*Γράφει η Jayme Lemke
Υπάρχουν δύο βασικά ερωτήματα όταν κανείς αναλογίζεται τον ρόλο των γυναικών στην κλασική φιλελεύθερη παράδοση: Πρώτον, τι συνεισέφεραν οι γυναίκες στον κλασικό φιλελευθερισμό ως σώμα σκέψης; Και δεύτερον, τι έχει να πει ο κλασικός φιλελευθερισμός ως σύνολο ιδεών για το ζήτημα των δικαιωμάτων των γυναικών;
Πρόσφατα έλαβα ένα email που ρωτούσε από πού μπορεί ένας προπτυχιακός φοιτητής που ενδιαφέρεται για τα θέματα αυτά μπορεί να αρχίσει να διαβάζει γι’ αυτά, κι έτσι αποφάσισα να φτιάξω μια σύντομη, εύκολη λίστα ανάγνωσης για όποιον θέλει να αρχίσει να εξετάζει τα δικαιώματα των γυναικών στην κλασική φιλελεύθερη παράδοση.
Αρχικά, ξεκινήστε εύκολα και φθηνά με το The Essential Women of Liberty του Ινστιτούτου Fraser. Είμαι λίγο προκατειλημμένη καθώς έχω συνεισφέρει το κεφάλαιο για την Έλινορ Όστρομ, αλλά συνολικά ο τόμος αυτός είναι καλογραμμένος, τεκμηριωμενος και κατατοπιστικός. Επιπλέον, το γεγονός ότι ολόκληρο το βιβλίο έχει λιγότερες από 150 σελίδες και μπορεί κανείς να κατεβάσει από το διαδίκτυο μεμονωμένα τα κεφάλαιά του τον καθιστούν μια εξαιρετική πηγή τόσο στη σχολική τάξη όσο και για όσους αναζητούν μια ευρεία επισκόπηση για να αρχίσουν να συμπληρώνουν τα κενά τους.
Τα αρχικά κεφάλαια του βιβλίου αποτελούν μια εξαιρετική εισαγωγή στο «γυναικείο ζήτημα» στην κλασική φιλελεύθερη σκέψη: οφείλουμε άραγε ίσα δικαιώματα και εκτίμηση σε αυτά τα πλάσματα που φαίνονται τόσο διαφορετικά από «εμάς» (δηλαδή, τους άνδρες διανοούμενους); Το κεφάλαιο της Sylvana Tomaselli για τη Mary Wollstonecraft και το κεφάλαιο των David Levy και Sandra Peart για τη Harriet Martineau είναι ιδιαίτερα πολύτιμα δεδομένης της σημασίας των συνεισφορών των Wollstonecraft και Martineau σε σχέση με την προσοχή που έχουν λάβει. Ομοίως, τα κεφάλαια για τη Mary Paley Marshall, τη Rose Director Friedman, την Isabel Paterson και την Anna Schwartz κάνουν εξαιρετική δουλειά πληροφορώντας τον αναγνώστη για τις μερικές φορές ξεχασμένες συνεισφορές των γυναικών στην οικονομική σκέψη του 20ού αιώνα.
Δεύτερον, αν και υπάρχουν πολλά σημαντικά και πλούσια πρωτότυπα κείμενα για αυτά τα ζητήματα, υπάρχουν δύο απολύτως θεμελιώδη (κατά τη γνώμη μου) κλασικά φιλελεύθερα κείμενα πριν από τον 20ό αιώνα για τα δικαιώματα των γυναικών. Το πρώτο από αυτά είναι το Vindication of the Rights of Women της Mary Wollstonecraft. Ένα βασικό θέμα που πρέπει να διαβάσετε στο κείμενο της Wollstonecraft είναι το ερώτημα του πώς το να ζει ένα άτομο υπό συνθήκες υποταγής και ανελευθερίας το διαμορφώνει και το αλλάζει, πώς αμβλύνει τη δυνατότητά της να συνεισφέρει στον κόσμο και να είναι πραγματικά η καλύτερη που μπορεί αν είναι. Εκτός από την κλασική φιλελεύθερη οπτική της, η Wollstonecraft θεωρείται γενικά κάτι σαν μητέρα του σύγχρονου φιλελεύθερου φεμινισμού. Ως εκ τούτου, το έργο της υποδηλώνει ότι υπάρχει ένα ισχυρό επιχείρημα για την απελευθέρωση των γυναικών που έχει μια ισχυρή βάση στην κλασική φιλελεύθερη θεωρία.
Το δεύτερο θεμελιώδες πρώιμο κείμενο είναι το The Subjection of Women του John Stuart Mill. Αν και δεν χαρακτηρίζεται συχνά ως τέτοιο, θεωρώ ότι αυτό είναι σημαντικό ως μια πρώιμη θεσμική προσέγγιση στα ζητήματα των δικαιωμάτων των γυναικών. Ο Mill εστιάζει στην ιδέα ότι οι γυναίκες και οι άνδρες συχνά διέπονται από εναλλακτικά σύνολα κανόνων και νόμων, και ότι αυτό έχει προφανώς – και συχνά προς το χειρότερο- διαμορφώσει τις επιλογές και τις δυνατότητες των ανθρώπων και των δύο φύλων.
Αφού καλύψει κανείς αυτά τα θεμέλια, υπάρχουν διάφορες κατευθύνσεις που θα μπορούσε να πάρει για να μεταφέρει αυτή την έρευνα σχετικά με τις γυναίκες και τον κλασικό φιλελευθερισμό στον 20ό και στον 21ο αιώνα. Εκτός από τα κεφάλαια στο Essential Women of Liberty για πιο πρόσφατες σημαντικές γυναίκες όπως η Jane Jacobs, η Elinor Ostrom και η Deirdre McCloskey, η Wendy McElroy συνέταξε το 2002 έναν τόμο με τίτλο Liberty for Women: Freedom and Feminism in the Twenty-First Century που συνδέει τα κλασικό θεμέλια των δικαιωμάτων των γυναικών με ένα ευρύ φάσμα σύγχρονων εφαρμοσμένων θεμάτων. Επιπλέον, υπήρξε μια πιο πρόσφατη αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για ζητήματα που αφορούν τη σχέση μεταξύ της οικονομικής ελευθερίας και της ευημερίας των γυναικών από τη Rosie Fike, την Chelsea Follett, εμένα και έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό άλλων συγγραφέων.
Ποια άλλα πρόσωπα θα προσθέτατε σε αυτήν τη λίστα για το πού μπορεί κανείς να αρχίσει να διαβάζει για τις γυναίκες στην κλασική φιλελεύθερη παράδοση;
[Σημείωση του συντάκτη: Προτείνουμε επίσης το τρέχον Liberty Matters Forum στο Online Library of Liberty, με θέμα Why Do We Need Feminist Economics? στο οποίο συμμετέχει και η Lemke.]
*Η Jayme Lemke είναι διακεκριμένη ερευνήτρια και αναπληρώτρια διευθύντρια ακαδημαϊκών και φοιτητικών προγραμμάτων στο Mercatus Center στο George Mason University και διακεκριμένο στέλεχος στο πρόγραμμα F.A. Hayek για την Προηγμένη Μελέτη της Φιλοσοφίας, της Πολιτικής και των Οικονομικών.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 24 Μαρτίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
