Είναι δύο οι ωφελημένοι από το κύμα βίας στην Γαλλία. Η Μαρίν Λεπέν και ο Πούτιν που επιθυμεί καιρό τώρα αποσταθεροποίηση της Γαλλίας, αναφέρει στο Liberal ο Γιώργος Πρεβελάκης εξηγώντας ότι ταραχές όπως αυτές τροφοδοτούν την ιδέα ότι η λύση για την χώρα είναι ένα πιο αυταρχικό σύστημα διακυβέρνησης με περισσότερη αστυνόμευση.
Ο ομότιμος καθηγητής Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης δεν κρύβει την ανησυχία του για τα μελλούμενα, μιλά για την αποτυχία του μοντέλου των πολυπολιτισμικών κοινωνιών και θεωρεί πιθανή την άνοδο κάποια μέρα της Λεπέν στην εξουσία - «ένα μοντέλο Μελόνι και στη Γαλλία», όπως το αποκαλεί – περιγράφοντας ένα σενάριο, άκρως ζοφερό, με τη χώρα στα όρια του εμφυλίου.
Υπό ποιες προϋποθέσεις; Εφόσον κερδίσει τις επόμενες προεδρικές ένα ακροδεξιό καθεστώς, δώσει υπερεξουσίες στην αστυνομία και η χώρα μπει σε ένα φαύλο κύκλο τυφλής βίας.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη.
Σε πρόσφατες δηλώσεις του, ο Γάλλος φιλόσοφος Πασκάλ Μπρυκνέρ, χαρακτήρισε τον τραγικό θάνατο του 17χρονου ως ένα πρόσχημα για τις βίαιες ταραχές της τελευταίας εβδομάδας. Ποια η γνώμη σας;
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ήταν η σπίθα η οποία έπεσε σε ένα εξαιρετικά εύφλεκτο υλικό. Ούτε είναι η πρώτη φορά. Το 2005, ο θάνατος ενός νεαρού από ηλεκτροπληξία σε καταδίωξη της αστυνομίας, έγινε η σπίθα για ένα κύμα βία σε σημείο παροξυσμού. Τα δομικά στοιχεία που ερμηνεύουν αυτή την εύφλεκτη κατάσταση είναι αφενός το παρελθόν της αποικιοκρατίας και το γεγονός ότι παρά τις πολιτικές ένταξης και αφομοίωσης συγκεκριμένων ομάδων του πληθυσμού, και τους πόρους που έχουν δαπανηθεί καθ' όλη τη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου, το μοντέλο έχει αποτύχει. Οι πολιτικές που ακολούθησαν όλες ανεξαιρέτως οι γαλλικές κυβερνήσεις μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο απέναντι στον προερχόμενο από τις αποικίες πληθυσμό ήταν αυτή της ενσωμάτωσης (integration), δηλαδή της «γαλλοποίησης».
Στην πορεία το μοντέλο θεωρήθηκε ουτοπικό, ξεπεράστηκε από τις ίδιες τις εξελίξεις, και εδώ και δεκαετίες η κυρίαρχη πολιτική στην Γαλλία, καθώς και σε όλες τις χώρες του δυτικού κόσμου, είναι οι λεγόμενες πολυπολιτισμικές κοινωνίες. Και αυτές όμως δεν δείχνουν να αποδίδουν. Ειδικά σε όσους προέρχονται από την Βόρεια Αφρική, υπάρχουν άλλα δεδομένα που συνδέονται με τις τραυματικές εμπειρίες αμφότερων των πλευρών κατά την αποαποικιοποίηση, και με παράγοντες που συνδέονται με την άρνηση ένταξης των μεταναστών στις κοινωνικές δομές, την απόρριψη του δυτικού τρόπου ζωής, τα διαφορετικά οικογενειακά σχήματα και γενικά τις εθνο-πολιτισμικές καταβολές. Και υπάρχει και κάτι που δεν έχει αναδειχθεί αρκούντως στον δημόσιο διάλογο, και αφορά την πολεοδομία.
Τι εννοείτε;
Οι άνθρωποι αυτοί συγκεντρώθηκαν στα προάστια (banlieues) γύρω από το Παρίσι, που κτίσθηκαν με την πολεοδομική λογική της οργανωμένης δόμησης, η οποία συνέβαλε στην δημιουργία απόλυτα ομοιογενών πληθυσμών από μετανάστες με πολύ αρνητικές συνέπειες όσον αφορά την ένταξή τους στην ευρύτερη γαλλική κοινωνία.
Όχι μόνο γιατί δεν υπήρξε η μίξη, το απαραίτητο «ανακάτεμα» με γηγενείς και ξένους, προερχόμενους από διαφορετικές κουλτούρες, θρησκείες και πολιτισμούς, αλλά κυρίως γιατί αυτή η «γκετοποίηση» εμποδίζει την κοινωνική ενσωμάτωση των παιδιών και των νέων.
Και αυτό έχει αναλυθεί εκτενώς από την πολύ γνωστή αμερικανοκαναδή πολεοδόμο Τζέιν Τζέικομπς, η οποία εξηγεί πόσο καθοριστικό ρόλο παίζει το παραδοσιακό δρομάκι και η πλατεία στην σταδιακή ένταξη ενός παιδιού στην κοινωνία. Το αντίθετο ακριβώς επιτυγχάνει η οργανωμένη δόμηση, δηλαδή αυτό που συνέβη στην Γαλλία με τους μετανάστες από τη Β.Αφρική.
Επί της ουσίας δημιουργείται ένα πεδίο που ελέγχεται από τις συμμορίες, όπου ασκούνται εγκληματικές δραστηριότητες, όπως το εμπόριο ναρκωτικών και όπου η αστυνομία δεν μπορεί να εισέλθει, άρα η άσκηση της κρατικής εξουσίας είναι αδύνατη. Και όπως καταλαβαίνετε όλα αυτά έρχονται και δένουν με τον ισλαμισμό ο οποίος αποτελεί ένα είδος ιδεολογικού όπλου, την τρομοκρατία, τους δεσμούς ανάμεσα στους απογόνους των μεταναστών με τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην Μέση Ανατολή, τις στενές επαφές ατόμων από ριζοσπαστικούς κύκλους με το κοινό ποινικό έγκλημα.
Εφόσον το πρόβλημα είναι τόσο σύνθετο, πως σχολιάζετε τη στάση της εγχώριας Αριστεράς που στις ταραχές της Γαλλίας βλέπει την «εξέγερση της νεολαίας»;
Κάθε φορά έχουμε την τάση να βλέπουμε τις κρίσεις απομονωμένα. Τώρα βλέπουμε να βγαίνουν στους δρόμους έφηβοι 17ετών, ωστόσο όλα αυτά δεν είναι παρά ένα ενιαίο σύστημα, κατ' αυτό τον σύνθετο τρόπο πρέπει να ειδωθούν οι ταραχές των τελευταίων ημερών.
Σχετικά με το ερώτημά σας, συνειδητοποιούμε σταδιακά και στην Ελλάδα, όπως έδειξε και το εκλογικό αποτέλεσμα ότι τα απλοϊκά ιδεολογήματα δεν έχουν καμία τύχη. Η ερμηνεία κάποιων όσων συμβαίνουν ως «εξέγερση της νεολαίας» και η φαντασίωση ότι αναβιώνει ο Μάιος του 1968 - που επίσης δεν ήταν ένα απλό φαινόμενο - ή πολύ περισσότερο η αντιπαραβολή των ταραχών στην Γαλλάι με όσα είχαν συμβεί στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 2008, είναι όχι μόνο αστειότητες, αλλά δείχνουν και ανεύθυνη στάση από τους φορείς τέτοιων θεωριών. Η σημερινή κρίση στη Γαλλία είναι τυπικό παράδειγμα εμπλοκής πολλών κλιμάκων, ιστορικών και γεωγραφικών. Οι συμπεριφορές επηρεάζονται από τις μνήμες του παρελθόντος και ταυτοχρόνως από γεγονότα που εκτυλίσσονται σε μακρυνούς τόπους όπως στη Μέση Ανατολή ή στην Ουκρανία.
Ζούμε σε ένα κόσμο όλο και πιο ρευστό, σύνθετο, απρόβλεπτο και επικίνδυνο, όπως έδειξε ο πόλεμος στην Ευρώπη και η επάνοδος του πυρηνικού φόβου. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, το μίνιμουμ της υπευθυνότητας απαιτεί να μην υπεραπλουστεύει κανείς τα γεγονότα και να προσπαθεί να συμβάλει σε μια συζήτηση μήπως και κατανοήσουμε τις αιτίες για τις ραγδαίες αυτές αλλαγές, ώστε να αποτρέψουμε τα χειρότερα. Είναι πολύ καθησυχαστικό να ζεις σε ένα κόσμο νοσταλγίας, αλλά η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική.
Τι είναι αυτό που θα μπορούσε να δώσει λύσεις στο διογκούμενο πρόβλημα;
Φοβάμαι ότι είναι ήδη αργά. Η λύση θα ήταν μια πολύ μεγάλη επένδυση στο εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς και στο ρόλο της οικογένειας. Στον αντίποδα, το εκπαιδευτικό σύστημα στη Γαλλία, παρ' ότι μακράν καλύτερο του ελληνικού, εντούτοις κι αυτό παρακμάζει, οι εκπαιδευτικοί βλέπουν το αντικείμενο και το ρόλο τους να υποβαθμίζεται. Δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος ότι μπορεί να βρεθεί λύση. Και πολύ φοβάμαι ότι έχουμε ένα πολύ επικίνδυνο ρεύμα προς την ακροδεξιά και τον αυταρχισμό.
Έχει κάποιον νικητή το τρέχων κύμα βίας ;
Εάν υπάρχει ένας πολιτικός νικητής, αυτός ακούει στο όνομα της Μαρίν Λεπέν. Τα όλο και πιο συχνά περιστατικά εκρήξεων βίας των τελευταίων ετών στη Γαλλία αλείφουν βούτυρο τόσο στο δικό της ψωμί, όσο και σε εκείνο ξενών δυνάμεων που επιθυμούν την αποσταθεροποίηση της Γαλλίας, εν προκειμένω τον Πούτιν. Ταραχές όπως αυτές, τροφοδοτούν την ιδέα ότι η λύση για την Γαλλία είναι ένα πιο αυταρχικό σύστημα με περισσότερη αστυνόμευση, το οποίο θα οδηγούσε σε απείρως χειρότερες καταστάσεις. Έχει γίνει πολλές φορές στο παρελθόν η συζήτηση ότι η χώρα μπορεί να απειληθεί από ένα χάος, έναν εμφύλιο πόλεμο και από ταραχές εξαιρετικά επικίνδυνες.
Ποιες οι παράμετροι για να υλοποιηθεί αυτό το ζοφερό σενάριο;
Η τυχόν άνοδος ενός ακροδεξιού καθεστώτος που θα δώσει υπερεξουσίες στην αστυνομία, εκείνη θα αρχίσει να χρησιμοποιεί έντονα τη βία, αυτή θα φέρει νέα βία, που σημαίνει ότι οι ομάδες στους δρόμους θα απαντήσουν με όπλα στους αστυνομικούς - αυτό άλλωστε φοβούνται και οι ίδιοι - και επομένως η κατάσταση θα φτάσει να άπτεται της αρμοδιότητας του στρατού. Το δυσοίωνο αυτό σενάριο υπάρχει στον ορίζοντα, δεν είναι αποκύημα φαντασίας.
Όπως επίσης δεν είναι απίθανη η άνοδος στην εξουσία μιας ακροδεξιάς κυβέρνησης. Δηλαδή ένα μοντέλο Μελόνι και στην Γαλλία, ενός σχήματος υπό την Λεπέν, προερχόμενο από το δεξιό άκρο του πολιτικού φάσματος με αντισυστημική ρητορική το οποίο όταν αναλάβει την εξουσία θα κάνει μια ρεαλιστική στροφή στο όνομα της εξουσίας όσον αφορά τη διαχείριση μιας από τις μεγαλύτερες χώρες της ΕΕ, χωρίς να εγκαταλείψει τις πραγματικές του καταβολές.
Μην ξεχνάτε ότι ο Μακρόν δεν δικαιούται τρίτης θητείας, άλλη ισχυρή προσωπικότητα πέραν της Λεπέν δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα, ενώ το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα περνά βαθιά κρίση. Δεν αποκλείεται οι προεδρικές εκλογές του 2027 να είναι η ευκαιρία της Λεπέν που εδώ και χρόνια χτίζει μεθοδικά το προφίλ της, εξάλλου η τάση προς την ακροδεξιά είναι ένα ευρύτερο φαινόμενο στην Ευρώπη που συνδέεται με την έξοδο από την εποχή της παγκοσμιοποίησης. Η έξοδος από την εποχή των πιο ανοικτών οικονομιών συνοδεύεται από το σταδιακό τους κλείσιμο και μια στροφή προς την ακροδεξιά.
Υπό αυτή την έννοια, η Ελλάδα, με το πολύ ισχυρό κεντροδεξιό πόλο που εκφράζεται από τον Κυρ. Μητσοτάκη είναι τυχερή.
* Ο Γιώργος Πρεβελάκης είναι ομότιμος καθηγητής Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης
