Του Alexander Hammond*
Ο καπιταλισμός, όπως και να το κάνουμε, έχει αρνητική φήμη.
Χθες το βράδυ, χιλιάδες αντικαπιταλιστές διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους στις πρωτεύουσες ανά τον κόσμο. Φορώντας μάσκες από το V for Vendetta και εμπνευσμένες από τον Guy Fawkes (οι περισσότερες από τις οποίες κατασκευάζονται στην Κίνα), αυτοί οι αποκαλούμενοι “αντικαθεστωτικοί” διαδηλωτές, που συμμετέχουν στην ετήσια Πορεία των Εκατομμυρίων Μασκών, θέλησαν να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους με το καπιταλιστικό σύστημα και τα άνισα αποτελέσματα που υποτίθεται ότι παράγει. Οι μεγάλες αντικαπιταλιστικές διαδηλώσεις όπως αυτές που είδαμε χθες το βράδυ δεν είναι φυσικά κάτι το ασυνήθιστο. Τον Αύγουστο, η γαλλική αστυνομία κατέφυγε στη χρήση κανονιών νερού και δακρυγόνων για να απομακρύνει χιλιάδες αντικαπιταλιστές που διαδήλωναν στην γαλλική παραθαλάσσια πόλη της Bayonne κατά τη διάρκεια της συνόδου G7 που διεξαγόταν σε ένα κοντινό θέρετρο.
Δεν βλέπουμε όμως αυτή την αποστροφή για τον καπιταλισμό μόνο στις διαδηλώσεις. Στις εφημερίδες διαβάζουμε τίτλους όπως “Ο καπιταλισμός σε κρίση”, “Ο καπιταλισμός αποτυγχάνει” ή πιο πρόσφατα “Ο καπιταλισμός είναι νεκρός” που ειπώθηκε από τον δισεκατομμυριούχο διευθύνοντα σύμβουλο της Salesforce, Marc Benioff που έκανε την περιουσία του χάρη στο καπιταλιστικό σύστημα.
Ο διαρκής βομβαρδισμός εναντίον του καπιταλισμού στα μέσα ενημέρωσης και τους δρόμους μας κορυφώθηκε σε μία πρόσφατη έρευνα γνώμης της YouGov που έδειξε ότι σχεδόν οι μισοί εκπρόσωποι της γενιάς των Millennial και της Γενιάς Ζ έχουν αρνητική γνώμη για τον καπιταλισμό. Η ίδια έρευνα κατέδειξε επίσης ότι πάνω από το 70% όσων ανήκουν στη γενιά των Millennial είναι πιθανό να ψηφίσουν κάποιον σοσιαλιστή υποψήφιο.
Είναι σίγουρα της μόδας να είναι κανείς σοσιαλιστής και να καταγγέλλει τα υποτιθέμενα δεινά του καπιταλισμού. Αντέχει όμως αυτή η επίμονη καταδίκη του καπιταλισμού στον κριτικό έλεγχο;
Κάθε χρόνο η καναδική δεξαμενή σκέψης Fraser Institute δημοσιεύει την έρευνα της Οικονομικής Ελευθερίας στον Κόσμο (Economic Freedom of the World - EFW) με σκοπό να βρει ποιες χώρες έχουν τις πιο ελεύθερες (δηλαδή τις πιο καπιταλιστικές) οικονομίες. Ο EFW κατατάσσει το επίπεδο ελευθερίας 162 οικονομιών χρησιμοποιώντας 43 επιμέρους δείκτες σε σημαντικά πεδία πολιτικής: το μέγεθος του κράτους, τα νομικά συστήματα και τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα, την υγεία του νομίσματος, την ελευθερία διεξαγωγής διεθνούς εμπορίου, και τις ρυθμίσεις.
Η ιδέα πίσω από την έκθεση του EFW είναι ότι αν μπορεί κανείς να βρει ποιες χώρες έχουν τις πιο καπιταλιστικές οικονομίες, μπορεί στη συνέχεια και να χρησιμοποιήσει αυτή την πληροφορία για να δει αν οι πιο καπιταλιστικές χώρες παράγουν καλύτερα αποτελέσματα για τους πολίτες τους σε σύγκριση με τις πιο σοσιαλιστικές (ή τουλάχιστον τις λιγότερο καπιταλιστικές). Η μελέτη, για να ακούσει τον συσχετισμό ανάμεσα στην οικονομική ελευθερία και την ευημερία των ανθρώπων, κατανέμει τις 162 οικονομίες σε τεταρτημόρια βάσει του επιπέδου της οικονομικής τους ελευθερίας. Και τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά.
Το μέσο εισόδημα στο πιο καπιταλιστικό τεταρτημόριο των χωρών είναι 6 φορές υψηλότερο σε πραγματικούς όρους από το μέσο εισόδημα στις λιγότερο καπιταλιστικές οικονομίες ($36.770 και $6.140 αντιστοίχως). Για τους φτωχότερους στην κοινωνία αυτό το χάσμα διευρύνεται ακόμη περισσότερο. Οι άνθρωποι που ανήκουν στο χαμηλότερο 10% των εισοδημάτων στις πιο καπιταλιστικές χώρες κερδίζουν κατά μέσο όρο 7 φορές περισσότερα απ' ό,τι όσοι ανήκουν στο φτωχότερο 10% στις λιγότερο ελεύθερες οικονομίες. Ομοίως, πάνω από το 27% των ανθρώπων στις πιο σοσιαλιστικές οικονομίες ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας (όπως αυτή ορίζεται από την Παγκόσμια Τράπεζα ως εισόδημα μικρότερο από $1.90 την ημέρα), ενώ μόλις το 1,8% των ανθρώπων στις πιο ελεύθερες οικονομίες ζουν υπό συνθήκες ακραίας φτώχειας - ένα ποσοστό που παραμένει υπερβολικά υψηλό (ο ιδανικός αριθμός είναι το μηδέν), αλλά είναι απείρως καλύτερο από το επίπεδο των λιγότερο ελεύθερων χωρών.
Πέρα από τα οικονομικά μεγέθη, οι άνθρωποι στις πιο καπιταλιστικές χώρες ζουν επίσης κατά μέσο όρο 14 χρόνια περισσότερο, έχουν 6 φορές χαμηλότερα επίπεδα βρεφικής θνησιμότητας, απολαμβάνουν μεγαλύτερες πολιτικές και κοινωνικές ελευθερίες, ισότητα μεταξύ των δύο φύλων, και στο βαθμό που μπορεί αυτό να μετρηθεί, μεγαλύτερη ευτυχία σε σύγκριση με τις λιγότερο καπιταλιστικές οικονομίες.
Πάρτε για παράδειγμα το Χονγκ Κονγκ, την πιο ελεύθερη οικονομία του κόσμου σύμφωνα με την έκθεση EFW. Το 1941, η δημοσιογράφος και ταξιδιωτική συγγραφέας Martha Gellhorn επισκέφθηκε αυτή την πόλη-κράτος με τον σύζυγό της Έρνεστ Χέμινγουεϊ, και παρατήρησε ότι “το πραγματικό Χονγκ Κονγκ… ήταν η πιο απάνθρωπη φτώχεια, χειρότερο απ' ό,τι είχα δει οπουδήποτε αλλού. Και αυτό που την κάνει ακόμη χειρότερη είναι ο αέρας της αιωνιότητας - η ζωή πάντα ήταν και πάντα θα είναι έτσι”. Λίγα όμως χρόνια μετά την επίσκεψη της Γκέλχορν, η παράδοση των Ιαπώνων το 1945 σήμανε την επιστροφή της βρετανικής διοίκησης στο νησί και μαζί μ' αυτήν ήρθε και μια σε μεγάλο βαθμό laissez-faire προσέγγιση στην οικονομία της πόλης.
Το 1950, ο μέσος πολίτης στο Χονγκ Κονγκ κέρδιζε μόλις το 36% των εισοδημάτων του μέσου πολίτη στο Ηνωμένο Βασίλειο. Καθώς όμως το Χονγκ Κονγκ υιοθέτησε την οικονομική ελευθερία (σύμφωνα με το EFW, το Χονγκ Κονγκ είχε την πιο καπιταλιστική οικονομία κάθε χρόνο εκτός ενός, από το 1970), έγινε σημαντικά πλουσιότερο. Σήμερα το κατά κεφαλήν ΑΕΠ του Χονγκ Κονγκ είναι 68% υψηλότερο από αυτό του Ηνωμένου Βασιλείου. Όπως επισημαίνει ο Marian Tupy, υπεύθυνος έκδοσης του HumanProgress.org “η φτώχεια για την οποία θρηνούσε η Γκέλχορν εξαφανίστηκε - χάρη στην οικονομική ελευθερία”.
Μπορούμε να δούμε πολύ μεγαλύτερα χάσματα όταν συγκρίνουμε μια ευρέως καπιταλιστική χώρα με μια κατά τα άλλα παρόμοια σοσιαλιστική: τη Χιλή έναντι της Βενεζουέλας, τη Δυτική Γερμανία έναντι της Ανατολικής, τη Νότια Κορέα έναντι της Βόρειας, την Ταϊβάν έναντι της μαοϊκής Κίνας, την Κόστα Ρίκα έναντι της Κούβας και ούτω καθεξής. (Ναι, ξέρω: καμία από τις χώρες αυτές δεν ήταν “αληθινά” σοσιαλιστική. Αλλά πάλι, πάντα είναι αληθινός ο σοσιαλισμός, μέχρι να πάψει να είναι).
Η καταγγελία των δεινών του καπιταλισμού σε ένα πανό ή σε έναν τίτλο εφημερίδας είναι μια τάση που δεν φαίνεται να υποχωρήσει σύντομα. Όταν όμως βλέπουμε τέτοιες αβάσιμες αξιώσεις θα πρέπει να θυμόμαστε πως τα δεδομένα απλώς δεν υποστηρίζουν τους αντικαπιταλιστές..
*O Alexander C. R. Hammond είναι ερευνητής σε δεξαμενή σκέψης της Ουάσινγκτον και στέλεχος της African Liberty.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 6 Νοεμβρίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
