«Μπορείς να βρεις τη θεραπεία για τον καρκίνο;», «Μπορείς να βρεις τον τρόπο για να λήξει η διαμάχη μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών;», «Μπορείς να βρεις μεθόδους για να λειτουργεί καλύτερα ο ανθρώπινος εγκέφαλος;».
Μελλοντικά, η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) πιθανώς θα είναι σε θέση να δώσει συγκεκριμένες απαντήσεις σε παρόμοια ερωτήματα, βρίσκοντας λύσεις που ξεπερνούν τις ανθρώπινες δυνατότητες, χωρίς να χρειάζεται προηγούμενος προγραμματισμός από άνθρωπο.
Για να φτάσει σε αυτές τις απαντήσεις, πιθανώς θα συνδιαλεχθεί με άλλες μορφές ΤΝ ανά την υφήλιο, θα κάνει αναζητήσεις για πληροφορίες σε τεράστιες βάσεις δεδομένων σε όλο τον κόσμο, θα χρησιμοποιήσει το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT), θα πάρει συνεντεύξεις από κορυφαίους ειδικούς κι αφού εξαγάγει τα πρώτα λογικά συμπεράσματα, θα ξαναγράψει μόνη της τον κώδικά της για να γίνει ευφυέστερη και πιο γρήγορη και να φτάσει ακόμα ταχύτερα στο ζητούμενο αποτέλεσμα.
Προκειμένου να γίνουν όλα τα παραπάνω, η σημερινή ΤΝ θα πρέπει να εξελιχθεί. Προς το παρόν, βρίσκεται στο στάδιο της Στενής Τεχνητής Νοημοσύνης και είναι ικανή να εκτελέσει άριστα συγκεκριμένα καθήκοντα, όπως να «κατατροπώνει» τους grandmasters στο σκάκι ή τους πρωταθλητές του Go, να προτείνει μουσική και ειδησεογραφικό περιεχόμενο, να λειτουργεί σαν ψηφιακή βοηθός (Alexa, Siri) και να βοηθά στην οδήγηση. Θα πρέπει, όμως, να φτάσει στο στάδιο της Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης (ΓΤΝ), για να είναι ικανή για πολλά περισσότερα, όπως όσα περιγράφησαν παραπάνω, λένε οι ειδικοί του χώρου.
Οι δυνατότητες της ΤΝ ήρθαν ξανά στο προσκήνιο, χάρη στον αλγόριθμο ChatGPT, που δύο μήνες από το λανσάρισμά του «κέρδισε» 100 εκατ. ενεργούς χρήστες παγκοσμίως και μαζί τον τίτλο της ταχύτερα αναπτυσσόμενης εφαρμογής στην ιστορία (το Facebook χρειάστηκε πέντε χρόνια και το TikTok εννέα μήνες). Παρά τις δυνατότητές του να διεκπεραιώνει ευρύτατο φάσμα δραστηριοτήτων, όμως, το ChatGTP δεν είναι ΓΤΝ, αλλά μια μεγάλη πλατφόρμα γενικού σκοπού, που θα γίνεται ολοένα καλύτερη και πιο «ανθρώπινη».
Πότε θα μπορούσαμε να περάσουμε στο επόμενο στάδιο της ΤΝ, που θα έκανε το ChatGPT να μοιάζει παιδαριώδες, και τι θα σήμαινε αυτό; Τι πρέπει να κάνουν οι κυβερνήσεις, ώστε να είναι έτοιμες για τη στιγμή που πιθανώς θα γίνει το μεγάλο άλμα προς τη ΓΤΝ; Τι θα γίνει στον πλανήτη αν τα κράτη δεν συμφωνήσουν σε κάποιες κοινές αρχικές συνθήκες για τη λειτουργία της ΓΤΝ;
Πόσο γρήγορα θα μπορούσαμε να περάσουμε στην Τεχνητή Υπερνοημοσύνη (ASI), η οποία θα είναι πιθανώς τόσο εξελιγμένη, ώστε να θέτει δικούς της στόχους και να αναπτύσσεται ανεξάρτητα από την ανθρώπινη επίγνωση ή κατανόηση;
Απαντήσεις σε αυτά και άλλα ερωτήματα έδωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τη δημοσιογράφο Αλεξάνδρα Γούτα, σε διαδικτυακή συνέντευξη από την Ουάσιγκτον, ο Αμερικανός futurist Τζερόμ Γκλεν (Jerome C. Glenn), συνιδρυτής και εκτελεστικός διευθυντής της δεξαμενής σκέψης «The Millennium Project» και σύμβουλος οργανισμών όπως το ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο οποίος έχει διατελέσει μεταξύ άλλων εκτελεστικός διευθυντής του Αμερικανικού Συμβουλίου για το Πανεπιστήμιο των Ηνωμένων Εθνών.
Πόσο γρήγορα θα μπορούσαμε να έχουμε Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη (ΓΝΤ);
Όπως εξηγεί ο κ.Γκλεν, αν ορίζουμε τη ΓΤΝ ως Τεχνητή Νοημοσύνη που μπορεί να κάνει πολλά διαφορετικά πράγματα εξίσου καλά με έναν άνθρωπο, «τότε με το ChatGPT είμαστε κοντά». Αν όμως την ορίζουμε ως ΤΝ με ικανότητα να καταρτίσει δικές της στρατηγικές για να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα, τότε θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος.
«Οι άνθρωποι, όταν αντιμετωπίζουμε ένα νέο πρόβλημα, μπορεί να καλέσουμε έναν φίλο που γνωρίζει περισσότερα, να κάνουμε έρευνα, να διασταυρώσουμε αρχεία. Η ΓΤΝ θα λειτουργεί κάπως έτσι, υπό την έννοια ότι θα μπορεί να αντιμετωπίσει νέα προβλήματα με καινούργιες στρατηγικές -το ChatGPT δεν μπορεί να το κάνει αυτό» λέει.
«Με βάση τον δεύτερο ορισμό, ειδικοί που γράφουν σήμερα κώδικα, συχνά προβλέπουν ότι η ΓΤΝ θα είναι γεγονός σε 8-10 χρόνια. Άλλοι μιλούν για 20-25 χρόνια και υπάρχει και παλαιότερη έρευνα του Νικ Μπόστρομ (Πανεπιστήμιο Οξφόρδης), στην οποία οι ειδικοί έδιναν 50% πιθανότητα ότι αυτό θα συμβεί το 2050-2060. Αυτό το ποσοστό έρχεται πιο κοντά στον ενεστώτα», σημειώνει και προσθέτει ότι ασχέτως του ποια από αυτές τις εκτιμήσεις θα αποδειχτεί τελικά ακριβέστερη, «θα χρειαστεί χρόνος για να προετοιμαστούμε και πρέπει να αρχίσουμε τώρα».
Εκτιμά πως ο αντίκτυπος της ΓΝΤ στην ανθρωπότητα πιθανώς θα γίνει αισθητός νωρίτερα από εκείνον της κλιματικής αλλαγής. «Αν έπρεπε να τοποθετήσω πόρους κάπου, φυσικά θα προτιμούσα και τα δύο, αλλά αν είχα να διαλέξω ανάμεσά τους, θα έλεγα πως πρέπει να διαχειριστούμε το θέμα της ΓΤΝ πιο σοβαρά», υπογραμμίζει.
Προσθέτει ότι πιθανότατα θα υπάρχουν μελλοντικά πολλοί διαφορετικοί τύποι ΓΤΝ. «Κάποιοι από αυτούς, πραγματικά πολύ "φανταχτεροί", θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο, άλλοι θα έρθουν νωρίτερα. Οι διάφοροι τύποι ΓΤΝ θα συνομιλούν μάλιστα μεταξύ τους. Τι θα συζητούσαν η ΓΤΝ της CIA με τη ΓΤΝ της GRU (Κύρια Διεύθυνση του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων της Ρωσικής Ομοσπονδίας); Τι θα έλεγε μια αμερικανική ΓΤΝ σε μια κινεζική, για να την πάρει με το μέρος της; Οι συζητήσεις αυτές θα έκαναν αμφότερες πλευρές ευφυέστερες, μέσω της αυτοβελτίωσης του κώδικά τους», σημειώνει.
Ο αγώνας ισχύος μεταξύ των κρατών και ο ρόλος του οργανωμένου εγκλήματος
Τι ωθεί σήμερα τα πράγματα ως προς τη δημιουργία ΓΤΝ; «Ο αγώνας ισχύος μεταξύ ΗΠΑ, Κίνας, Ιαπωνίας, ΕΕ και Ηνωμένου Βασιλείου και θα πρόσθετα το οργανωμένο έγκλημα. Πόσο χρήμα βγάζει το οργανωμένο έγκλημα από το κυβερνοέγκλημα; Οι εκτιμήσεις ποικίλουν, αλλά το υψηλότερο ποσό που έχω δει είναι 25 τρισ. δολάρια ώς το 2025. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αγοράσει το καλύτερο ανθρώπινο ταλέντο και να δημιουργήσει μια σειρά από εικονικές εταιρίες, κι ενώ εσύ νομίζεις ότι εργάζεσαι για τους "καλούς", να εργάζεσαι για τους "κακούς"», σημειώνει.
Η ΓΤΝ θα μπορεί να αλλάζει τον εαυτό της από λεπτό σε λεπτό. Συνεπώς η διαχείρισή της, λέει, πρέπει είναι εντελώς μοναδική, να υπάρχει σύστημα ελέγχου που να παρακολουθείται και να αναβαθμίζεται συνεχώς. Ήδη από τώρα, χρειάζεται να υπάρχει διεθνής συμφωνία πρώτον για τις «αρχικές συνθήκες», βάσει των οποίων θα εξελιχθεί ΤΝ εναρμονισμένη με το συμφέρον της ανθρωπότητας και, δεύτερον, για τη διαχείριση πολλών διαφορετικών τύπων ΓΤΝ.
«Νομίζω ότι μπορούμε να καταλήξουμε σε συμφωνία για τις αρχικές συνθήκες. Όλοι όσοι ασχολούνται με ΓΤΝ, σε ΗΠΑ, Ευρώπη, Ρωσία, Κίνα και αλλού, αναγνωρίζουν ότι πρέπει να διαχειριστούμε το θέμα. Φανταστείτε να μην έχουμε κανόνες διαχείρισης κυκλοφοριακού στην πόλη της Νέας Υόρκης, θα υπάρξει χάος! Τέτοιες αρχικές συνθήκες θα μπορούσαν να αφορούν τη συμφωνία επί σύνθετων προσομοιώσεων που θα ελέγχουν την εναρμόνιση της ΓΤΝ με συγκεκριμένες αξίες, την ανθρώπινη επίβλεψη στη διαδικασία αυτο-αντιγραφής της και τη δυνατότητα ελέγχου από τους ανθρώπους όταν η ΓΤΝ κάνει κάτι αμφισβητήσιμο ή ανεπιθύμητο», λέει.
Τι θα γίνει αν οι κυβερνήσεις δεν συμφωνήσουν σε κοινές αρχές και επιδιώξει καθεμία το δικό της συμφέρον;
Όπως λέει ο κ.Γκλεν, ένα τέτοιο σενάριο θα έκανε πραγματικότητα τους εφιάλτες της επιστημονικής φαντασίας, ωστόσο πιστεύει ότι δεν θα επαληθευτεί. «Γιατί θα συμφωνήσουν; Για τον ίδιο λόγο που ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση συμφώνησαν για τα πυρηνικά όπλα. Υπήρχε και τότε το απόρρητο ως προς το τι σχεδιάζει κάθε χώρα, υπήρχε ο ανταγωνισμός, ο αγώνας ισχύος, αλλά συμφώνησαν ότι χρειάζεται να διαχειριστούν αυτή την κατάσταση πριν ξεφύγει από τον έλεγχο.
Και το κατάφεραν, δεν έγινε πυρηνικός πόλεμος, παρότι η πλειονότητα του κόσμου τον θεωρούσε αναπόφευκτο το '60-'80», εκτιμά και συμπληρώνει ότι σε μια περίοδο που η συμφωνία στο θέμα των αρχικών συνθηκών είναι απαραίτητη, η ΕΕ διαθέτει σημαντική εμπειρία στη διαχείριση ακανθωδών και πολύπλοκων ζητημάτων αυτού του είδους, μεταξύ πολλών χωρών.
Σήμερα, πάντως, δεν υπάρχει σε καμία χώρα κανονιστικό πλαίσιο για την ΓΤΝ. Ό,τι υπάρχει, βασίζεται στη Στενή ΤΝ: «Μπορούμε να χτίσουμε πάνω στο πλαίσιο για τη Στενή ΤΝ, αλλά δεν αρκεί. Χρειάζεται να απαντάμε στο ερώτημα "πώς μπορεί αυτό το πλαίσιο να χρησιμεύσει για μια νοημοσύνη που μπορεί να αντλεί πληροφορία από άλλες μορφές ΤΝ, να λειτουργήσει σε όλα τα είδη μέσων και να ξαναγράψει τον κώδικά της στο επόμενο δευτερόλεπτο;". Αν κάποιος ρυθμιστής δεν μπορεί να απαντήσει σε αυτό, τότε βρες κάποιον που μπορεί.
Φαντάζεστε η NASA να προσλάμβανε ανθρώπους που δεν πιστεύουν ότι θα μπορούσαμε να πάμε στο φεγγάρι; Χρειαζόμαστε ανθρώπους που αντιλαμβάνονται πόσο κρίσιμο είναι όλο αυτό και που πιστεύουν ότι η ρύθμιση και διακυβέρνηση του θέματος είναι εφικτή. Και χρειάζεται να πιάσουν δουλειά τώρα!», τονίζει.
Πόσα χρήματα «πέφτουν» σήμερα για την ανάπτυξη ΓΤΝ παγκοσμίως;
Άγνωστο. «Υπάρχει μια εκτίμηση για 50 δισ. δολάρια ώς το 2025 αλλά ποιος ξέρει τι προϋπολογισμό διαθέτουν οι Κινέζοι για την ανάπτυξη ΓΤΝ; Πολύ περισσότερα χρήματα πέφτουν σε αυτόν τον αγώνα δρόμου από ό,τι γίνεται γνωστό δημοσίως», εκτιμά, προσθέτοντας ότι σε κανέναν άλλο τομέα σήμερα, πέραν ίσως αυτού της κβαντοπληροφορικής, δεν υπάρχει τόσο ισχυρό απόρρητο.
Το πόσο γρήγορα μπορεί να προκύψει η Τεχνητή Υπερνοημοσύνη (ASI), από τη στιγμή που θα υπάρξει ΓΤΝ, είναι επίσης άγνωστο. Κάποιοι πιστεύουν ότι θα συμβεί σχεδόν αμέσως, γιατί η πραγματική ΓΤΝ θα αρχίσει γρήγορα να κάνει διαγνώσεις στον εαυτό της και να αυτοβελτιώνεται, όπως κάνουν οι ευφυείς άνθρωποι. Αυτό θα είναι ουσιαστικά η αρχή της Υπερνοημοσύνης, που θα θέτει στόχους ανεξάρτητα από εμάς.
Άλλοι πιστεύουν ότι η Υπερνοημοσύνη δεν θα υπάρξει, αν η ανθρωπότητα θέσει εξαρχής τις «σωστές» αρχικές συνθήκες για την ανάπτυξη της ΓΤΝ. Και πώς θα αντιληφθούμε ότι η Υπερνοημοσύνη είναι πια πραγματικότητα; «Όταν αρχίσουν να συμβαίνουν στον κόσμο πράγματα που δεν θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε πώς συνέβησαν, αυτό θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα της ASI» υποστηρίζει.
Εξελισσόμενοι παράλληλα με τη ΓΤΝ
Όταν μιλάμε για τη συνύπαρξη ανθρώπου-μηχανής, υπάρχει μεταξύ άλλων η στρατηγική που εφαρμόζει ο Elon Musk με την εταιρεία εγκεφαλικών εμφυτευμάτων «Neuralink», βάσει της οποίας «αν δεν μπορείς να τους νικήσεις, πήγαινε με το μέρος τους». «Αν συνεχίσουμε να εξελισσόμαστε παράλληλα με τη ΓΤΝ και χάρη σε αυτή, η ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε και να αξιοποιούμε τις δυνατότητές της θα εξελίσσεται επίσης», λέει ο Τζερόμ Γκλεν και διερωτάται:
«Μπορούμε όντως να ενισχύσουμε τον εγκέφαλό μας, μέσω εξωτερικής διέγερσης από την ΤΝ; Ο Musk λέει "ναι" και αυτή είναι μια θεμιτή υπόθεση προς διερεύνηση. Ας υποθέσουμε ότι γυρίζατε 200 χρόνια πίσω. Πώς θα εξηγούσατε στους ανθρώπους πώς είναι το παρόν; Όταν τόσο ριζικά νέες πληροφορίες εισέρχονται στον εγκέφαλο, πρέπει να είμαστε με κάποιο τρόπο καλωδιωμένοι για να τις αφομοιώσουμε, αφού οι πληροφορίες δεν πάνε στο πουθενά, πηγαίνουν κάπου.
Τι συμβαίνει λοιπόν αν δεν υπάρχει αρκετό "κάπου";» λέει, ενώ ως προς τους φόβους που εκδηλώνονται για αυτή τη διεπαφή σημειώνει: «Δεν ξέρουμε τα πάντα για το πώς λειτουργούν τα αεροπλάνα, αλλά τα χρησιμοποιούμε. Δεν ξέρουμε τα πάντα για τη φύση, αλλά εξαρτόμαστε από αυτήν. Γνωρίζουμε αρκετά για να κρατηθούμε ζωντανοί και να προχωρήσουμε μπροστά. Οπότε, πόσα πρέπει να καταλάβουμε για την ΓΤΝ για να νιώθουμε εντάξει;».
Συμπληρώνει ότι σε μια κοινωνία όπου κάποιοι μπορούν -και επιλέγουν- να αναβαθμιστούν με τη βοήθεια της τεχνολογίας και κάποιοι όχι (επειδή δεν έχουν τα οικονομικά μέσα ή την επιθυμία), πιθανότατα θα υπάρχει προκατάληψη μεταξύ των δύο και διαχωρισμός σε «επαυξημένους» και «μη επαυξημένους» ανθρώπους. Αλλά σε ό,τι αφορά τον οικονομικό παράγοντα, όπως συνήθως συμβαίνει με την τεχνολογία, οι τιμές πέφτουν διαρκώς, μέχρι που γίνονται προσιτές για τους περισσότερους.
Μυστικιστές, τεχνοκράτες και η αναλογία του βιρτουόζου πιανίστα
Σε μια περίοδο που τα όρια μεταξύ εικονικής και φυσικής πραγματικότητας θολώνουν, ΄όπως συμπληρώνει, ίσως η ανθρωπότητα χρειάζεται ένα μεγάλο άλμα: Να αντιληφθούμε ότι είμαστε εν μέρει μυστικιστές και εν μέρει τεχνοκράτες.
«Με τον όρο "μυστικιστές" δεν εννοώ τη θρησκεία ή λατρεία, αλλά τη σκέψη γύρω από τα μυστήρια του Σύμπαντος, τη ζωή, το γεγονός ότι είμαστε όλοι ένα -αυτό το στοιχείο υπάρχει σε όλους τους πολιτισμούς. Σήμερα, οι κύριοι της κοινής συνείδησης είναι οι μυστικιστές και οι κυρίαρχοι της τεχνολογίας είναι οι τεχνοκράτες. Εμείς στη Δύση, στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, τείνουμε να εστιάζουμε περισσότερο στους τεχνοκράτες παρά στους μυστικιστές.
Ενώ σε ζητήματα όπως το πώς αλλάζουμε τη συνείδησή μας, πώς αλλάζουμε το μυαλό μας, όλοι μας, ως άτομα και πολιτισμοί, χρειάζεται να είμαστε και τα δύο. Η ικανότητα της τεχνολογίας να θολώνει την αντίληψή μας, την πραγματικότητά μας, πρέπει να μας κάνει ν' αναρωτηθούμε πώς θα πάρουμε την τεχνολογία και τη συνείδηση και θα δημιουργήσουμε ένα continuum (συνεχές) με υγιή τρόπο.
Είναι τρομερά δύσκολο να το κάνουμε, αλλά πώς μπορείς να υπάρξεις με ακεραιότητα, σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο αντίληψης, όταν δεν ξέρεις τι είναι πραγματικό και τι δεν είναι, τι είναι ψέμα και τι δεν είναι; Η συνείδησή μας, η επίγνωσή μας, θα πρέπει να έχει τη σωστή σχέση με την τεχνολογία», σημειώνει.
Χρησιμοποιεί δε την αναλογία του πιανίστα. «Έπειτα από σπουδαίες παραστάσεις, οι πιανίστες ενίοτε λένε κάτι σαν "ένιωσα ότι τα χέρια μου, το μυαλό μου, το πιάνο, ο συνθέτης, ήταν όλα ένα!". Αυτή η περιγραφή για την ενότητα είναι κάτι κλασικά μυστικιστικό... Όπως συμβαίνει με τα πλήκτρα του πιάνου, η τεχνολογία πρέπει να υπάρχει, αλλιώς αυτό το continuum δεν θα λειτουργήσει στο έπακρον. Ταυτόχρονα, το μυαλό και η δεξιότητα πρέπει να είναι εκεί, αλλιώς και πάλι δεν θα λειτουργήσει μόνο του ένα πιάνο. Τι θα συμβεί αν ανάμεσα σε όλα αυτά τα στοιχεία δημιουργήσουμε διασυνδέσεις και πετύχουμε continuum;
Τι θα γινόταν αν μπορούσαμε να δημιουργήσουμε ολόκληρους πολιτισμούς πάνω σε αυτή τη λογική; Η ποιότητα αυτού του continuum θα εξαρτηθεί από το πόσο καλά θα παίξουν τον ρόλο τους από κοινού οι μυστικιστές και οι τεχνοκράτες. Θα είναι δύσκολο, επειδή η προκατάληψη μεταξύ ενός τεχνοκράτη και ενός μυστικιστή είναι πολύ μεγάλη, αλλά είναι ένα άλμα που χρειάζεται να γίνει» καταλήγει.
