Με τον όρο «Πρότυπα Σχολεία» εννοούνται οι σχολικές μονάδες της δευτεροβάθμιας δημόσιας εκπαίδευσης, οι οποίες στοχεύουν στην καλλιέργεια και τη διάχυση της ιδέας και των πρακτικών της αριστείας στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Ο θεσμός καθιερώθηκε με νόμο του 1936, όταν σε μια σειρά από σχολικές μονάδες επιτράπηκε η «παρέκκλιση» από τα υφιστάμενα προγράμματα σπουδών των υπολοίπων σχολείων με στόχευση την παραγωγή υψηλότερου εκπαιδευτικού έργου. Το 1985 με νόμο αποφασίζεται η μετατροπή όλων των Πρότυπων Σχολείων σε Πειραματικά σε μια προσπάθεια εκδημοκρατισμού των εκπαιδευτικών διαδικασιών, ενώ το 2011 γίνεται ριζική τροποποίηση της λειτουργίας των Πειραματικών Σχολείων και συγκροτείται ένας νέος τύπος σχολείου με την ονομασία Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία.
Με βάση τη νέα νομοθεσία επαναπροσδιορίζεται ο χαρακτήρας των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, ώστε να μετατραπούν σε μηχανισμούς εκσυγχρονισμού στους οποίους θα διεξάγεται έρευνα και εφαρμογή των νέων αναλυτικών προγραμμάτων και διδακτικών μεθόδων, με σκοπό να διαχυθούν στο σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος, μετά την πιλοτική εφαρμογή τους.
Ο Γραμματέας του Συλλόγου Αποφοίτων Βαρβακείου Σχολής κ. Δημήτριος Τζάνας, ανοίγει τα «χαρτιά» του και μας πληροφορεί για την εικόνα που επικρατεί σήμερα στα Πρότυπα Πειραματικά σχολεία, κάνοντας εκτενή αναφορά στις σημαντικές ενέργειες που έκανε η Νέα Δημοκρατία ούσα κυβέρνηση, αλλά και στις ελλείψεις που εξακολουθούν να υπάρχουν.
Άξιο αναφοράς είναι πως κατά το σχολικό έτος 2019-2020 τα Πρότυπα και Πειραματικά σχολεία ήταν μόλις 62, ενώ για τη σχολική χρονιά 2024-2025 θα είναι 132.
Συνέντευξη στην Κέλλυ Σαουάχ - Μαραγκουδάκη
Kύριε Τζάνα, η τέως υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως, είχε αναφέρει ότι το πρόγραμμα της ΝΔ στόχευε στη βελτίωση των πρότυπων και πειραματικών σχολείων. Τι έκανε λοιπόν κατά την 4ετία η προηγούμενη κυβέρνηση σε ό,τι αφορά τα πρότυπα σχολεία;
Αυξήθηκε ο αριθμός τους έτσι ώστε σε κάθε περιφερειακή διεύθυνση να λειτουργεί τουλάχιστον ένα πρότυπο ή πειραματικό σχολείο και στις μεγαλύτερες επίσης έγιναν προσπάθειες και νομοθετικές ρυθμίσεις όσον αφορά στη θεσμοθέτηση ορισμένων διαδικασιών, όπως για παράδειγμα η εξασφάλιση αμοιβής για τους εμπλεκόμενους στις εξετάσεις για την εισαγωγή στα Πρότυπα Σχολεία, η πρόβλεψη της δωρεάν μεταφοράς των μαθητών των Προτύπων και Πειραματικών σχολείων, η διευκρίνηση με νομοθετικές ρυθμίσεις του εργασιακού καθεστώτος των εκπαιδευτικών που υπηρετούν με θητεία στα Πρότυπα και Πειραματικά Σχολεία.
Όμως υπάρχουν πάρα πολλές παρεμβάσεις που θα πρέπει να γίνουν, ώστε να ενισχυθεί η ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης από τα πρότυπα Σχολεία. Για παράδειγμα, δεν έχει ακόμη διασφαλισθεί η στελέχωση των σχολείων με εκπαιδευτικούς υψηλών ακαδημαϊκών προσόντων, δεν έχει προχωρήσει η διαδικασία αξιολόγησης των εκπαιδευτικών καθώς και των σχολικών μονάδων, δεν έχουν ενισχυθεί τα σχολεία με τον κατάλληλο εξοπλισμό ώστε να υλοποιούν πραγματικά καινοτόμες δράσεις.
Αρκετά από τα σχολεία που εντάχθηκαν δεν ήταν προετοιμασμένα και δεν υπάρχει πρόβλεψη για μετάβασή τους στο καθεστώς των προτύπων πειραματικών μετά τον χαρακτηρισμό τους, όπως ενημέρωση των εκπαιδευτικών για τη λειτουργία των προτύπων και πειραματικών, επιμόρφωση καθηγητών, αξιοποίηση εμπειρίας προτύπων /πειραματικών.
Πόσα είναι σήμερα τα πρότυπα σχολεία που λειτουργούν;
Το Δίκτυο των Πρότυπων και Πειραματικών σχολείων στις 13 περιφέρειες της χώρας έχει επεκταθεί μετά την εφαρμογή του νόμου 4692/2020. Από 62 Πρότυπα και Πειραματικά Σχολεία που λειτουργούσαν το σχολικό έτος 2019-2020, επεκτάθηκαν σε 112 το 2021-22 και σε 120 για το σχολικό έτος 2022-23 και στα 132 για το σχολικό έτος 2024-2025. Ειδικότερα τα Πρότυπα Γυμνάσια και Λύκεια σήμερα λειτουργούν 37 Πρότυπα Γυμνάσια και Λύκεια στις 10 από τις 13 Περιφέρειες της χώρας
Πόσοι ήταν οι υποψήφιοι μαθητές που διεκδίκησαν μια θέση στα πρότυπα σχολεία φέτος; Εντοπίζετε διαφορά στο ποσοστό συγκριτικά με τα προηγούμενα έτη;
Από την ίδρυση τους το 2011 ο αριθμός των αιτήσεων είναι ιδιαίτερο υψηλός, γεγονός που εκφράζει το ενδιαφέρον, την αποδοχή και σήμερα και τη θετική αξιολόγηση των σχολείων από την κοινωνία. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΥΠ Παιδείας για την εισαγωγή μαθητών/τριων το 2023 από τους 9.339 μαθητές που είχαν καταθέσει έγκυρες αιτήσεις διαγωνίσθηκαν 8.405 μαθητές για 1.696 θέσεις στα 31 Πρότυπα Γυμνάσια και Λύκεια σε 10 Περιφέρειες της χώρας. Το 2023 παρόλο που δεν είχαμε αύξηση στον αριθμό των Προτύπων Γυμνασίων/Λυκείων σε σχέση με το 2022 παρατηρήθηκε αύξηση στον αριθμό των αιτήσεων κατά 6% σε σχέση με το 2022.
Kατά την τετραετία 2019-2023 το εκπαιδευτικό προσωπικό αναβαθμίστηκε; Υπήρξαν βελτιώσεις στις σχολικές εγκαταστάσεις ή τον σχολικό εξοπλισμό;
Αν και ο νόμος προβλέπει ότι τα σχολεία αυτά πρέπει να στελεχώνονται με εκπαιδευτικούς αυξημένων ακαδημαϊκών προσόντων εν τούτοις μετά τον σχεδόν διπλασιασμό τους από το 2020 αρκετά από αυτά τα σχολεία δεν καταφέρνουν να στελεχωθούν με εκπαιδευτικούς αντίστοιχων προσόντων.
Παρόλο που η ΔΕΠΠΣ από το 2020 (η προηγούμενη πρόσκληση ήταν το 2014) και μετά απευθύνει κάθε έτος προσκλήσεις προς τους εκπαιδευτικούς για τη στελέχωσή τους αυτό δεν έχει μέχρι στιγμής καταστεί εφικτό. Αυτό πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός ότι η πολιτεία δεν προσφέρει επαρκή κίνητρα για τους εκπαιδευτικούς, ώστε να καθιστά τα σχολεία αυτά ελκυστικά, παρότι στις τελευταίες κρίσεις των στελεχών εκπαίδευσης η θητεία στα ΠΣ και ΠΕΙΣ μοριοδοτήθηκε για πρώτη φορά. Ίσως, θα πρέπει να νομοθετηθεί και κάποιο οικονομικό κίνητρο για τους εκπαιδευτικούς που υπηρετούν με θητεία, το οποίο προβλέπονταν στον νόμο 3966/2011 αλλά δεν δόθηκε ποτέ. Ο νόμος 4692/2020 δεν περιέχει σχετική πρόβλεψη.
Παρόλα αυτά αρκετοί από τους εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στα πρότυπα και πειραματικά σχολεία (ιδίως αυτών που προέρχονται από τα ιστορικά Πρότυπα ή Πειραματικά) είναι πολύ υψηλών ακαδημαϊκών προσόντων και με μεγάλη διδακτική και παιδαγωγική εμπειρία, όπως είναι φανερό και από τα κριτήρια αίτησης για την επιλογή τους. Το έργο δε που προσφέρουν αποτυπώνεται στην πληθώρα δράσεων που υλοποιούν και στις επιτυχίες των μαθητών και μαθητριών σε διαγωνισμούς και στις πανελλήνιες εξετάσεις.
Όσον αφορά στις σχολικές εγκαταστάσεις και τον εξοπλισμό ισχύει ότι και για τα άλλα σχολεία της χώρας, εκτός των σχολείων που συνδέονται με κάποιο κληροδότημα.
Τι άλλο κρίνετε πως θα πρέπει να υλοποιηθεί την επόμενη τετραετία από την επόμενη κυβέρνηση; Τι εκκρεμότητες υπάρχουν; Πού θα μπορούσε να υπάρξει βελτίωση;
- Στελέχωση των σχολείων με θεσμοθέτηση κινήτρων για τους εκπαιδευτικούς π.χ. οικονομική ενίσχυση των εκπαιδευτικών.
- Διοικητική υποστήριξη των σχολείων πχ θεσμοθέτηση οργανικών θέσεων γραμματέων σε κάθε σχολική μονάδα, δημιουργία κατάλληλης δομής στο ΥΠΑΙΘ επαρκούς για τη στήριξη/προβολή/διάχυση του έργου των ΠΣ και ΠΕΙΣ σε όλη τη σχολική κοινότητα (ίδρυση αυτοτελούς διεύθυνσης αντί του Αυτοτελούς Τμήματος).
- Ανάδειξη από το υπουργείο/ΔΕΠΠΣ του έργου που επιτελείται στα σχολεία και του ρόλου που μπορούν να διαδραματίσουν αυτά στη γενικότερη αναβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης (π.χ. διοργάνωση συνεδρίων).
- Διάχυση καλών πρακτικών (σύνδεση παλαιών προτύπων και πειραματικών με νεοεισερχόμενα, δημιουργία δικτύων σχολείων)
- Ενίσχυση της σύνδεσης των σχολείων με τα Πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα.
- Επανεξέταση του ρόλου του ΕΠΕΣ.
* Ο Δημήτρης Τζάνας είναι ο Γραμματέας Συλλόγου Αποφοίτων Βαρβακείου Σχολής
