Ο Ηλίας Παπαηλιάκης γεννήθηκε το 1970 στην Κρήτη. Σπούδασε στην Α.Σ.Κ.Τ της Αθήνας 1990-1996.Το 1998 διακρίθηκε με το πρώτο βραβείο του μουσείου Σπυρόπουλου. Το 2001 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην μπιενάλε της Βενετίας. To 2009 το ίδρυμα ελληνικού πολιτισμού παρουσίασε στο Βερολίνο ατομική έκθεση του καλλιτέχνη. Το 2013 ήταν υποψήφιος για το βραβείο ΔΕΣΤΕ και το 2015 το ανεξάρτητο κέντρο τέχνης signal (malmo, Σουηδία) παρουσίασε την εργασία του σε συνεργασία με την P. Oliveiros. Το 2017 συμμετείχε στην documenta14.
Έχει παρουσιάσει την δουλειά του σε εικοσιδύο ατομικές εκθέσεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Βερολίνο, Γλασκόβη, Λονδίνο, Νέα Υόρκη, Λευκωσία κ.α.) Έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από το 2009 διδάσκει στο τμήμα αρχιτεκτόνων μηχανικών του πανεπιστημίου Πατρών. Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές.
Συνέντευξη στον Γιώργο Γεωργακόπουλο
Τι θα ξεχωρίζατε από τις ευκαιρίες που σας δόθηκαν σε τοπικό και διεθνές επίπεδο;
Οπωσδήποτε την Μπιενάλε της Βενετίας, τη συμμετοχή μου στην documenta 14 και την αναπάντεχη αποδοχή της δουλειάς μου από την αρχή της καριέρας μου μέχρι σήμερα. Ίσως η πιο σημαντική επιτυχία να ήταν η πολύ γρήγορη επαγγελματική εξέλιξη χωρίς ιδιαιτέρα προβλήματα.
Ποια είναι μέχρι τώρα η μεγαλύτερή σας επιτυχία;
Έτσι όπως το σκέφτομαι σήμερα νομίζω πως η μεγαλύτερη επιτυχία μου είναι οι αδυναμίες μου καθώς προσπαθώ να διατυπώσω μια σύγχρονη και εμπεριστατωμένη άποψη για την ζωγραφική. Η δυσκολία του εγχειρήματος μοιάζει αξεπέραστη… Τουλάχιστον όμως βήμα προς βήμα αντιλαμβάνομαι την αξία της ζωγραφικής πράξης. Παραφράζοντας τον Βίνσεντ θα έλεγα πως μάλλον δεν θα καταφέρω να ζωγραφίσω αλλά θα χω καταλάβει την μαγεία της ζωγραφικής.
Με την εμπειρία σας στο χώρο της τέχνης, τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων, τι περιμένετε να συναντήσετε καλλιτεχνικά σε μια χώρα που αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε μια κρίσιμη φάση της ιστορίας της;
Σε κάθε ιστορική φάση, οποιαδήποτε διαφοροποίηση στον οικονομικό και τον κοινωνικό χώρο, εγγράφεται στην τέχνη της εποχής. Υπάρχει και η άποψη πως η τέχνη επηρεάζει την εποχή της. Σε κάθε περίπτωση η σχέση τέχνης και κοινωνίας εμφανίζεται, έστω και εκ των υστέρων. Η ελληνική κρίση κατέδειξε ασχήμιες στο σύστημα και στην αγορά, γκρέμισε αξίες άλλαξε αξιολογήσεις και πρόβαλε, κάποιες φορές δυναμικά, καινούργιες ανάγκες και συμπεριφορές. Είμαι δυσαρεστημένος με τις αντιξοότητες που όλοι μας παλεύουμε αλλά είμαι αισιόδοξος κάθε φορά που ο καλλιτεχνικός λόγος βρίσκει τον τρόπο και προτείνει νέες ιδέες. Η δουλειά μας αφορά τη δυνατότητα του ελεύθερου ανθρώπου να το ξανασκέφτεται.
Αν έπρεπε να τονίσετε κάτι για την δουλειά σας, ποιο θα ήταν αυτό;
Θα αναφέρω τη διευρυμένη βάση που αντλώ εικόνες και ερεθίσματα. Νομίζω πως το πιο σημαντικό στοιχείο στην δουλειά μου είναι το ενδιαφέρον μου για οτιδήποτε παράγει ο πολιτισμός .Αυτό είναι το υλικό του έργου μου. Ο πυρήνας της σκέψης μου είναι δομημένος με αξίες και αξιώματα. Η πληθώρα των εικόνων που ζωγραφίζω τα αντιπροσωπεύουν.
Ηλίας Παπαηλιάκης, Άτιτλο, 2016 © Ηλίας Παπαηλιάκης
Ποια είναι η σχέση σας με το χώρο της αγοράς της τέχνης;
Σύνθετη σχέση, ασταθής, ενδιαφέρουσα. Αγορά ίσων η εκφορά του καλλιτεχνικού λόγου στον δημόσιο χώρο. Με ό,τι συνεπάγεται αυτή η ζεύξη. Η αγορά της τέχνης, με φιλοσοφικούς όρους ίσως είναι ο χρόνος. Ο χρόνος επώασης, ο χρόνος κατά τον οποίο το καλλιτεχνικό έργο εμφανίζεται, ο χρόνος που αποτιμά και αποφαίνεται.
Ποιοι είναι οι οικονομικοί πόροι που σας επιτρέπουν να δημιουργείτε;
Το χαμηλό κόστος ζωής σε συνδυασμό με το χαμηλό κόστος παραγωγής. Ένα άτυπο δάνειο που μου επιτρέπει να ζω και να εργάζομαι σχεδόν ανεξάρτητα από την εμπορική εξέλιξη της δουλειάς μου. Τα χρήματα που κερδίζω από την δουλειά μου αρκούν με την προϋπόθεση πως δεν αλλάζει το κόστος ζωής μου.
Θα θέλατε να αναφέρετε ένα μέρος που σας αρέσει να επισκέπτεστε;
Μου αρέσει να κάνω συγκεκριμένες διαδρομές πάντοτε από τους ίδιους δρόμους. Θα αναφέρω το μουσείο Μπενάκη και συγκεκριμένα την πινακοθήκη Χατζηκυριάκου Γκίκα. Επισκέπτομαι την υπέροχη συλλογή ελληνικής τέχνης μόνος μου με φίλους μου ή με τους φοιτητές μου.
Ποια είναι η μεγαλύτερη οικονομική δυσκολία/χρονική στιγμή που αντιμετωπίσατε στη διάρκεια της καριέρας σας;
Ο λύκος εκπαιδεύεται. Το χιόνι είναι η δική του δροσιά. Κατόπιν τούτου όσο μεγάλη και αν ήταν η δυσκολία, ήταν αντιμετωπίσιμη. Το αναφέρω μιας και τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας, συνάνθρωποι μας έχασαν τη ζωή του εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης.
Ηλίας Παπαηλιάκης, One2one, 2016 © Ηλίας Παπαηλιάκης
Με ποιο χώρο, καλλιτέχνη ή άνθρωπο των τεχνών θα θέλατε να συνεργαστείτε σε τοπικό ή διεθνές επίπεδο;
Σε αυτή τη φάση της δουλειάς μου με ενδιαφέρει να συνεργάζομαι με νεότερους καλλιτέχνες και επιμελητές τέχνης. Αναφέρω τη συνεργασία μου με τον Α. Παπαζαχαρία και τον Χ. Κουρκούλη, αλλά και την παρουσίαση της δουλειάς μου με τη συνεργασία του Ν. Βαμβουκλή.
Σας έχει υποστηρίξει κρατικός φορέας;
Όσες φορές κλήθηκα και συμμετείχα σε εκθέσεις που διοργάνωσε το Υπουργείο Πολιτισμού και τα κρατικά μουσεία, ακολουθήθηκε η συνήθης πρακτική. Ο διοργανωτής πλήρωσε τα έξοδα μεταφοράς/ασφάλειας, τα έξοδα του έντυπου ή ηλεκτρονικού υλικού και τις τυχόν μετατροπές στον εκθεσιακό χώρο. Μια φορά, στην Μπιενάλε της Βενετίας, το ΥΠΠΟ πλήρωσε την παραγωγή του έργου μου. Πολύ σπάνια έχω πληρωθεί για εισητήρια, διαμονή ή per diem.
H γνώμη μου για την κρατική επιχορήγηση είναι μάλλον αρνητική αν και αναγνωρίζω θετικές πλευρές. Προτιμώ τη θεσμική μέριμνα και την οργανωμένη πολΙτική μιας κοινωνίας που νοιάζεται και προάγει τον πολιτισμό.
Τι θα αλλάζατε ή τι θα προτείνατε στον τρόπο λειτουργίας στις σχολές που σχετίζονται με την τέχνη;
Θα ενίσχυα εκείνα τα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού συστήματος που το κάνουν πολύπλευρο, ανοιχτό στον διάλογο, εξωστρεφές, ουμανιστικό, με μια λέξη, ανθρώπινο. Η τέχνη μάλλον δεν διδάσκεται αλλά τα ζητήματα της τέχνης είναι και πρέπει να είναι το εκπαιδευτικό μας έργο.
Το κοινωνικό σας δίκτυο, οι γνωριμίες σας, σας βοήθησαν να προχωρήσετε;
Οι φίλοι μου είναι οι πρώτοι θεατές του έργου μου. Μοιραζόμαστε κοινά ενδιαφέροντα, κοινές επιδιώξεις. Στηρίζουν την εργασία μου, συχνά διαφωνούμε, σπάνια συμφωνούμε και η βοήθεια τους είναι πολύτιμη. Κυρίως με βοηθούν να ξεκαθαρίσω επί μέρους ζητήματα και να αντιληφθώ ποιότητες και εκδοχές που χωρίς την γνώμη τους θα τις παράβλεπα. Ο κοινωνικός χώρος είναι το συμπληρωματικό της καλλιτεχνικής πράξης.
Ηλίας Παπαηλιάκης, Fiction, 2015 © Ηλίας Παπαηλιάκης
Πού τοποθετείτε τον εαυτό σας μέσα στη σύγχρονη ελληνική τέχνη;
Νομίζω πως είμαι χαρακτηριστικός τύπος της γενιάς μου και της ηλικίας μου. Παντεπόπτης, αμήχανος, λιγάκι κουρασμένος, ορεξάτος για μπελάδες διατηρώ κατά πως μπορώ την ψυχραιμία μου. Παραμένω γνωστός σε μερικούς αγνώστους και εργάζομαι συνήθως στα ίδια μέρη.
Τι βλέπετε στο μέλλον για α. τον εαυτό σας, β. τον καλλιτεχνικό κόσμο;
Βλέπω τις πίστες να αλλάζουν και τη χαρά της δημιουργίας να μεγαλώνει μαζί με τα αδιέξοδα. Από αυτή την άποψη το μέλλον μοιάζει ανθοφόρο παρά την ξηρασία. Η δουλειά μου αλλάζει, νιώθω πως ωριμάζει, νέες κλίμακες, νέα χρώματα και μερικές καινούργιες ιδέες για όσα επιμένουν να επείγουν. Θεωρώ πολύ σημαντική την περίοδο μετά την documenta14 στην Ελλάδα. Τα επόμενα χρόνια θα φανεί η εμπειρία που αποκτήσαμε .Στα λόγια και στα έργα μας. Το άνοιγμα του Ε.Μ.Σ.Τ και η παρουσίαση της μόνιμης συλλογής θα αλλάξουν προς το καλύτερο την πρόσληψη και την κατανόηση της σύγχρονης τέχνης στην χώρα μας.
