Του Gary Galles
Στις 29 Μαΐου ήταν τα γενέθλια του Άρθουρ Σέλντον. Ενώ οι Αμερικανοί αναγνώστες δεν τον γνωρίζουν καλά, υπήρξε υπεύθυνος έκδοσης του βρετανικού Institute of Economic Affairs για περισσότερα από τριάντα χρόνια, κατά τα οποία, όπως έγραψε ο Economist “έφερε στον μη ειδικό αναγνώστη τις ιδέες όλων των κορυφαίων οικονομολόγων και στοχαστών υπέρ της ελεύθερης αγοράς της εποχής”.
Ο Σέλντον παρήγαγε έργο που δημοσιεύθηκε σε επτά τόμους, και περιλαμβάνει βιβλία, μονογραφίες, δοκίμια και άρθρα καθώς και την επιμέλεια εκατοντάδων επιστημονικών άρθρων, μονογραφιών και φυλλαδίων.
Σε ένα τόσο τεράστιο σώμα εργασίας, δεν είναι εύκολο να ανθολογήσει κανείς τις καλύτερες από τις ιδέες του Σέλντον. Ας δούμε λοιπόν κάποια ψήγματα σοφίας από ένα μόνο από τα έργα του - τον Καπιταλισμό - που κέρδισε το Fisher Arts Literary Prize και γιορτάζει φέτος τα 30 χρόνια από την έκδοσή του:
- “Ο καπιταλισμός, δημιουργώντας υψηλά και διαρκώς βελτιωνόμενα επίπεδα διαβίωσης για τις μάζες χωρίς να θυσιάζει την προσωπική ελευθερία, μιλά από μόνος του. Μόνο οι κωφοί δεν ακούν και οι τυφλοί δεν βλέπουν”.
- “Ακόμη και οι φαύλοι καθοδηγούνται από τη διαδικασία της αγοράς να κάνουν το καλό, αλλά οι καλοί άνθρωποι παρακινούνται από την πολιτική διαδικασία να κάνουν το κακό. Ας πειθαρχήσουμε λοιπόν την πολιτική περιορίζοντας στο απολύτως αναγκαίο ελάχιστο”.
- “Η ιδιωτική ιδιοκτησία είναι ένας ισχυρός αποδοτικός θεσμός. Η δημόσια ιδιοκτησία είναι πολιτική εξουσία που βασίζεται σε μια χούφτα ανεύθυνους μη ιδιοκτήτες”.
- “Ο καπιταλισμός επιτρέπει στα άτομα να αναλαμβάνουν το ρίσκο να ζήσουν τη ζωή τους όπως αυτοί κρίνουν καλύτερα”.
- “Η καπιταλιστική αγορά αποδίδει δύναμη - την ουσιαστική αγοραστική δύναμη - απευθείας στα χέρια του καθημερινού άνδρα και της καθημερινής γυναίκας για να τη χρησιμοποιήσουν όπως επιθυμούν. Γι’ αυτό και η αγορά είναι ουσιαστικά πιο δημοκρατική από το κράτος”.
- “Η μετατροπή της ιδιωτικής διακριτής ιδιοκτησίας σε δημόσια μη διακριτή ιδιοκτησία ισοδυναμεί με την καταστροφή των κινήτρων να προστατεύεται, να διαφυλάσσεται, να βελτιώνεται και να καθίσταται παραγωγική με το να χρησιμοποιείται επικερδώς για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών για τα οποία οι καταναλωτές θα είναι πρόθυμοι να πληρώσουν”.
- “Η τιμολόγηση είναι ο ειρηνικός τρόπος για την επίλυση των διαφωνιών και των διαμαχών”.
- “Η εξέλιξη και η διαρκής βελτίωση του νόμου που αφορά τα δικαιώματα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας είναι ο παράγοντας που εξηγεί τη σύγχρονη πρόοδο”.
- “Το γεγονός ότι στην πράξη οι αγορές είναι ατελείς συσκοτίζει την πιο θεμελιώδη αλήθεια ότι είναι ο καλύτερος τρόπος που γνωρίζουμε για να επιτρέπουμε στα άτομα να συναντιώνται σε σχέσεις αμοιβαίου οφέλους. Η παγκόσμια πρακτική και εμπειρία καταδεικνύει ότι δεν υπάρχει καλύτερος, λιγότερο ατελής, μηχανισμός”.
- “Καθώς το κράτος διογκώνεται, υπονομεύει το εργαλείο που θα μπορούσε να κάνει τα περισσότερα για τον καθημερινό άνθρωπο”.
- “Ο καπιταλισμός ενστερνίζεται τους αυτοδιορθωτικούς μηχανισμούς της ανοιχτής συζήτησης στην ελεύθερη κοινωνία για τον εντοπισμό των λαθών και του ανοιχτού ανταγωνισμού στις ελεύθερες αγορές για την εφαρμογή αυτών των διορθώσεων”.
- “Η αγορά δεν προϋποθέτει οι άνθρωποι να είναι καλοί: τους παίρνει όπως είναι και τους παρακινεί να κάνουν το καλό χρησιμοποιώντας τις ικανότητές τους για να παρέχουν πράγματα που θέλουν συνάνθρωποί τους”.
- “Όπως και να χρησιμοποιείται, το κράτος είναι τόσο απογοητευτικό, ή ακόμη χειρότερα αναποτελεσματικό, ανεξέλεγκτο και διεφθαρμένο - που είναι καλύτερα να μη χρησιμοποιείται καθόλου παρά μόνο σε λειτουργίες όπου όλα τα ελαττώματά του πρέπει να γίνονται ανεκτά για να παρέχονται οι απαιτούμενες υπηρεσίες. Με λίγα λόγια, το τίμημα του κράτους είναι τόσο υψηλό που θα πρέπει να αποφεύγεται όπου αυτό είναι δυνατό”.
- “Το κράτος έχει αποδειχθεί ο ψευδής θεός όλων όσοι το πίστεψαν”.
- “Ο καπιταλισμός προϋποθέτει την τελική απόσυρση του κράτους από τις περισσότερες δραστηριότητες που έχει συγκεντρώσει”.
- “Τα κίνητρα του καπιταλισμού υποχρεώνουν τους κερδοσκόπους να κάνουν το καλό. Τα κίνητρα του σοσιαλισμού επιτρέπουν στους κατόχους της εξουσίας να κάνουν κακό”.
- “Η πολιτική διαδικασία έχει καταστεί ο αφέντης αντί για υπηρέτης των ανθρώπων”.
- “Τα άτομα ασφυκτιούν από τις συλλογικές αποφάσεις στην πολιτική διαδικασία”.
- “Η αγορά του καπιταλισμού αντιμετωπίζει τους ανθρώπους ως άτομα. Η πολιτική διαδικασία του σοσιαλισμού τους μαντρώνει σε κατηγορίες. Ο καπιταλισμός παράγει αρμονία, ο σοσιαλισμός τριβές”.
Οι Αμερικανοί θα ωφεληθούν να καλύψουν το έλλειμμα της γνώσης τους σε ό,τι αφορά τα έργα του Άρθουρ Σέλντον και τη “ζωή του για την ελευθερία” όπως τη χαρακτήρισε ο βιογράφος του Colin Robinson. Όπως αναφέρει η ιστοσελίδα του ΙΕΑ “Ο Σέλντον υπογραμμίζει την πρόοδο της ανθρωπότητας που δεν παρήχθη από κάποιο κεντρικό σχέδιο ή κάποια οργάνωση της κοινωνίας αλλά μέσω των ατόμων που αναγνώρισαν μια ευκαιρία να παραγάγουν αγαθά και υπηρεσίες που κάλυψαν μια ανάγκη που εκφράστηκε από τη ζήτηση στην αγορά”.
Με αυτό τον τρόπο, ο Σέλντον μίλησε για τις δυνατότητες του κάθε ατόμου που διευρύνονται από τις διαρρυθμίσεις της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και της εθελούσιας αγοράς, αλλά περιορίζονται όταν η πολιτική εξουσία εμποδίζει την ελευθερία και τη συνεργασία που αυτές γεννούν.
--
Ο Garry M. Galles είναι καθηγητής οικονομικών στο Pepperdine University. Ανάμεσα στα βιβλία του είναι το Faulty Premises, Faulty Policies (2014), και το Apostle of Peace (2013). Είναι μέλος του Faculty Network του FEE.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 29 Μαΐου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
