Γιατί είναι τόσο σημαντικές οι επερχόμενες προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές στην Τουρκία; Θα ανακοπεί η πορεία της χώρας προς τον αυταρχισμό; Προς τα πού θα κατευθυνθεί η εξωτερική της πολιτική;
Οι εκλογές αυτές αποτελούν «μία ευκαιρία να κλείσουν οι πύλες της κολάσεως στην Τουρκία», σύμφωνα με τον έγκριτο Τούρκο καθηγητή και αναλυτή Soli Özel*
Μένουν λιγότερο από δύο εβδομάδες μέχρι τις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές της Τουρκίας και οι δύο βασικοί μονομάχοι για την προεδρία βρίσκονται πολύ κοντά. Ο κ. Özel συζήτησε με το Liberal και μας έδωσε τη δική του οπτική ως προς τον συμβολισμό και την πραγματική σημασία των εκλογών αυτών, καθώς και για το ότι μία ενδεχόμενη νίκη της αντιπολίτευσης θα ανακόψει την πορεία της χώρας προς τον αυταρχισμό, θα επαναθεσμοποιήσει την εξωτερική της πολιτική και θα αποτελέσει παράδειγμα για παρόμοια καθεστώτα ανά τον κόσμο.
Συνέντευξη στη Μαριλίζα Αναστασοπούλου
Ποια είναι η σημασία των εκλογών της Τουρκίας στις 14 Μαΐου;
Σε αυτές τις εκλογές υπάρχουν δύο πολύ διαφορετικές τροχιές. Η 14η Μαΐου είναι συμβολικά μια σημαντική ημερομηνία στην τουρκική πολιτική ιστορία, διότι στις 14 Μαΐου 1950 έληξε ουσιαστικά η μονοκομματική διακυβέρνηση του Ισμέτ Ινονού, διεξήχθησαν ελεύθερες και δίκαιες εκλογές και η εξουσία άλλαξε χέρια. Από την οπτική γωνία της αντιπολίτευσης είναι ευοίωνο το γεγονός ότι γίνονται στις 14 Μαΐου, διότι η εξουσία μπορεί να αλλάξει χέρια. Παράλληλα, ο κ. Ερντογάν, ο οποίος θεωρεί ότι έχει την κληρονομιά του Δημοκρατικού Κόμματος, πιστεύει ότι θα υπάρξει επανάληψη της ιστορίας.
Στην περίπτωση που ο κ. Ερντογάν χάσει τις εκλογές και η εξουσία μεταβιβαστεί, θα είναι επίσης μια μοναδική ευκαιρία μια κυβέρνηση με ισλαμιστικές τάσεις και ένα όλο και πιο αυταρχικό καθεστώς να καθαιρεθεί μέσω της κάλπης.
Αυτές οι εκλογές είναι εξίσου σημαντικές για τον υπόλοιπο κόσμο, όπου δημοκρατίες και αυταρχικά ή εκλογικά αυταρχικά συστήματα βρίσκονται σε αντιπαράθεση μεταξύ τους, όσο και για την Τουρκία, διότι θα καθορίσουν την αρχή της επόμενης εκατονταετίας της Τουρκικής Δημοκρατίας, δεδομένου ότι η Τουρκική Δημοκρατία ιδρύθηκε στις 29 Οκτωβρίου 1923.
Υπάρχει ο φόβος, ακόμη και από πολλούς που είναι κατά του Ερντογάν, ότι σε περίπτωση που νικήσει η αντιπολίτευση, λόγω του ότι ο συνασπισμός των έξι κομμάτων δεν έχει ιδεολογική συνοχή, ούτε και εμπειρία στη διακυβέρνηση, δεν θα μπορέσει να διαχειριστεί τη φθίνουσα οικονομία της χώρας και η Τουρκία θα καταρρεύσει. Ποια είναι η γνώμη σας;
Πράγματι, μπορεί κανείς δικαιολογημένα να ανησυχεί για το τι μπορεί να συμβεί στη συνέχεια. Αλλά πρώτα απ' όλα και αντιγράφοντας από τους Βραζιλιάνους, θυμηθείτε το σύνθημα του Λούλα που ήταν ότι θέλουμε να κλείσουμε τις πύλες της κόλασης και να ανοίξουμε τις πύλες του παραδείσου. Ας πούμε ότι αυτές οι εκλογές είναι εκλογές για να κλείσουμε τις πύλες της κόλασης. Το αν θα μπορέσουμε να ανοίξουμε αμέσως τις πύλες του παραδείσου μπορεί να μείνει στην άκρη.
Ίσως, η αντιπολίτευση να καταφέρει να διαχειριστεί την οικονομία με τρόπο ώστε η προσαρμογή να μην είναι τόσο επώδυνη όσο περιμένουν όλοι σήμερα. Θα πρέπει να περιμένουνε να το δούμε και να μην είμαστε απαισιόδοξοι. Δεδομένης της εναλλακτικής λύσης, ακόμη και το απαισιόδοξο σενάριο μπορεί να μην είναι στην πραγματικότητα τόσο απαισιόδοξο.
Μπορούμε να κάνουμε κάποια πρόβλεψη για το ποιος θα νικήσει; Τι θα συμβεί αν μετά τις εκλογές η μία πλευρά ελέγχει το κοινοβούλιο και η άλλη την προεδρία;
Όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά αυτή τη στιγμή. Θα μπορούμε να έχουμε καλύτερη εικόνα την εβδομάδα των εκλογών.
Σε περίπτωση που η μία πλευρά επικρατήσει στο κοινοβούλιο και η άλλη στην προεδρία, δεδομένου του σημερινού συστήματος, η προεδρία θα είναι πολύ πιο σημαντική.
Η αντιπολίτευση έχει επίσης ξεκινήσει μια εκστρατεία για την επαναφορά του συστήματος σε κοινοβουλευτικό. Ακόμη και αν κερδίσει η αντιπολίτευση, η εκτίμησή μου είναι ότι αυτό δεν μπορεί και ούτε και θα έπρεπε να επιτευχθεί τα πρώτα δύο χρόνια. Η διαδικασία εξυγίανσης θα είναι δύσκολη και επίπονη και ως εκ τούτου θα χρειαστούν κάποιες από τις εξουσίες της προεδρίας, ιδίως δεδομένου ότι θα είναι απροσδόκητο για την αντιπολίτευση να αποκτήσει αρκετή πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, δηλαδή 360 έδρες, για να αλλάξει το σύνταγμα. Η μετάβαση θα είναι αργή και δεν είναι καθόλου απίθανο μέσα σε δύο με τρία χρόνια να χρειαστεί να επιστρέψουμε στις κάλπες και να αναπροσαρμόσουμε το σύστημά μας.
Πώς εκτιμάτε ότι θα κινηθεί η αντιπολίτευση, σε περίπτωση που κερδίσει, αναφορικά στις εξωτερικές σχέσεις της Τουρκίας;
Πρώτα απ' όλα κατά την κρίση μου, το επιχείρημα του "διαβόλου που ξέρουμε", υπέρ του Ερντογάν, δεν είναι ένα ιδιαίτερα έξυπνο επιχείρημα. Αν υπάρχει μια βεβαιότητα σχετικά με τον ερχομό της αντιπολίτευσης στην εξουσία είναι ότι θα επαναθεσμοποιήσει τη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής. Κατά συνέπεια θα υπάρξουν, αν υπάρξουν, πολύ λιγότερες εκπλήξεις, μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας. Οι σχέσεις μπορεί να είναι τεταμένες, εχθρικές, να πηγαίνουν προς τα κάτω, αλλά θα είναι θεσμικές. Πράγμα που σημαίνει ότι οι οργανισμοί στους οποίους οι δύο χώρες είναι μέλη μπορούν επίσης να διαδραματίσουν και έναν μετριαστικό ρόλο.
Πόσο δημοκρατική είναι η Τουρκία;
Η Τουρκία θεωρείται ανταγωνιστικό αυταρχικό ή εκλογικό αυταρχικό σύστημα. Υπό αυτή την έννοια δίνεται ως παράδειγμα, μαζί με τα ορισμένα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υποτίθεται ότι είναι δημοκρατικά, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία και πιθανώς όλο και περισσότερο η Ινδία. Αν είχε εκλεγεί ο Μπολσονάρου το ίδιο και η Βραζιλία. Πρόκειται λοιπόν για μια τάση που υπάρχει και στον υπόλοιπο κόσμο.
Ωστόσο, αν στην κάλπη καταφέρουμε να αλλάξουμε την κυβέρνησή μας, θα το έχουμε κάνει ενάντια, πρώτον, σε μια κυβέρνηση που προέρχεται από το ισλαμιστικό κίνημα της Τουρκίας και θα είναι επίσης ενάντια σε μια κυβέρνηση που είναι όλο και πιο αυταρχική. Και αναγνωρίζεται ως τέτοια και στον υπόλοιπο κόσμο, καθώς και από πολλούς μέσα στην ίδια την Τουρκία.
Είναι ακριβώς όπως οι εκλογές στη Βραζιλία, οι οποίες ήταν πολύ σημαντικές για να δείξουν στον κόσμο ότι κάποιος αυταρχικός ηγέτης μπορεί να εκδιωχθεί μέσω της κάλπης. Η Τουρκία θα είναι ένα δεύτερο παράδειγμα και αυτό θα πρέπει, αν μη τι άλλο, να ενθαρρύνει τα δημοκρατικά κινήματα παντού όπου αντιμετωπίζουν παρόμοιες συνθήκες.
* Ο Soli Özel διδάσκει το πανεπιστήμιο Kadir Has στην Κωνσταντινούπολη και έχει συνεργαστεί με σημαντικά πανεπιστήμια του εξωτερικού, όπως το Johns Hopkins και το Harvard στην Αμερική και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στην Αγγλία. Η συνέντευξη δόθηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών του Φόρουμ των Δελφών.
