Ο πληθυσμός των ΗΠΑ δεν υπερβαίνει το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Παρ’ όλα αυτά, 1 στους 4 φυλακισμένους του πλανήτη κρατείται στην Αμερική. Με λίγα λόγια, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο παγκόσμιος ηγέτης στην «παραγωγή» φυλακισμένων, γεγονός που αντανακλά την ιδιαίτερη προσέγγιση της χώρας στο ζήτημα του εγκλήματος και της τιμωρίας
Η Άρτεμις Γαϊτάνου, η οποία ζει στην Καλιφόρνια, εργάζεται ως Life and Job Coach σε πολιτειακές φυλακές των ΗΠΑ, στο Τμήμα Επανένταξης των κρατουμένων. Σύμφωνα με την ίδια, η εγκληματικότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής χτυπάει «κόκκινο».
Η κ. Γαϊτάνου περιγράφει στο liberal.gr τις συνθήκες που επικρατούν στα σωφρονιστικά ιδρύματα της Καλιφόρνια.
Στις πολιτειακές φυλακές υπάρχει πρόσβαση σε βιβλιοθήκες, οργανωμένα γυμναστήρια, αθλητικές εγκαταστάσεις, χώρους λατρείας. Ακόμη και οι πιο σκληροί ποινικοί έχουν πρόσβαση σε αυτά.
Rich Pedroncelli/AP
Από την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν θα μπορούσαν να αποκλειστούν οι κρατούμενοι· πράγματι, ένα μέρος των κανόνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχει θεσπιστεί αποκλειστικά για τους ανθρώπους οι οποίοι στερούνται την ελευθερία τους.
Οι αρχές της ορθής διοίκησης των φυλακών
Η ελευθερία αποτελεί το πολυτιμότερο δικαίωμα του ανθρώπου. Στις δημοκρατικές κοινωνίες ο νόμος στηρίζει και, ταυτοχρόνως, προστατεύει τις θεμελιώδεις αξίες τους. Ορισμένες φορές οι δικαστικές αρχές μπορεί να κρίνουν ότι είναι αναγκαία για ένα χρονικό διάστημα η στέρηση αυτού του δικαιώματος από κάποια άτομα, ως αποτέλεσμα των πράξεων για τις οποίες έχουν καταδικαστεί ή κατηγορούνται. Όταν συμβαίνει αυτό, η δικαστική εξουσία παραδίδει στη μέριμνα της σωφρονιστικής διοίκησης αυτά τα άτομα, τα οποία χαρακτηρίζονται πλέον ως κρατούμενοι.
Σύμφωνα με τον κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης σκοπός της φυλάκισης είναι η στέρηση της ελευθερίας, ο δε ρόλος της σωφρονιστικής διοίκησης είναι να εξασφαλίζει ότι η στέρηση αυτή εφαρμόζεται με τρόπο που δεν είναι πιο περιοριστικός από όσο είναι αναγκαίο. Η σωφρονιστική διοίκηση δεν έχει αρμοδιότητα να επιβάλλει επιπρόσθετες στερήσεις στα άτομα που έχουν τεθεί υπό τη μέριμνά της.
Η διοίκηση των φυλακών πρέπει να ασκείται μέσα σε ένα ηθικό πλαίσιο. Χωρίς ένα τέτοιο ισχυρό πλαίσιο, η παροχή σε μια ομάδα ανθρώπων μεγάλης εξουσίας πάνω σε μια άλλη ομάδα είναι κάτι που μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε κατάχρηση εξουσίας. Μια τέτοια διοίκηση διαφαίνεται στο σωφρονιστικό σύστημα της Καλιφόρνια.
Kevork Djansezian/Getty Images
Δικαίωμα στην εργασία
Η εργασία μέσα στη φυλακή υπάρχει και έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα.
«Η Πολιτεία της Καλιφόρνιας, μεριμνά σε κάθε κρατούμενο να ορίσει αρμοδιότητες, με τις οποίες θα πορεύεται καθημερινά. Για παράδειγμα, κάποιος θα αναλάβει τη μαγειρική, άλλος την καθαριότητα, το σιδέρωμα, την κηπουρική κ.λπ. Μάλιστα, εάν κάποιος έχει κάποιο χόμπι μπορεί να το εκμεταλλευτεί οικονομικά. Ένας ζωγράφος μπορεί να πουλήσει τις δημιουργίες του σε κάποιο bazzar, εξασφαλίζοντας μερικά χρήματα», εξηγεί η κ. Γαϊτάνου.
Δικαίωμα στη μόρφωση
Υπάρχουν πανεπιστήμια, τα οποία δέχονται τους κρατούμενους. Πολλοί φοιτητές σπουδάζουν μας ενημερώνει η ίδια, ενώ το σχολείο για τα ανήλικα που βρίσκονται σε κάποιο αναμορφωτήριο, είναι υποχρεωτικό. «Τα μαθήματα και οι εξετάσεις γίνονται με τη μορφή τηλεκπαίδευσης, ενώ στον χώρο βρίσκεται πάντα κάποιος που τους επιτηρεί. Επίσης, η πρόσβαση στο internet είναι απαγορευμένη», συμπληρώνει.
Δικαίωμα στην επικοινωνία
Στα σωφρονιστικά ιδρύματα απαγορεύονται και τα κινητά τηλέφωνα. «Η χρήση κινητού τηλεφώνου δεν επιτρέπεται και δικαίως. Αυτό συμβαίνει, όπως αντιλαμβάνεστε για λόγους ασφαλείας. Ωστόσο, υπάρχει καθημερινή επικοινωνία με την οικογένεια/φίλοι, αφού επιτρέπεται τηλεφωνική επικοινωνία από τηλεφωνικούς θαλάμους. Παράλληλα, κάθε εβδομάδα υπάρχει επισκεπτήριο.»
Δικαίωμα στην υγειονομική περίθαλψη
Όλοι οι κρατούμενοι ανεξαρτήτως ποινής έχουν δικαίωμα στην υγειονομική περίθαλψη. «Όταν κάποιος αρρωστήσει οδηγείται απευθείας στο νοσοκομείο, φρουρούμενος.» Η ειδικός αναφέρει ότι ο εκάστοτε κρατούμενος δικαιούται τα πάντα σε ό,τι αφορά τον ιατρικό έλεγχο. «Κάθε χρόνο γίνονται γενικές εξετάσεις ή εξετάσεις άλλων παθήσεων, οφθαλμολογικών, οδοντιατρικών κ.λπ.» Τα μόνα προνόμια που καταργούνται μετά την αποφυλάκιση του εκάστοτε φυλακισμένου είναι η πρόσβαση στα επιδόματα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι από την πρώτη στιγμή που θα μπει κάποιος στη φυλακή, μέχρι και τη στιγμή που θα εκτίσει την ποινή του, η Πολιτεία μεριμνά να του παρέχει ψυχολογική υποστήριξη. Έτσι λοιπόν, κάθε εβδομάδα επισκέπτεται τα κρατητήρια ένας εξειδικευμένος ψυχολόγος.
Kevork Djansezian/Getty Images
Κοινωνική επανένταξη των πρώην τροφίμων
Σύμφωνα με την κ. Γαϊτάνου, η Πολιτεία για μερικούς μήνες προσφέρει δωρεάν στέγη. Οι εργαζόμενοι του Τμήματος Επανένταξης εργάζονται καθημερινά με σκοπό να βρουν θέση εργασίας στους πρώην τρόφιμους των φυλακών. «Τους φτιάχνουμε βιογραφικό, στο οποίο αναφέρονται παλαιότερες ασχολίες αλλά και γνώσεις που έλαβαν μέσα στη φυλακή, π.χ. μαγειρική. Στη συνέχεια αναζητούμε εργασία αλλά και μόνιμη κατοικία.»
Οι περισσότεροι που έχουν αποφυλακιστεί βρίσκουν εύκολα εργασία αναφέρει η κ. Γαϊτάνου, η οποία επισημαίνει ότι η πλειονότητα όσων έχει συνεργαστεί διακρίνονται από τρομερή όρεξη για ζωή. «Βλέπεις ανθρώπους που βγήκαν από τη φυλακή μετά από 20 έτη και έχουν ανάγκη να δουλέψουν, να ξεκινήσουν μια ζωή από την αρχή και να ''αρπάξουν'' την καινούργια ευκαιρία που τους δόθηκε.»
Εθελοντισμός στις φυλακές
Η υπεύθυνη για τους κρατούμενους, ενημερώνει ότι το κομμάτι του εθελοντισμού είναι ενεργό, καθώς καθημερινά πολλοί άνθρωποι επισκέπτονται τους φυλακισμένους με σκοπό να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες. «Πολλοί είναι εκείνοι που βασισμένοι στην ανιδιοτελή προσφορά προωθούν το δικό μας έργο, την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη των αποφυλακισμένων. Οι εθελοντές είναι εξίσου σημαντικοί με το εργατικό δυναμικό, αφού απασχολούνται σε όλες μας τις δράσεις και καλύπτουν βασικές ανάγκες, που θα μπορούσαν να καλυφθούν από επαγγελματίας. Ανάλογα με τις υποχρεώσεις που προκύπτουν σε κάθε περίπτωση και αφού πρώτα εκπαιδευτούν ενεργοποιούνται. Υπάρχουν εθελοντές που προσφέρουν καλλιτεχνικές υπηρεσίες, όπως είναι η ζωγραφική, η ποίηση ή η μουσικοθεραπεία».
Η κ. Γαϊτάνου καταλήγει ότι η Πολιτεία κάνει τα πάντα για να μην αφήσει κανέναν άνθρωπο, ανεξαρτήτως πράξης/εγκλήματος εκτεθειμένο. «Είτε έχουμε να κάνουμε με ανήλικους δράστες, είτε με ενήλικους ποινικούς, η Πολιτεία μεριμνά να δημιουργήσει μια νέα ζωή, παρέχοντας αξιοπρεπείς συνθήκες τόσο εντός της φυλακής, όσο και εκτός».
