Η αλήθεια είναι ότι ο υπέροχος αυτός καφές που στην Ελλάδα τον λέμε ελληνικό, λεγότανε πάντοτε τούρκικος. Μετά τις διώξεις των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης τη δεκαετία του 60, ο κόσμος στην Ελλάδα αποφάσισε από αντίδραση να τον λέει ελληνικό. Κι αφού μιλάμε για καφέ, να θυμηθούμε επίσης τον Αζίζ Νεσίν που είχε πει ότι στην Τουρκία δεν ευδοκιμεί ο καφές και η δημοκρατία…
Αν ευδοκιμούσε η δημοκρατία, τότε η Τουρκική Δημοκρατία θα σεβότανε όλα τα παιδιά της. Δηλαδή και τους Αρμένηδες και τους Κούρδους και τους Έλληνες. Και τότε ίσως και να μην είχαν συμβεί τα γεγονότα που οδήγησαν στη συρρίκνωση του ελληνισμού της Πόλης. Και τότε ο καφές θα εξακολουθούσε να λέγεται κι εδώ τούρκικος.
Γεγονός είναι επίσης ότι η ρητορική που χρησιμοποιείται στη γειτονική μας χώρα σε βάρος της Ελλάδας δεν είναι από τα γνώριμα χαρακτηριστικά σε δημοκρατικές χώρες. Και η δημοκρατία δεν είναι κάποιο είδος καπρίτσιου, όπως το να πιει κανείς τον καφέ του με ζάχαρη ή σκέτο, ή γλυκό ή ελαφρύ ή βαρύ. Η δημοκρατία έχει ένα μοναδικό χαρακτηριστικό, τον σεβασμό.
Εμείς στην Ελλάδα θα θέλαμε μια δημοκρατική Τουρκία, φίλη και σύμμαχο. Ο Αζίζ Νεσίν στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης του έργου του «ο καφές και η δημοκρατία» έγραψε: «Επιθυμώ τα διηγήματά μου, που ένα μέρος απ’ αυτά μεταφράστηκε στα Ελληνικά, να συντείνουν στο να ζήσουν συμφιλιωμένοι οι δυο λαοί μας. Και αντί να αναζητάμε φιλίες με μακρινότερους και αγνώστους σ’ εμάς λαούς, είναι προτιμότερο να προηγηθούμε εμείς οι κοντινοί γείτονες σε μια ειρηνική και με πνεύμα αδερφικής συνύπαρξης ζωή».
Μόνο που η ειρήνη δεν έρχεται μέσα από τη ρητορική του τύπου «θα έρθουμε μία νύκτα». Οι φίλοι δεν έρχονται την νύκτα σαν τους κλέφτες. Έρχονται την ημέρα, με το φως του ήλιου και γεμάτοι καλές προθέσεις. Και τότε ο φιλόξενος γείτονάς τους θα τους υποδεχτεί με έναν καλό καφέ. Θα λέγεται τούρκικος ή ελληνικός; Αδιάφορο. Εκείνο που θα έχει σημασία θα είναι ότι θα βρίσκεται φρεσκοψημένος στο τραπέζι να επισφραγίζει με το άρωμά του την καλή χημεία των ανθρώπων.
Με την ευκαιρία και για να είμαστε περισσότερο χρήσιμοι, ας αναφέρουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το έργο του Αζίζ Νεσίν «ο καφές και η δημοκρατία»:
«Αν ξοδεύαμε αυτό τον κόπο των εκατό χρόνων που αφιερώσαμε στη Δημοκρατία, για την ανάπτυξη του καφέ, σήμερα η χώρα μας θα γινόταν δάσος από καφέ, που δεν τ’ άγγιξε ο μπαλτάς του ξυλοκόπου.
Στο παρελθόν κρίθηκε απαραίτητο, δεν το είχαμε καταλάβει. Αντί να φυτέψουμε σπόρο καφέ, φυτέψαμε το σπόρο της Δημοκρατίας. «Δόξα τω Θεώ», αν και δεν έχουμε καμιά
στενοχώρια απ’ τη μεριά της Δημοκρατίας, εμείς ξέρουμε το τι τραβάμε από την έλλειψη του καφέ.
Καφές είναι αυτός!… Δε μοιάζει σε τίποτε. Έτσι είναι η Δημοκρατία; Και να είναι και να μην είναι το ίδιο κάνει…
Αν δεν υπάρχει καφές, του ανθρώπου το κεφάλι γυρίζει, αν δεν υπάρχει Δημοκρατία, του ανθρώπου το κεφάλι δεν γυρίζει. Ο καφές μοσκοβολάει, η Δημοκρατία ούτε καν έχει
μυρουδιά. Τον καφέ τον βάζεις στο φλιτζάνι, τον πίνεις.
Η Δημοκρατία ούτε τρώγεται, ούτε πίνεται. Σε τι χρειάζεται αυτή η Δημοκρατία, μπορείτε να μου πείτε;
Στη χώρα μας έρχεται από το εξωτερικό μπόλικη μπόλικη Δημοκρατία, αλλά καφές δεν έρχεται. Τον καφέ τον πουλάνε, τη Δημοκρατία τη δίνουν. Ο καφές είναι με λεφτά, η Δημοκρατία τζάμπα…
Για τον καφέ χρειάζεται συνάλλαγμα, για τη Δημοκρατία τίποτα δεν χρειάζεται. Για κοιτάξτε το τι τραβάμε απ’ τον καφέ. Σάμπως δεν έχουμε συνηθίσει στον καλό καφέ; Αμέσως καταλαβαίνουμε τον καλό καφέ απ’ τον άσκημο, το μπαγιάτικο απ ‘το φρέσκο, το νοθεμένο απ ‘το σκέτο.
Ζωή να ‘χουνε, μερικοί πατριώτες μας έκαναν ψεύτικο καφέ. Στην αρχή βγήκε ο κριθαρένιος καφές, δεν έπιασε.
Ύστερα βγήκε καφές από φασόλια, δεν το κατάπιαμε. Εμείς σαν έθνος είμαστε θεριακλήδες του καφέ. αν και καταπίνουμε όλες τις απομιμήσεις, του καφέ την απομίμηση δεν την καταπίνουμε.
Ω, Ύψιστε! Να γινόταν, τόσο δα απ’ ό,τι καταλαβαίνουμε απ’ αυτόν τον καφέ, να καταλαβαίναμε και από Δημοκρατία»…
Το tweet στα ελληνικά!
Η τουρκική προεδρία φαίνεται να αφιέρωσε πολύ φαιά ουσία για να γράψει σε ένα tweet στα ελληνικά και με αφορμή την παγκόσμια ημέρα του τουρκικού καφέ: «Απολαμβάνουμε τον Τουρκικό Καφέ που ο πανάρχαιος πολιτισμός μας προσφέρει σε όλο τον κόσμο, ανακατεύοντας τον με τη σοφία της Ανατολίας και ψήνοντας τον στο μπρίκι της καρδιάς, ξέροντας ότι θα τον θυμόμαστε μια ζωή. Σήμερα 5 Δεκεμβρίου τιμούμε την Παγκόσμια Ημέρα Τουρκικού Καφέ». Αντί επιλόγου να σηκώσουμε το φλιτζάνι του καφέ και να ευχηθούμε «στην υγειά σας γείτονες». Και να ευχηθούμε κάποια στιγμή να μας ενώνουν περισσότερα από εκείνα που σήμερα μας χωρίζουν. Και σίγουρα όχι ο καφές ή το σουβλάκι. Μα τον Θεό, θέματα που βρήκαμε να διαφωνήσουμε!
Θανάσης Μαυρίδης
