Του Kristian Niemietz
Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 εμφανίστηκαν πολλοί “εκ των υστέρων σοφοί” που υποτίθεται μας προειδοποιούσαν γι’ αυτό επί χρόνια και πλέον είχαν δικαιωθεί με τραγικό τρόπο.
Όποτε όμως έψαχνε κανείς να βρει τις δημοσιεύσεις αυτών των επίδοξων Κασσανδρών, διαπίστωνε κάθε φορά ότι αυτοί δεν είχαν “προβλέψει” τίποτα. Απλώς είχαν γράψει γενικού περιεχομένου επιθέσεις κατά του καπιταλισμού γεμάτες από κοινοτοπίες του τύπου “καπιταλισμός - καζίνο”, “επιχειρηματική απληστία” και “νεοφιλελεύθερος φονταμενταλισμός”, χωρίς να λένε ούτε λέξη για τις πολύ συγκεκριμένες αιτίες αυτής της πολύ συγκεκριμένης κρίσης. Ένας νωθρός, επιφανειακός λίβελος εναντίον του καπιταλισμού δεν συνιστά προφητεία. Είναι ένα άρθρο σε στήλη επιστολών. Είναι το κάθε άρθρο που έγραψε ποτέ ο κάθε George Monbiot και Paul Mason. Αυτοί δικαιώθηκαν μόνο στο βαθμό που ένα ωροσκόπιο δικαιώνεται όταν πού και πού “βγαίνει”.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και σήμερα, με το ξέσπασμα της κρίσης του κορονοϊού. Αυτή τη φορά, δικαιωμένοι αισθάνονται οι εθνικιστές και οι “κοινοτιστές”. “Πώς τα πάει τώρα η παγκοσμιοποίησή σας, φιλελεύθεροι;” ρωτούν. “Τα ανοιχτά σύνορα, η υπερκινητικότητα και οι παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες δουλεύουν μια χαρά τώρα, ε;” Εμείς πάντως σας τα λέγαμε ότι ένας κόσμος χωρίς σύνορα θα μας αφήσει ευάλωτους και εκτεθειμένους. Αλλά δεν μας ακούγατε. Το μόνο που βλέπατε είναι ότι θα έχετε φτηνές τηλεοράσεις”.
Σε ένα επιφανειακό επίπεδο, έχουν δίκιο. Αν ο ιός εμφανιζόταν πριν από πενήντα χρόνια, μπορεί να μην έφτανε ποτέ σε μας (εκτός κι αν μια ομάδα μαοϊστών φοιτητών από τη Βρετανία, τη Γαλλία ή τη Δυτική Γερμανία τον κολούσε σε κάποιο ταξίδι της). Η Κίνα ήταν τότε ένα ερμητικό βασίλειο και ανύπαρκτη οικονομικώς. Δεν υπήρχαν Κινέζοι τουρίστες, καθώς σχεδόν κανείς στην Κίνα που δεν ήταν υψηλόβαθμο κομματικό στέλεχος δεν είχε τη δυνατότητα να ταξιδέψει στο εξωτερικό.
Αντιστρόφως, αν η Βρετανία ήταν εντελώς απομονωμένη από τον έξω κόσμο σήμερα, ομοίως θα ήταν πιθανό να κρατήσει μακριά τον ιό. Η Βόρεια Κορέα φαίνεται προς το παρόν να το καταφέρνει αυτό (μολονότι τα στοιχεία που δίνει για προφανείς λόγους δεν είναι απολύτως αξιόπιστα).
Σας ακούω να απαντάτε “Αυτό είναι ένα γελοίο επιχείρημα - σκιάχτρο. Κανείς δεν λέει ότι δεν πρέπει να ακυρώσουμε εντελώς τις εμπορικές μας σχέσεις με την Κίνα. Κανείς δεν λέει ότι δεν πρέπει να έχουμε καθόλου διασυνοριακές μετακινήσεις ανθρώπων. Το ζήτημα είναι το μέτρο. Θέλουμε αυτά τα πράγματα - απλώς όχι στην υπερβολή τους”.
Εδώ όμως είναι που ξεκινούν τα προβλήματα. Τι είδους περιορισμοί στο εμπόριο, τι είδους περιορισμοί στα ταξίδια και τη μετανάστευση πιστεύετε ότι θα κρατούσαν τον κορονοϊό μακριά από μας; Ο αριθμός των περιστατικών του COVID-19 σε μια χώρα δεν είναι ανάλογος του όγκου των εμπορικών της συναλλαγών με την Κίνα. Δεν είναι μια συνάρτηση του αριθμού των λάπτοπ, των εκτυπωτών ή των αθλητικών παπουτσιών που έχουν την ταμπέλα “Made in China”. Δεν μπορούμε να κρατήσουμε τον ιό μακριά με δασμούς ή ποσοστώσεις στις εισαγωγές.
Και ποιες είναι οι οικονομικές επιπτώσεις της διαταραχής των διεθνών εφοδιαστικών αλυσίδων;
Αυτό ήταν όντως το πρόβλημα πριν από δύο μήνες - σήμερα όμως φαίνεται εντελώς ασήμαντο συγκριτικά. Οι διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες δεν είναι το ζήτημα. Άντεξαν εντυπωσιακά καλά, δεδομένης της κατάστασης. Η οικονομική ζημιά που προκάλεσε ο κορονοϊός αφορά πρώτα και κύρια το γεγονός ότι έχει παραλύσει την εγχώρια οικονομική δραστηριότητα. Εδώ, στη Βρετανία. Κι αυτό είναι ένα ασύγκριτα μεγαλύτερο ζήτημα από την καθυστέρηση των παραγγελιών από την Κίνα.
Και τα ταξίδια;
Αν μπορούσαμε να γυρίσουμε πίσω τον χρόνο τέσσερις ή πέντε μήνες, οι περισσότερες κυβερνήσεις (και σίγουρα η ιταλική) προφανώς θα επέβαλλαν αυστηρούς περιορισμούς στα ταξίδια από και προς την Κίνα. Αν όμως γνωρίζαμε τότε όσα γνωρίζουμε σήμερα, ακόμη και ο φανατικότερος υποστηρικτής των ανοιχτών συνόρων θα αποδεχόταν τέτοιους προσωρινούς περιορισμούς. Το ζήτημα είναι ότι τότε δεν τα γνωρίζαμε αυτά. Γι’ αυτό και κανείς δεν πρότεινε τέτοια μέτρα τότε.
Η ασθένεια πιθανότατα μεταφέρθηκε στη βόρεια Ιταλία από Κινέζους τουρίστες και στη συνέχεια διαδόθηκε ραγδαία από εκεί. Τι μαθήματα πολιτικής μπορούμε να εξαγάγουμε από αυτό; Προφανώς κανένα. Οι κοινοτιστές μπορεί να αισθάνονται άβολα με τη μετακίνηση των ανθρώπων, αλλά ακόμη κι αυτοί ποτέ δεν πρότειναν πως θα πρέπει προληπτικά να καταστείλουμε όλο τον τουρισμό για την απόμακρη πιθανότητα κάποια μέρα να περιορίσουμε την εξάπλωση ενός θανατηφόρου νέου ιού.
Και οι έλεγχοι της μετανάστευσης; Σ’ αυτό το πλαίσιο είναι άσχετοι. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια συζητάμε κυρίως το πώς να κάνουμε δυσκολότερο στους Πολωνούς υδραυλικούς και τους Λιθουανούς οικοδόμους να έρθουν εδώ, λόγω της επιδρασής τους, όπως αυτή γίνεται αντιληπτή, στους εγχώριους μισθούς. Δεν πρόκειται ακριβώς για μέτρα ελέγχου πανδημίας.
Ο COVID-19 δεν επιβεβαιώνει και δεν διαψεύδει καμία συγκεκριμένη κοσμοθεώρηση. Κανείς δεν “δικαιώθηκε” και όσοι το πιστεύουν αυτό για τους εαυτούς τους καταδεικνύουν έναν συνδυασμό προκατάληψης της επιβεβαίωσης και προκατάληψης της εκ των υστέρων γνώσης. Η αλήθεια είναι ότι ο κορονοϊός κατέλαβε ουσιαστικά τους πάντες εξ απήνης και κανείς δεν πρέπει να υποκρίνεται το αντίθετο.
--
Ο Kristian Niemietz είναι επικεφαλής θεμάτων πολιτικής οικονομίας στο Institute for Economic Affairs.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 20 Απριλίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
