Του Γιάννη Παλιούρη
Αν μία χώρα στην Ευρώπη δείχνει διατεθειμένη να καταστήσει την τεχνολογία ζωτικό μέρος της υπόστασής της, αυτή είναι χωρίς αμφιβολία η Εσθονία. Από το «ψηφιακό θαύμα» των προηγούμενων δεκαετιών έως την πρόσφατη στροφή προς το Industry 4.0, ο προσανατολισμός του Ταλίν κοιτάζει σταθερά προς τον τεχνολογικό Βορρά. Ωστόσο ακόμα και για τα δεδομένα της ψηφιακής Εσθονίας υπάρχουν επιλογές που μοιάζουν αμφιλεγόμενες. Όπως η επιλογή ενός προγράμματος Τεχνητής Νοημοσύνης, για την απονομή Δικαιοσύνης!
Επικεφαλής του προγράμματος είναι ο 28χρονος μεταπτυχιακός φοιτητής Οτ Βέσμπεργκ και η αποστολή που του έχει αναθέσει το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Εσθονίας είναι ξεκάθαρη: να αναπτύξει ένα πρόγραμμα Τεχνητής Νοημοσύνης το οποίο θα εκδίδει δικαστικές αποφάσεις, ως κανονικός Δικαστής, για υποθέσεις μικρών οικονομικών αξιώσεων, κάτω των 7.000 ευρώ.
Το έργο βρίσκεται ακόμα υπό εξέλιξη και πιθανότατα θα ξεκινήσει δοκιμαστικά αργότερα μέσα στο 2019, με τις πρώτες δίκες να αφορούν διευθέτηση διαφορών σε οικονομικές συμβάσεις. Η ιδέα είναι ότι οι διάδικοι θα «ανεβάζουν» τα απαραίτητα έγγραφα και άλλες σχετικές πληροφορίες στη σχετική πλατφόρμα και το πρόγραμμα θα εκδίδει απόφαση, η οποία ωστόσο θα μπορεί να προσβληθεί και να φτάσει σε φυσικό δικαστή. Το πρόγραμμα θα «στηθεί» έχοντας ως πρωτογενή πληροφορία περιπτώσεις που έχουν ήδη εκδικαστεί σε φυσικά δικαστήρια, ωστόσο δεν έχουν γίνει ακόμα γνωστές περισσότερες λεπτομέρειες.
Το ερώτημα που αναδύεται είναι γιατί οι Εσθονοί επιχειρούν να εισάγουν την Τεχνητή Νοημοσύνη στον ευαίσθητο χώρο της Δικαιοσύνης. Προφανώς όχι από καπρίτσιο ή κάποια ψηφιακή εμμονή. Ο λόγος είναι εξαιρετικά απλός: ευελπιστούν ότι ένα τέτοιο σύστημα θα μπορέσει να εκκαθαρίσει μικρές οικονομικές υποθέσεις που συσσωρεύονται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Έτσι, δικαστές και δικαστικοί υπάλληλοι θα αποδεσμευτούν για σοβαρότερες υποθέσεις ενώ παράλληλα η απονομή Δικαιοσύνης θα επιταχυνθεί.
Στο σημείο αυτό και ερχόμενοι στα του οίκου μας, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις, η επίλυση μιας δικαστικής διαφοράς για μια επιχείρηση στην Ελλάδα χρειάζεται κατά μέσο όρο τεσσεράμισι χρόνια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις επενδύσεις και την επιχειρηματικότητα.
Στην Εσθονία, πάντως, η χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης σε κυβερνητικές υπηρεσίες δεν είναι κάτι… εξωτικό. Ήδη χρησιμοποιείται σε 13 τομείς, αντικαθιστώντας αντίστοιχες γραφειοκρατικές δομές. Για παράδειγμα, οι αγροτικές επιδοτήσεις δεν ελέγχονται πλέον από επιθεωρητές. Οι δορυφορικές εικόνες εδάφους που λαμβάνει η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία, τροφοδοτούν έναν αλγόριθμο Βαθιάς Μάθησης. Ο αλγόριθμος αξιολογεί κάθε εικονοστοιχείο (pixel) των εικόνων, καθορίζοντας εάν ο αγρότης έχει καλλιεργήσει τα στρέμματα που έχει δηλώσει. Φυσικά σε περιπτώσεις όπου προκύπτει αδυναμία επεξεργασίας, επιλαμβάνεται επιθεωρητής του Υπουργείου Γεωργίας για επιτόπιο έλεγχο.
Προφανώς η Δικαιοσύνη είναι ένας τομέας με διαφορετικό ειδικό βάρος, σε σύγκριση με τη συγκομιδή αγροτικών προϊόντων. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο το εν εξελίξει πρόγραμμα εμπεριέχει υψηλό ρίσκο. Οι Εσθονοί έχουν συνηθίσει να ζουν με την τεχνολογία και εμπιστεύονται τις εφαρμογές της. Άλλωστε η χώρα οφείλει μεγάλο μέρος της οικονομικής της ανάπτυξης στην υιοθέτηση ψηφιακών λύσεων. Αν, λοιπόν, η Τεχνητή Νοημοσύνη βοηθήσει στην γρήγορη και δίκαιη απονομή Δικαιοσύνης, όλα καλά. Σε περίπτωση, όμως, που υπάρξουν ζητήματα κακοδικίας ελλοχεύει ο κίνδυνος να τεθεί υπό αμφισβήτηση ο ίδιος ο ρόλος της τεχνολογίας στη δομή της κοινωνίας.
