Ξηρασία, υψηλές θερμοκρασίες και πυρκαγιές συνθέτουν το παζλ της κλιματικής κρίσης στο επίκεντρο της οποίας βρίσκεται η Μεσόγειος. Ο καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κλιματική αλλαγή, Κωνσταντίνος Καρτάλης, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις μεγάλες αλλαγές που συντελούνται στη χώρα μας και αναφέρεται στις επιπτώσεις αυτών στην κοινωνία και στην οικονομία.
Ο ίδιος εξηγεί γιατί οι πυρκαγιές που ξέσπασαν στην Ελλάδα είναι δύσκολο να ελεγχθούν, μιλά για την αναγκαιότητα κοινού ευρωπαϊκού σχεδιασμού για την πολιτική προστασία και αναλύει τις προϋποθέσεις για την επιβράδυνση του ρυθμού κλιματικής αλλαγής.
Συνέντευξη στον Νικόλα Ταμπακόπουλο
Πολλοί επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για ερημοποίηση της Ελλάδας. Είναι υπαρκτός αυτός ο κίνδυνος και πώς θα επηρεάσει τις ζωές μας;
Οι εκτιμήσεις των κλιματικών μοντέλων που έχουμε για τις επόμενες δεκαετίες αναφέρουν μείωση της βροχόπτωσης και κατά συνέπεια και της υγρασίας του εδάφους στην Ελλάδα (κυρίως προς τα νότια της χώρας και τους θερινούς μήνες). Οι παραπάνω μειώσεις, σε συνδυασμό με τις αυξανόμενες θερμοκρασίες, σημαίνει ότι εδάφη γίνονται ξηρικά. Το γεγονός αυτό θα επηρεάσει την αγροτική παραγωγή και εν γένει τη δασοκάλυψη και βλάστηση στην Ελλάδα. Είναι επίσης προφανές ότι θα έχει και κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες για τις περιοχές που πλήττονται.
Η ερημοποίηση είναι κάτι πολύ εκτενέστερο ως φαινόμενο και δεν αφορά στην Ελλάδα τουλάχιστον για τα επόμενα 100 έτη. Αναφορές ότι η Ελλάδα θα γίνει Σαχάρα δεν ευσταθούν και καλό είναι να αποφεύγονται. Ο κόσμος εθίζεται στο αναπόφευκτο και θεωρεί ότι οποιαδήποτε σχετική προσπάθεια είναι ανώφελη.
Η κλιματική κρίση είναι παρούσα. Μπορούμε να την αντιστρέψουμε ή έστω να την επιβραδύνουμε;
Αναγκαία προϋπόθεση για την επιβράδυνση και την αντιστροφή, είναι η σταδιακή μέχρι το 2050 εξάλειψη της χρήσης των ορυκτών καυσίμων (άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) με στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στο πράσινο υδρογόνο αλλά και με την αξιοποίηση κλιματικών τεχνολογιών δέσμευσης άνθρακα.
Με άλλα λόγια να περιοριστούν σημαντικά οι εκπομπές των αερίων θερμοκηπίου που προκαλούν την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Θα πρέπει όμως να ξέρουμε ότι αυτό είναι ένα σχέδιο που απαιτεί συστηματική προσπάθεια για τρεις τουλάχιστον δεκαετίες, καθώς το διοξείδιο του άνθρακα έχει χρόνο ζωής περίπου 50 έτη. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν αύριο μηδενίζαμε τις εκπομπές του, κάθε δεκαετία θα ήταν καλύτερη από την προηγούμενη, όμως θα χρειάζονται πολλές δεκακετίες για να αντιστραφεί το πρόβλημα.
Σημειώνεται ότι στους υπολογισμούς που είχαν γίνει το έτος 2000 προέκυπτε ότι η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1.5 βαθμό Κελσίου θα συνέβαινε το 2045, στους αντίστοιχους υπολογισμούς που έγιναν το 2020 το έτος ήταν το 2033 και τώρα ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός εκτιμά ότι θα συμβεί πριν το 2030.
Η επιτάχυνση της θέρμανσης συμβαίνει γιατί τα κράτη δεν υλοποιούν τις δεσμεύσεις που απλόχερα παρέχουν κατα τις διασκέψεις των Ηνωμένων Εθνών. Δυστυχώς ο ρυθμός μείωσης της χρήσης ορυκτών καυσίμων είναι πιό αργός από αυτόν που απαιτείται για την αντιμετώπιση του προβλήματος με αποτέλεσμα να χάνεται πολύτιμος χρόνος.
Εξαίρεση στην αδράνεια είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση στην οποία προβλέπεται μείωση των αερίων θερμοκηπίου κατά 55% το 2030 σε σχέση με το 1990, ενώ σύμφωνα με την πρόταση της Επιστημονικής Επιτροπής της Ε.Ε. για την Κλιματική Αλλαγή, το ποσοστό αυτό πρέπει να αυξηθεί στο 90% το 2040.
Πού οφείλεται η ταυτόχρονη εκδήλωση υψηλών θερμοκρασιών σε πολλές χώρες του κόσμου;
H ταυτόχρονη εμφάνιση καυσώνων με μεγάλη ένταση και διάρκεια στη Βόρεια Αμερική, στην Ευρώπη και στην Ασία σηματοδοτεί μία έντονη κλιματική αστάθεια που προβληματίζει. Σε ό,τι αφορά στη Μεσόγειο (που ήδη χαρακτηρίζεται ως κλιματικό hot spot), η εκτίμηση για τις επόμενες δεκαετίες είναι ότι θα έχουμε περισσότερους, συχνότερους και με μεγαλύτερη διάρκεια καύσωνες.
Hδη η ανάλυση των καυσώνων κατά την τελευταία τριακονταετία δείχνει ότι έχει αυξηθεί η διάρκειά τους. Αυτό που χρειάζεται - τουλάχιστον στο επίπεδο των πόλεων στο οποίο άλλωστε κατοικεί η πλειοψηφία των κατοίκων της χώρας- είναι σχέδια προσαρμογής στις υψηλές θερμοκρασίες και στους καύσωνες, δηλαδή περισσότερο πράσινο, ενεργειακά μονωμένα κτίρια, λιγότερες πηγές θερμότητας (κυρίως σε ότι αφορά στην κυκλοφορία οχημάτων), νέα κατασκευαστικά υλικά που απορροφούν λιγότερο την ηλιακή ακτινοβολία, κ.α. Πολύ λίγες πόλεις στην Ελλάδα έχουν μπει σε αυτό το σκεπτικό.
Τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες καταστροφικών πυρκαγιών. Μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο και ποια τα χαρακτηριστικά τους;
Οι καταστροφικές πυρκαγιές συμβαίνουν συνήθως μετά από περιόδους ανομβρίας ή/και καύσωνες. Και στις 2 περιπτώσεις, η δασική ύλη γίνεται ξηρή και κατά συνέπεια περισσότερο εύφλεκτη. Οταν αναφλέγεται αναπτύσσονται υψηλές θερμοκρασίες που δυσχεραίνουν την κατάσβεση, ενώ η πυρκαγιά αναπτύσσει το «δικό της καιρό» με αποτέλεσμα ακόμα και σε συνθήκες μέτριας έντασης ανέμων να εξαπλώνεται.
Τέλος, αρκετοί στην Ευρώπη μιλούν για την αναγκαιότητα σύστασης ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής προστασίας. Ποια είναι η άποψή σας;
Αν και τα χαρακτηριστικά των κρατών μελών διαφέρουν μεταξύ τους, μία ενιαία ευρωπαϊκή πολιτική για την πολιτική προστασία θα συμβάλλει στη συνέργεια δυνάμεων τόσο στο επίπεδο της πρόληψης, όσο και σε αυτό της κατάσβεσης. Προέχει βέβαια η αναδιοργάνωση - πάνω στις νέες κλιματικές συνθήκες - των εθνικών πολιτικών για την πολιτική προστασία με προτεραιότητα στην πρόληψη. Στο θέμα αυτό σημαντικό ρόλο πρέπει να αναλάβουν οι φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, κάτι που δυστυχώς δεν το βλέπουμε να συμβαίνει στον επιθυμητό βαθμό στην Ελλάδα.
