναι επικεφαλής θεμάτων πολιτικής οικονομίας στο Institute for Economic Affairs.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 24 Ιουλίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
