Του Tyler Curtis
Ο Χο Τσι Μινχ, ηγέτης των κομμουνιστών κατά τον αγώνα τους για την ανεξαρτησία του Βιετνάμ, είναι ταυτόχρονα μια από τις σημαντικότερες και πιο αινιγματικές προσωπικότητες του 20 αιώνα. Με αφορμή τη συμπλήρωση 50 ετών από τον θάνατό του, ακολουθούν έξι πράγματα που δεν ξέρατε γι' αυτόν.
- Είχε πολλά διαφορετικά ονόματα
Η άμεση πληροφόρηση για τον Χο Τσι Μινχ είναι δύσκολα προσβάσιμη, αλλά ένας από τους λόγους που παραμένει ένας τόσο αινιγματικός χαρακτήρας είναι ότι είχε πολλά διαφορετικά ονόματα. Κατά τη γέννησή του ονομάστηκε Nguy?n Sinh Cung. Ακολουθώντας την κομφουκιανή παράδοση άλλαξε το όνομά του στην ηλικία των 10 σε Nguy?n T?t Thanh (Γκουέν ο επιτυχημένος). Κατά τη διαμονή του στη Γαλλία από το 1919 έως το 1923 απέκτησε ενδιαφέρον για την πολιτική, και έγραψε υπό το ψευδώνυμο “Nguy?n Ai Qu?c” (Γκουέν ο πατριώτης), το όνομα που θα χρησιμοποιούσε και όταν θα γινόταν διάσημος επαναστάτης. Για πάνω από δύο δεκαετίες, ο Γκουέν συμμετείχε σε κάθε είδους μυστικές δράσεις και χρησιμοποίησε ψευδώνυμα που ο αριθμός τους κυμαίνεται μεταξύ των 50 και των 200. Εντέλει, κατέληξε στο όνομα H? Chi Minh (ο φωτισμένος). Οι θαυμαστές του θα τον γνώριζαν ως “Θείο Χο”.
- Η γαλλική κυριαρχία ήταν βίαιη και καταπιεστική
Με την Ευρώπη σε ένα απ' ό,τι φαινόταν διαρκές χάος για το μεγαλύτερο μέρος των αρχών του 20ου αιώνα, είναι εύκολο οι Αμερικανοί να ξεχάσουν τι συνέβαινε στην μακρινή γαλλική αποικία της Ινδοκίνας πριν τον πόλεμο του Βιετνάμ. Για τους Βιετναμέζους όμως πολίτες όπως ο Χο Τσι Μινχ, η γαλλική αποικιακή διακυβέρνηση ήταν αδύνατο να ξεχαστεί.
Οι Γάλλοι ξεκίνησαν την κατάκτηση του Βιετνάμ το 1858 και εμπέδωσαν την κυριαρχία τους στη χώρα αυτή το 1885. Μολονότι συχνά μιλούσαν για τον “εκπολιτισμό” του Βιετνάμ, βασικά το λεηλάτησαν. Επέβαλαν τεράστιους φόρους και κρατικά μονοπώλια. Οι γαιοκτήμονες με πολιτικές συνδέσεις αποσπούσαν τεράστια ενοίκια από τους ολοένα και περισσότερο εξαθλιωμένους αγρότες. Οι πολιτικές ελευθερίες ουσιαστικά ήταν ανύπαρκτες, και οι διαδηλώσεις συχνά αντιμετωπίζονταν με ανελέητη βία.
Ένα ιδιαίτερα ανατριχιαστικό περιστατικό συνέβη τον Σεπτέμβριο του 1930, όταν χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωναν στον δρόμο που οδηγεί στην πόλη του Βινχ. Αυτοκρατορικοί στρατιώτες κινητοποιήθηκαν για να σταματήσουν την προέλασή τους, πυροβολώντας στον οποιονδήποτε τολμούσε να τους αμφισβητήσει. Οι γαλλικές αρχές ήταν τόσο ανελέητες που χρησιμοποίησαν ακόμη και στρατιωτικά αεροσκάφη για να βομβαρδίσουν τους διαδηλωτές. Εκατοντάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν και ακόμη περισσότεροι τραυματίστηκαν, ενώ αναφέρεται ότι φυλακίστηκαν 51.000 άτομα.
Αυτό το καθεστώς αγωνιζόταν να ανατρέψει ο Χο Τσι Μινχ.
- Θαύμαζε τις δυτικές αξίες
Παρά την έντονη αντίθεσή του στον γαλλικό ιμπεριαλισμό, ο Χο Τσι Μιχ έτρεφε μεγάλο σεβασμό προς τον λαό της Γαλλίας και τις δυτικές δημοκρατικές αξίες. Άφησε άφωνους τους δυτικούς του ακροατές όταν ξεκίνησε μια σημαντική ομιλία του παραθέτοντας αποσπάσματα από την αμερικανική Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας και τη γαλλική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Σε αντίθεση με άλλους επαναστάτες ηγέτες που αναμόχλευαν το μίσος δαιμονοποιώντας τους ξένους εχθρούς τους, ο Χο ακολούθησε μια πολύ πιο εξευγενισμένη στάση. Έλεγε ότι οι Γάλλοι δεν είναι ένας μοχθηρός λαός, αλλά η υποκριτική τους κυβέρνηση παρέβλεπε τις αρχές που διακήρυττε ότι τηρεί. Ο Χο υποστήριζε ότι το αποικιοκρατικό σύστημα ήταν εκείνο που έκανε τους Γάλλους να συμπεριφέρονται τόσο βάναυσα έναντι των Βιετναμέζων υπηκόων τους.
- Υποστήριζε την σταδιακή προσέγγιση στον σοσιαλισμό
Ο Χο Τσι Μινχ ήταν πεπεισμένος ότι μακροπρόθεσμα το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα θα κατέρρεε. Αυτή ήταν η διαδεδομένη μαρξιστική θεωρία της εποχής. Ενώ όμως οι σύντροφοί του - ιδίως στην Κίνα - πρότειναν την ξαφνική κατάληψη της διακυβέρνησης, ο Χο προτιμούσε την αρχή μετάβαση.
Το έκανε αυτό για δύο λόγους. Πρώτον, όπως έμαθε από τον ήρωά του Βλαδίμηρο Λένιν, ένας άμεσος σοσιαλιστικός μετασχηματισμός θα κατέστρεφε κάθε προοπτική οικονομικής ανάπτυξης. Όπως είπε σε έναν δυτικό δημοσιογράφο, το Βιετνάμ θα χρειαζόταν μια ανεπτυγμένη βιομηχανική και γεωργική βάση πριν επιβάλει τον πλήρη κομμουνισμό, και συνεπώς ένα ελεγχόμενο καπιταλιστικό σύστημα θα διατηρούταν για ένα διάστημα.
Δεύτερον, ο Χο ήθελε να παρουσιάσει ένα μετριοπαθές πρόσωπο στην καπιταλιστική Δύση. Η εφαρμογή μεγάλης κλίμακας σοσιαλιστικών μεταρρυθμίσεων θα τρόμαζε τους Αμερικανούς (τους οποίους προσέγγιζε προκειμένου να διασφαλίσει διπλωματική υποστήριξη) και πιθανόν να τους ενθάρρυνε να παρέμβουν στο πλευρό των Γάλλων.
Οι προβλέψεις του Χο επιβεβαιώθηκαν: μόλις η Σοβιετική Ένωση και η Κίνα αναγνώρισαν δημοσίως το Βιετνάμ ως σοσιαλιστικό σύμμαχο, οι ΗΠΑ άρχισαν να εξετάζουν την ανάληψη στρατιωτικής δράσης.
- Ο Στάλιν τον αντιπαθούσε
Ο νεαρός Χο Τσι Μινχ έγινε επισήμως κομμουνιστής κατά τα τέσσερα χρόνια της διαμονής του στη Γαλλία. Εργάστηκε ακατάπαυστα γράφοντας άρθρα όπου ασκούσε κριτική στην καπιταλιστική Δύση και συμμετείχε σε διάφορες διεθνείς οργανώσεις που ιδρύθηκαν από τη Σοβιετική Ένωση. Όπως θυμάται ένας πρώην σύντροφός του, ήδη από το 1923 ο Χο ήταν ένας “αφοσιωμένος σταλινιστής”.
Κατά ειρωνικό τρόπο, ο ίδιος ο Ιωσήφ Στάλιν δεν έτρεφε ιδιαίτερο σεβασμό προς τον Βιετναμέζο σύντροφό του. Αμφισβητούσε την αφοσίωση του Χο προς τον διεθνή κομμουνισμό, φοβούμενος ότι ο Χο στην πραγματικότητα ήταν απλώς ένας εθνικιστής. Οι ανησυχίες του Χο ενετάθησαν όταν, μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Χο επιχείρησε να καλλιεργήσει καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ.
Όταν ο Χο επισκέφθηκε τη Μόσχα στο πλαίσιο μιας διπλωματικής αποστολής το 1950, ο Στάλιν τον αντιμετώπισε με ανοιχτή περιφρόνηση. Ένα χιουμοριστικό ανέκδοτο συνοψίζει εύστοχα τη σχέση τους: Ο Χο, απ' ό,τι φαίνεται ακόμη γεμάτος με θαυμασμό για τον δολοφονικό δικτάτορα, ζήτησε από τον Στάλιν να του υπογράψει, εν είδει αυτογράφου, ένα σοβιετικό περιοδικό. Ο Στάλιν δέχτηκε να το κάνει, αλλά αργότερα μετάνιωσε για την απόφασή του αυτή και διέταξε την προσωπική του φρουρά να κλέψουν διακριτικά το περιοδικό και να του το επιστρέψουν.
- Έλεγε ότι απορρίπτει τη βία, αλλά…
Το χαρακτηριστικό που ίσως διαφοροποιούσε περισσότερο τον Χο Τσι Μινχ από τους σοσιαλιστές συγχρόνους του είναι η απέχθειά του προς την αιματοχυσία. Όπου αυτό ήταν εφικτό, επιχειρούσε να βρίσκει μια ειρηνική εναλλακτική λύση έναντι της βίας. Κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες ώστε να είναι όσο γίνεται πιο συμφιλιωτικός έναντι των Γάλλων, οι οποίοι το 1946 προσπάθησαν να επαναβεβαιώσουν την εξουσία τους μετά την εκδίωξή τους από το Βιετνάμ από τους Ιάπωνες κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μολονότι οι περισσότεροι συμπατριώτες του Χο ήθελαν να πολεμήσουν εναντίον αυτής της προοπτικής, ο ίδιος συνειδητοποίησε ότι οι δυνάμεις τους ήταν απελπιστικά απροετοίμαστες να πολεμήσουν έναν καλά εκπαιδευμένο και καλά εξοπλισμένο δυτικό εχθρό. Ελπίζοντας ότι θα πετύχει μια συμφωνία με τους Γάλλους ώστε να αποδοθεί αυτονομία στο Βιετνάμ, ο Χο υποσχέθηκε ότι θα τους υποδεχόταν ξανά ως φίλους, αλλά όχι ως κατακτητές.
Δυστυχώς, η ειρηνική επίλυση αποδείχθηκε ανέφικτη. Το Βιετνάμ επρόκειτο να κατακτήσει την ανεξαρτησία του μέσω ενός πολέμου στον οποίο εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.
Μολονότι ο Χο προσπάθησε να αποφύγει τον πόλεμο, σίγουρα δεν ήταν ειρηνιστής. Ήταν περισσότερο από πρόθυμος να χρησιμοποιήσει τη βία για να προαγάγει τους πολιτικούς του σκοπούς. Για παράδειγμα, κατά την επανάσταση του Αυγούστου του 1945, διάφοροι μη κομμουνιστές δημοσιογράφοι και πολιτικοί συνεληφθησαν και εκτελέστηκαν από τις δυνάμεις της κομμουνιστικής συμμαχίας “Βιετμίνχ”, με απ' ό,τι φαίνεται την σιωπηρή έγκριση του Χο. Περαιτέρω πολιτικές διώξεις θα συνέβαιναν σε ολόκληρη τη χώρα.
Είναι σαφές ότι ο Χο δεν απολάμβανε τη βία, αλλά πάντως πίστευε ότι ήταν αναγκαία. Όταν ένας πολιτικός του αντίπαλος δολοφονήθηκε στη Σαϊγκόν, ο Χο “δάκρυσε πρόσκαιρα για τον 'μεγάλο αυτόν πατριώτη'”, αλλά στη συνέχεια προσέθεσε 'Όλοι όσοι δεν ακολουθούν τη γραμμή που έχω ορίσει θα συντριβούν'”.
Και όντως συνετρίβησαν. Οι Βιετμίνχ εφάρμοσαν τακτική καμένης γης σε όλη την επαρχία της ώρας σε μια προσπάθεια να διασφαλίσουν την αφοσίωση των Βιετναμέζων. Οι Ευρωπαίοι δέχθηκαν επιθέσεις και βία. Όποιος πιστεύοταν ότι συνεργάζεται με τους Γάλλους εκτελούταν.
Το 1953, οι Βιετμίνχ άρχισαν να απαλλοτριώνουν γη από τους γαιοκτήμονες. Αν κατηγορούνταν για τυραννικές πρακτικές, οι γαιοκτήμονες δικάζονταν σε δίκες-παρωδία και εκτελούνταν αμέσως στην περίπτωση που κρίνονταν ένοχη. Χιλιάδες θανατώθηκαν κατά την τρομοκρατική αυτή περίοδο. Μολονότι ο Χο δεν καταδίκασε δημοσίως αυτές τις πράξεις, προσπάθησε παρασκηνιακά να συγκρατήσει κάπως τους πιο αιμοδιψείς συντρόφους του, ενθαρρύνοντάς τους να χρησιμοποιούν την κατήχηση αντί των όπλων.
Γιατί λοιπόν, αν ο Χο Τσι Μινχ αποστρεφόταν τόσο πολύ τη βία, την ενέκρινε σε τέτοιο βαθμό εφόσον την ασκούσε η κυβέρνησή του; Κάποιοι από τους απολογητές του έχουν επισημάνει ότι απλώς δεν είχε την εξουσία του Στάλιν ή του Μάο στις αντίστοιχες χώρες τους, και συνεπώς δεν θα μπορούσε να σταματήσει την εκτεταμένη βία του καθεστώτος των Βιετμίχν, ακόμη και αν το ήθελε.
Η πιθανότερη όμως εξήγηση είναι ότι πίστευε πως η εγκαθίδρυση του σοσιαλιστικού κράτους του μέλλοντος άξιζε το τίμημα της εξόντωσης χιλιάδων αθώων ανθρώπων, όσο κι αν αυτό ήταν δυσάρεστο. Στη βιογραφία του Χο Τσι Μινχ, ο William J. Duiker περιέγραψε τη νοοτροπία του ως εξής:
“Το καλύτερο που μπορεί να ειπωθεί είναι ίσως ότι ο Χο Τσι Μινχ κατέστη αιχμάλωτος του ίδιου του δημιουργήματός του, μια μύγα στο κεχριμπάρι, ανίσχυρος σ' αυτή την κατάσταση της μειούμενης επιρροής του να ξεφύγει από την αναπόφευκτη λογική ενός συστήματος που θυσίαζε τη μοίρα των ατόμων στο βωμό της 'υψηλότερης ηθικής' του μεγάλου σχεδίου”.
Με άλλα λόγια, ακόμη κι αν είχε τις καλύτερες προθέσεις, ο Χο Τσι Μινχ δεν θα μπορούσε ποτέ να αποτρέψει τη βία που αναπόφευκτα επιφέρει ο σοσιαλισμός. Η απόφαση να επιδιωχθεί ο σοσιαλισμός, είναι πάντα μια απόφαση θανάτωσης ανθρώπων.
--
Ο Tyler Curtis εργάζεται στο τμήμα χορήγησης δανείων σε μια τράπεζα στο Μιζούρι.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 2 Σεπτεμβρίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
