Για τη ρομποτική, η οποία ασχολείται με τον σχεδιασμό, την κατασκευή, τη χρήση ρομπότ, καθώς και την επιστήμη των υπολογιστών, τον προγραμματισμό και την Τεχνητή Νοημοσύνη, μίλησε στο Liberal ο καθηγητής στη Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ, στον τομέα Μηχανολογικών Κατασκευών και Αυτόματου Ελέγχου, Κωνσταντίνος Κυριακόπουλος.
Ο κ. Κυριακόπουλος μίλησε για την πορεία της ρομποτικής στην Ελλάδα, τονίζοντας ότι αν και υπάρχει επιστημονικό δυναμικό, δυστυχώς, δεν παράγεται στην χώρα μας ο σχετικός εξοπλισμός, λόγω συντηρητισμού. Μεταξύ άλλων, ο καθηγητής κλήθηκε να απαντήσει στα ηθικά και νομικά ζητήματα που αφορούν τη Ρομποτική και την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Τέλος, αναφέρθηκε στο Ινστιτούτο Ρομποτικής «ΑΘΗΝΑ», το οποίο αποτελεί το μοναδικό ερευνητικό κέντρο της Ελλάδας με αποκλειστικό αντικείμενο την πληροφορική και τις ψηφιακές τεχνολογίες.
Συνέντευξη στην Κέλλυ Σαουάχ - Μαραγκουδάκη
Κύριε Καθηγητά, ποια είναι η πορεία της ρομποτικής και σε ποιο σημείο βρίσκεται ο κλάδος σήμερα;
H ρομποτική ως επιστημονικός και τεχνολογικός κλάδος έχει ηλικία λίγο μεγαλύτερη των 50 ετών. Εξελίχθηκε σταθερά (ίσως και αργά σε κάποιες φάσεις) κατά τα πρώτα 30 χρόνια, ενώ τα τελευταία 15 χρόνια καλπάζει υποβοηθούμενη από τις ραγδαίες εξελίξεις στην τεχνολογία Η/Υ, αισθητήρων, επενεργητών, υλικών κλπ. Πρέπει να τονισθεί ότι, ενώ τα αρχικά πεδία εφαρμογών της ρομποτικής αφορούσαν τη βιομηχανική παραγωγή και τα συναφή πεδία με χρήση ρομποτικών βραχιόνων, σήμερα οι εφαρμογές της ρομποτικής έχουν επεκταθεί σε ένα μεγάλο φάσμα ανθρωπίνων δραστηριοτήτων και οι μορφές των ρομπότ έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τους απλούς βραχίονες.
Τα σύγχρονα ρομπότ εκτελούν εργασίες σε εσωτερικούς ή εξωτερικούς χώρους, επίγειους, υπόγειους, εναέριους, διαστημικούς, θαλάσσιους και υποθαλάσσιους ακόμη και μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Πέραν της παραγωγικής διαδικασίας σε βιομηχανικούς χώρους τα σύγχρονα ρομπότ εξυπηρετούν διαδικασίες αποθήκευσης προϊόντων, εξόρυξης, υποθαλάσσιας συγκομιδής και υπηρεσιών που εμπεριέχουν ακόμη και την εκπαίδευση ή διασκέδαση. Πρέπει να τονισθεί η χρήση τους σε υποβοήθηση ανήμπορων και σε φυσιατρικές ανατάξεις ενώ είναι γνωστή η χρήση τους στη χειρουργική (επεμβατική και μη). Δεν απέχει πολύ δε η ημέρα όπου θα είναι άμεση η χρήση τους ως μέλη (χέρια, πόδια) άμεσα συνδεδεμένα με το ανθρώπινο νευρικό σύστημα.
Τέλος, πρέπει να αναφερθούν και οι σχετικές εφαρμογές στους χώρους άμυνας και ασφάλειας. Είναι φανερό από το παραπάνω εύρος εφαρμογών ότι ο όρος ρομπότ δεν αφορά κάποια διάταξη αυστηρά καθορισμένης μορφής και λειτουργικότητας. Ρομπότ μπορεί να είναι ένας βραχίονας, ένα τροχοφόρο ή ερπυστριοφόρο όχημα, ένα όχημα με «πόδια», ένα σκάφος επιφανείας, κάποιο υποβρύχιο, ένα εναέριο ελικοφόρο όχημα, μία εξωσκελετική κατασκευή, μια μικρή σκωληκοειδής διάταξη και, αν πάμε σε «εξωτικές» εφαρμογές, μια διάταξη μεγέθους δέκατου (ή και μικρότερη) του χιλιοστού που αναμένεται να «ταξιδέψει» εντός του ανθρώπινου οργανισμού. Ρομπότ είναι οτιδήποτε κινείται έχοντας σημαντικό βαθμό αυτονομίας στη λήψη των σχετικών αποφάσεων.
Και στην Ελλάδα έχουν υλοποιηθεί διάφορα project -κυρίως σε ακαδημαϊκό επίπεδο- για κατασκευή και χρήση ρομποτικών μηχανισμών. Πού βρίσκεται η χώρα μας σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές και μη χώρες.
Όταν μιλάμε για τη σύγκριση της Ελλάδας σε σχέση με άλλες προοδευμένες τεχνολογικά χώρες πρέπει να ξεκαθαρίσουμε το πεδίο της σύγκρισης: Έρευνα ή Παραγωγή/Κοινωνική αποδοχή; Αναφορικά με την έρευνα, στα ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα, μπορώ να πω ότι η κατάσταση είναι αρκετά καλή σε απόλυτα δείκτες και εξαιρετικά καλή αν θεωρήσει κάποιος την περιορισμένη στήριξη, οικονομική και κοινωνική, της Ελληνικής ερευνητικής δραστηριότητας από εθνικούς πόρους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πάρει θαρραλέες πρωτοβουλίες στήριξης του προηγμένου αυτοματισμού ένεκα των παγκοσμίων προκλήσεων που δεν αφορούν μόνο τον ανταγωνισμό με άλλες ηπείρους (Αμερική, Ασία, Ωκεανία) αλλά και τη στοχευμένη διαχείριση πολύπλοκων θεμάτων που αφορούν την ενέργεια και το περιβάλλον.
Σε αυτές τις δράσεις οι Έλληνες ερευνητές παίρνουν τόσο μέρος όσο και σημαντικές πρωτοβουλίες για συμμετοχή σε έργα στα περισσότερα πεδία που αναφέραμε προηγουμένως με, ίσως μια μικρή επιλεκτικότητα, προς θέματα που αφορούν θέματα «Ελληνικής σημασίας» όπως αγροτική παραγωγή, θαλάσσιες εφαρμογές, ασφάλεια/επιτήρηση συνόρων, κλπ. Όμως ας είμαστε ξεκάθαροι: οι εφαρμογές των ευρωπαϊκών προγραμμάτων δεν είναι (και δεν οφείλουν αποκλειστικά να είναι) «Ελληνικού ενδιαφέροντος». H Ελλάδα οφείλει να καθορίσει τους άξονες προτεραιοτήτων της και αν μέσα σε αυτούς τους άξονες είναι η ρομποτική και οι περιοχές στις οποίες θα έπρεπε αυτή να εφαρμοσθεί για να βελτιωθεί το επίπεδο της χώρας, τότε θα έπρεπε να γίνει χρηματοδότηση με εθνικούς πόρους και ιδιωτική συμμετοχή. Αυτό είναι αναγκαίο, γιατί στο επίπεδο της οικονομικής ζωής ο προηγμένος αυτοματισμός υστερεί.
Όχι, μόνο γιατί ο σχετικός εξοπλισμός δεν παράγεται στην Ελλάδα, αλλά γιατί οι λαμβάνοντες τις αποφάσεις είναι αρκετά συντηρητικοί και αποφεύγουν να εφαρμόσουν ακόμη και έτοιμες εισηγμένες λύσεις. Αυτό, πέραν από τη μειωμένη ανταγωνιστικότητα, δρα αρνητικά και στον ερευνητικό κόσμο γιατί δεν υπάρχει πεδίο δράσης και επαφής με την παραγωγή και, κατ’ επέκταση, οι νέοι που εκπαιδεύονται δεν έχουν σχετικές προσλαμβάνουσες παραστάσεις και έτσι είτε κάποιοι από αυτούς αποφεύγουν τις νέες τεχνολογίες είτε τις συσχετίζουν μόνο με την αλλοδαπή, υποσυνείδητα συσχετίζοντας την Ελλάδα μόνο με τον Τουρισμό ή την οικοδομική δραστηριότητα.
Πολλές έρευνες κάνουν λόγο ότι η ρομποτική βοηθά στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων. H «ρομποτική» θα μπορούσε να αποτελεί μάθημα στο σχολείο; Σε ποιες ηλικίες φαίνεται να έχει μεγαλύτερη χρησιμότητα η ρομποτική ως εκπαιδευτικό εργαλείο και γιατί;
Θέλει προσοχή η εισαγωγή της Ρομποτικής στη βασική προ-πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Γιατί υπάρχουν δύο όψεις του ιδίου νομίσματος. Θετική: η υλοποίηση διατάξεων μου αυτενεργούν, δίνουν χαρά και ενθουσιασμό στα νέα παιδιά και την ικανοποίηση της χρήσης, με απτά αποτελέσματα, των μαθηματικών, της φυσικής και του προγραμματισμού Η/Υ. Αρνητική: υπάρχει ο φόβος της υπεραπλοποίησης τόσο της ρομποτικής (=παιχνίδι), όσο και των απαιτούμενων γνώσεων βασικών επιστημών. Επίσης, είναι ιδιαίτερα ακριβό sport και δεν γνωρίζω κατά πόσον είναι οικονομικά δυνατόν να επιτευχθεί κάτι τέτοιο σε ευρεία κλίμακα. Γιατί πρέπει να εφαρμοσθεί, αν εφαρμοσθεί, μόνο σε ευρεία κλίμακα. Τέλος, η δομή του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ είναι ένα επιπρόσθετο εμπόδιο γιατί όταν τα παιδιά έχουν επαρκείς γνώσεις και ωριμότητα (Β’ και Γ’ Λυκείου) για να ασχοληθούν με τη σύνθεση γνώσεων που απαιτεί η ρομποτική, τότε οι επερχόμενες εξετάσεις δεν δίνουν χρόνο για «αλλότριες» ενασχολήσεις…
Συμπερασματικά, αν και παιδαγωγός δεν είμαι, θα μπορούσα δυνητικά να φανταστώ κάτι εισαγωγικό στην ΣΤ’ Δημοτικού και κάτι πιο οργανωμένο στην Α’ Λυκείου.
Τα ρομπότ που χρησιμοποιούνται στην ιατρική, τη γεωργία, τη βιομηχανία, αποτελούν τη νέα πραγματικότητα και τα επόμενα χρόνια ο αριθμός τους αναμένεται να αυξηθεί. Οι ηθικές και οι νομικές προκλήσεις αυτής της κοινωνικής μετατόπισης θα είναι τεράστιες και οι νομοθέτες πρέπει να είναι έτοιμοι. Ποια είναι τα όρια της ρομποτικής και μέχρι που φτάνουν;
Πράγματι, οι σχετικές εφαρμογές της ρομποτικής και ακόμη περισσότερο της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) είναι πλέον ορατές σε πολλά πεδία και θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως επαναστατικές. Η τεχνολογία έχει εξαλείψει και στο παρελθόν επαγγέλματα, χωρίς να υπάρξουν μακράς διάρκειας αρνητικά αποτελέσματα γιατί τόσο η κοινωνία αντισταθμίζει τις όποιες αρνητικές ασυνέπειες. Η τεχνολογία είναι αδύνατο να μην προχωρήσει. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να υπάρχει πάντα ένα πλέγμα κοινωνικού υποστηρικτικού ιστού που να αντισταθμίζει τέτοιου είδους προβλήματα. Είναι σαφή τα οικονομικά πλεονεκτήματα χρήσης ρομπότ σε πολλές διαδικασίες. Όμως μπορεί να υπάρξει και αντιστάθμιση με τις θέσπιση κρατήσεων αποδιδόμενες στην Κοινωνική Ασφάλιση: «Ο εργοδότης του ρομπότ καλείται να πληρώσει τις κρατήσεις του ατόμου, του οποίου τη θέση πήρε στην παραγωγή». Συμπερασματικά, τα όρια της ρομποτικής φτάνουν εκεί που τα καθορίζει η ανθρώπινη ηθική και η σχετική δεοντολογία και μόνο.
Τι προβλέπετε ότι θα έχουμε σε μια δεκαετία από σήμερα; Πόσο θα έχουν εξελιχθεί τα ρομπότ και με ποιον τρόπο θα επηρεάζουν τις ζωές μας; Για παράδειγμα, θα υπάρχουν εργασίες που στο μέλλον θα γίνονται αποκλειστικά από τα ρομπότ;
Είναι πολύ παρακινδυνευμένες οι προβλέψεις όταν η τεχνολογία είναι κομμάτι των συνιστωσών πρόβλεψης γιατί, πολλές φορές, οι στόχοι επιτυγχάνονται ραγδαία και άλλες φορές όχι. Ασχολούμαι συστηματικά με τη ρομποτική από το 1986 και τότε ήμουν πολύ πιο αισιόδοξος αναφορικά με τις «για μετά από 10ετία προβλέψεις» μου απ’ ότι ήμουν το 2000. Και στις δύο περιπτώσεις έπεσα αρκετά έξω! Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα δούμε σημαντικές αλλαγές και βελτιώσεις. Το κοινό πρέπει να παρακολουθεί με σύνεση τις προβλέψεις και να προετοιμάζεται, αλλά να μην ενθουσιάζεται υπέρμετρα και κυρίως να μην πανικοβάλλεται. Είναι εύκολο για το καθένα μας να διαγνώσει τις εργασίες που είναι πιο ευάλωτες στην αντικατάσταση εργαζομένων από ρομπότ: όπου παρατηρείται εργασία με χαμηλές ανάγκες ανθρώπινης ευφυίας, δηλ. επαναλαμβανόμενες εργασίες χειρωνακτικές ή μη είναι υποψήφιες για τέτοιου είδους αλλαγές. Ίσως, ο μοναδικός τομέας που θα έπρεπε να ανησυχεί το μέσο πολίτη είναι η εξάπλωση των συστημάτων προηγμένου αυτοματισμού (π.χ. ρομπότ, κλπ.) στα οπλικά συστήματα.
Με ποιον τρόπο η ρομποτική συνδέεται με την Τεχνητή Νοημοσύνη; Αναφερθείτε σε ορισμένα καθημερινά παραδείγματα.
Κάθε ρομποτικό σύστημα, αποτελείται από υλικό και λογισμικό. Το υλικό είναι, κατά κύριο λόγο, αυτό που επιτρέπει την κίνηση του ρομπότ μέσα στο φυσικό κόσμο καθώς και την αλληλεπίδραση με αυτόν (λήψη μετρήσεων από το περιβάλλον και απτική διεπαφή με αυτό). Το λογισμικό εκτελεί τη λήψη αποφάσεων αυτονομίας τόσο σε χαμηλό επίπεδο (π.χ. μέτρηση της θέσης ενός ρομποτικού ακροδέκτη και εξασφάλιση της επιθυμητής τελικής θέση του) όσο και σε υψηλότερο επίπεδο («κατανόηση» περιβάλλοντος χώρου και λήψη αποφάσεων δράσης).
Η Τεχνητή Νοημοσύνη σχετίζεται με αυτό το τελευταίο πρόβλημα. Πράγματι, η σύγχρονη τεχνολογία υλικού και λογισμικού Η/Υ έχει επιτρέψει την ευρεία χρήση αλγορίθμων Τεχνητής Νοημοσύνης (κάποιων γνωστών εδώ και 10ετίες) στη ρομποτική. Αυτές βρίσκονται σε επίπεδο ανάπτυξης σε αυτή τη φάση, αλλά δεν αποκλείεται στο μέλλον να δούμε κάτι αντίστοιχο σε επίπεδο προϊόντων, αν και κάτι τέτοιο εισάγει νέες διαστάσεις νομικής ευθύνης. Ένα σχετικό παράδειγμα αφορά τη χρήση αυτόνομων αυτοκινήτων, τα οποία από απόψεως διαχειρίσεως της μηχανολογικής διάταξης μπορούν πολύ πιο ορθά να οδηγούνται από ένα αυτόματο – ευφυές σύστημα. Όταν όμως κληθούν να οδηγηθούν σε αστικές περιοχές με πυκνό πληθυσμό όπου ένας ανθρώπινος οδηγός έχει την ευρύτερη εμπειρία να προγνώσει ότι κάποιος πεζός ετοιμάζεται (ενώ δεν του επιτρέπει το «φανάρι») να διασχίσει μία διάβαση, ένα σύστημα Τεχνητής Νοημοσύνης πιθανώς δεν έχει αυτή την εμπειρία. Και αυτό το «πιθανώς» είναι το κεντρικό ζήτημα στην Τεχνητή Νοημοσύνη ιδιαίτερα όταν υπάρχει αλληλεπίδραση με το φυσικό περιβάλλον και διακυβεύονται ζωές και εγκαταστάσεις. Δεν θέλω όμως να ακούγομαι αρνητικός, οι πρόοδοι της υλοποίησης αλγορίθμων Τεχνητής Νοημοσύνης είναι σημαντικές και θα προσφέρουν.
Τι είναι το Ινστιτούτο Ρομποτικής στην Ελλάδα; Πότε ιδρύθηκε; Ποιοι οι στόχοι και οι δράσεις του; Γνωρίστε μας το μοναδικό Ερευνητικό Κέντρο στην Ελλάδα με αποκλειστικό προσανατολισμό τις ψηφιακές Επιστήμες και Τεχνολογίες.
Το Ινστιτούτο Ρομποτικής ιδρύθηκε ως Ινστιτούτο του Ερευνητικού Κέντρου «ΑΘΗΝΑ», το οποίο πράγματι είναι το μοναδικό ερευνητικό κέντρο της Ελλάδας με αποκλειστικό αντικείμενο την πληροφορική και τις ψηφιακές τεχνολογίες. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε μετά από μία μελέτη του Hellenic Institute of Advanced Studies (HIAS) μιας προσπάθεια Ελλήνων επιστημόνων της διασποράς. Η μελέτη αφορούσε τη Ρομποτική στην Ελλάδα.
Με βάση αυτή τη μελέτη ένας κεντρικός πυρήνας 3 καθηγητών του ΕΜΠ (Π. Μαραγκός, Κ. Κυριακόπουλος και Ε. Παπαδόπουλος) σε συνεργασία με τον Δ/ντη του κέντρου, καθ. Ι. Εμίρη, υπέβαλαν μία σχετική πρόταση στο Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας, η οποία έγινε δεκτή ενθουσιωδώς και του οποίου την γνωμάτευση επεξεργάστηκε περαιτέρω η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας και ο Υφυπ. Έρευνας κος Χ .Δήμας.
Το ινστιτούτο ιδρύθηκε επίσημα πριν λίγους μήνες και η προτείνουσα ομάδα συνεπικουρούμενη από ενθουσιώδεις συμμετέχοντες συναδέλφους από ΕΜΠ και Παν/μια Θεσσαλίας και Πατρών, όπως επίσης και από στελέχη του ΑΘΗΝΑ, είναι σε φάση οργάνωσης των πρώτων δράσεων που κατευθύνονται σε 3 άξονες: (i) Ασφάλεια (ii) Εξωτερικό Περιβάλλον και (ii) Άνθρωπος. Υπάρχει αισιοδοξίας στους συμμετέχοντες γιατί πέραν της θετικής στάσης από το Κράτος υπάρχει σημαντική υποστήριξη και από ιδιωτικούς φορείς. Πρέπει να τονισθεί, ότι σκοπός του Ινστιτούτου δεν είναι κατά κύριο λόγο η εκτέλεση έρευνας (αυτή ήδη γίνεται στα Παν/μια) αλλά η καινοτομία είτε μέσω συνεργασιών με υπάρχουσες επιχειρήσεις όσο και η δημιουργία νεοφυών.
