Η παγκόσμια αγορά των civilian / consumer drones αυξάνει με ταχύτατους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Ο ετήσιος κύκλος πωλήσεων έφτασε τα $22 δισεκατομμύρια το 2020, ενώ ο αριθμός των ενεργών drones υπολογίζεται στα 12 εκατομμύρια. Στα επόμενα 5 χρόνια, ο τζίρος από τις πωλήσεις τους αναμένεται να διπλασιαστεί και να φτάσει τα $43 δισεκατομμύρια. Οι λόγοι που επιταχύνουν την ανάπτυξη της συγκεκριμένης αγοράς σχετίζονται με τις βελτιώσεις στο νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας τους, αλλά και με την εξέλιξη των συνδεόμενων τεχνολογιών όπως η μηχανική όραση (computer vision), η τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence) και οι μεγάλες ταχύτητες μετάδοσης δεδομένων (5G). Αξίζει να αναφερθεί ότι ακόμα και η συγκυρία της πανδημίας έδωσε σε αρκετές περιπτώσεις ώθηση στη χρήση drones, όπως για παράδειγμα στα σώματα ασφαλείας και τον ιατροφαμακευτικό κλάδο.
Η αυξημένη διάδοση των drones πολλές φορές ενδέχεται να έχει και αρνητικές συνέπειες που συνδέονται είτε με εσφαλμένη είτε με κακόβουλη χρήση τους. Αυτά τα σενάρια έχουν διαφορετικό βαθμό σοβαρότητας/επικινδυνότητας και μπορούν να επηρεάσουν εταιρείες, οργανισμούς και ιδιώτες. Δεν είναι λίγες οι φορές που η πτήση drones σε περιοχές που πραγματοποιούνται εκδηλώσεις με μαζική παρουσία κόσμου, όπως συναυλίες, στάδια, αγώνες δρόμου, είχε σαν αποτέλεσμα ατυχήματα ή ακόμα και δυστυχήματα. Δεν πρέπει να ξεχνούμε επίσης τις περιπτώσεις πτήσεων drones κοντά σε κρίσιμες εθνικές υποδομές, π.χ. σε αεροδρόμια με αποτέλεσμα την τεράστια καθυστέρηση των πτήσεων, σε φυλακές με σκοπό τη λαθρεμπορία και σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Η κακόβουλη χρήση των drones έχει δυστυχώς ένα πολύ διευρυμένο πεδίο εφαρμογής. Από περιπτώσεις δολιοφθοράς όπως αυτή που συνέβη στο Καστελόριζο με τη ρίψη μπογιάς στην Ελληνική σημαία, επιθέσεις κατά πετρελαϊκών εγκαταστάσεων στη Σαουδική Αραβία, μέχρι και απόπειρες δολοφονίας πολιτικών προσώπων στο παρελθόν. Ένας άλλος τομέας που φαίνεται ότι βάλλεται από τη μη ορθή ή ακόμα και παράνομη χρήση των civilian/ιδιωτικών drones είναι αυτός της ιδιωτικότητας (privacy). Οι επαυξημένες δυνατότητες οπτικής ή και ηχητικής καταγραφής που συνοδεύουν τα civilian drones δημιουργούν εύλογες ανησυχίες τόσο σε ιδιωτικό/ατομικό επίπεδο όσο και σε περιπτώσεις που σχετίζονται με βιομηχανική και στρατιωτική κατασκοπεία ή πιθανές κυβερνοεπιθέσεις.
Η δυναμική ενός civilian drone στην ουσία επηρεάζεται από συγκεκριμένους τεχνολογικούς παράγοντες. Ο πρώτος παράγοντας είναι πτητική ικανότητά του, η οποία προσδιορίζεται από παραμέτρους που σχετίζονται με το hardware όπως η εμβέλεια, η αυτονομία, η ανθεκτικότητα, το μέγιστο βάρος μεταφοράς κα. Εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι οι δυνατότητες του επιπλέον εξοπλισμού που φέρει, όπως είναι οι κάμερες, οι αισθητήρες, κλπ. Κατά τη γνώμη μου, όμως, ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι η ευφυΐα του, ή αλλιώς το λειτουργικό σύστημα που χρησιμοποιεί. Τα σύγχρονα drones χρησιμοποιούν πλήρη λειτουργικά συστήματα με προηγμένες τεχνολογίες που είναι βασισμένες στη μηχανική μάθηση (machine learning) και την τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence). Αυτό τους δίνει τη δυνατότητα να εκτελέσουν ενέργειες, πολλές φορές και αυτόνομα, που λίγα χρόνια πριν θα αποτελούσαν πηγή έμπνευσης για δημιουργία σεναρίων επιστημονικής φαντασίας.
Τα τελευταία χρόνια, για να αντιμετωπιστούν οι περιπτώσεις κακόβουλης ή εσφαλμένης χρήσης drones, έχουν αναπτυχθεί αντίστοιχες λύσεις Anti-drone (ή αλλιώς counter drone). Παρόλο που η σύνθεση της κάθε λύσης και η μέθοδος λειτουργίας της ενδέχεται να διαφέρει σημαντικά ανάλογα τον κατασκευαστή, στις περισσότερες περιπτώσεις η λογική που ακολουθείται κατά την διάρκεια της αντιμετώπισης κάποιου περιστατικού είναι η ίδια. Το πρώτο βήμα είναι ο εντοπισμός (detection) του drone και η κατηγοριοποίηση/αναγνώριση (classification) του, ενώ σε δεύτερο χρόνο ενδέχεται να λάβει τόπο η όποια ‘παρέμβαση’. Αντιλαμβάνεστε ότι ο τρόπος εντοπισμού εξαρτάται από τις τεχνολογίες που χρησιμοποιεί η εκάστοτε λύση. Κάποιες από αυτές τις τεχνολογίες βασίζονται σε video, audio, laser (lidar), radar και radio. Οι δυνατότητες εντοπισμού και κατηγοριοποίησης/αναγνώρισης πολλαπλασιάζονται στις περιπτώσεις των Anti-drone λύσεων που χρησιμοποιούν τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις όπως είναι τα νευρωνικά δίκτυα (neural networks) και η μηχανική μάθηση (machine learning). Η κατηγοριοποίηση του drone είναι πολύ σημαντική διαδικασία καθότι δεν αφορά μόνο την αναγνώριση του (τύπος, μοντέλο κλπ) αλλά και την πραγματοποίηση ελέγχου αν αυτό ανήκει για παράδειγμα στα αστυνομικά drones που έχουν άδεια πτήσης πάνω από μία συναυλία. Τέλος, το είδος και η ένταση της παρέμβασης διαφέρει σε κάθε Anti-drone λύση και μπορεί να εκτείνεται από μία απλή παρεμβολή (jamming) στην επικοινωνία μεταξύ χειριστή και drone μέχρι και την βίαιη κατάρριψη του τελευταίου.
Είναι πολύ σημαντικό οι λύσεις Anti-drone να ανταποκρίνονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις εξειδικευμένες ανάγκες του κάθε πιθανού χρήστη, είτε ιδιώτη είτε οργανισμού. Και αυτό λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς που μπορεί να σχετίζονται με την γεωγραφική θέση που θα τοποθετηθεί το σύστημα, την μορφολογία και τις ιδιαιτερότητες της ευρύτερης περιοχής, και πάντα σε συμμόρφωση με το εκάστοτε νομοθετικό πλαίσιο. Η επιλογή του τρόπου εντοπισμού του drone στην περίπτωση ενός πλωτού μέσου όπου υπάρχουν χωροταξικοί περιορισμοί και εμπόδια είναι τελείως διαφορετική από την περίπτωση ενός αεροδρομίου όπου προϋπάρχουν οι υποδομές radar και αυτό που χρειάζεται είναι η δυνατότητα ολοκλήρωσης (integration) τους με την λύση Anti-drone. Όσον αφορά την χρήση εντός του αστικού περιβάλλοντος, ο σημαντικότερος παράγοντας είναι ξεκάθαρα η όσο το δυνατόν πιο ανώδυνη εμπλοκή και η ελαχιστοποίηση ή εξάλειψη πιθανών ατυχημάτων. Συγκεκριμένες λύσεις που έχουν τον λεγόμενο civilian friendly προσανατολισμό χρησιμοποιούν την εκπομπή σημάτων παρεμβολής στο σήμα μεταξύ του χειριστή και του drone με σκοπό την απομάκρυνση του τελευταίου από την περιοχή, και στις περισσότερες περιπτώσεις, επιστροφή του στον χειριστή του.
Οι δυνατότητες προσαρμογής και αναβάθμισης των παραπάνω λύσεων είναι τεράστιες με αποτέλεσμα να έχουν την δυναμική να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των πλέον απαιτητικών οργανισμών όπως είναι τα σώματα ασφαλείας, ο στρατός και οι κρίσιμες κυβερνητικές και εθνικές υποδομές. Έτσι, μπορούν να προσφερθούν λύσεις που απευθύνονται τόσο σε ιδιώτες, προστατεύοντας κτιριακές εγκαταστάσεις με δυνατότητα εντοπισμού drones λίγων εκατοντάδων μέτρων, όσο και απαιτητικές λύσεις που απευθύνονται σε μεγάλους οργανισμούς και διαθέτουν προηγμένες δυνατότητες, όπως για παράδειγμα απόκτηση του ελέγχου του drone, εμβέλεια εντοπισμού αρκετών χιλιομέτρων ή ακόμα και του χειριστή του drone.
* Ο Βασίλης Βλάχος είναι Channel Manager της Kaspersky για την Ελλάδα και τη Κύπρο
