Το έργο της Δανάης Στράτου Πάνω στη Γη Κάτω από τα Σύννεφα, ένας τίτλος που προέρχεται από μία φράση που λέει ο βασικός χαρακτήρας στο ντοκυμαντέρ Αγέλαστος Πέτρα του Φίλιππου Κουτσαφτή, θα παρουσιαστεί από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο του 2017 στο Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αισχύλεια 2017.
Πρόκειται για μια μεγάλης κλίμακας in situ εγκατάσταση, ειδικά φτιαγμένη για το Παλαιό Ελαιουργείο και την Ελευσίνα. Όπως είπε η Στράτου κατά την παρουσίαση του έργου της, «ο χώρος του Παλαιού Ελαιουργείου είναι τόσο ιδιαίτερος, που σχεδόν έρχεται σε ανταγωνισμό με οποιαδήποτε προσπάθεια εγκατάστασης έργου που έχει γίνει εκεί.» Ήταν, λοιπόν, μια πρόκληση για εκείνη να βρει πώς θα συνδυάσει τα στοιχεία που της προσέφερε η περιοχή, σε μια εγκατάσταση που θα σέβεται το χώρο, αλλά και θα στέκεται επάξια σε αυτόν.
Ενδιαφέρον είναι ότι πέρασε από πολλά στάδια μέχρι να καταλήξει σε αυτό που θα ήθελε να κάνει, καθότι η πρόταση έγινε στο αποκορύφωμα της προσφυγικής κρίσης. Η καλλιτέχνιδα μας είπε ότι εκείνη την περίοδο, «σε μια τέτοια κατάσταση που η ζωή ξεπερνά την τέχνη», βρέθηκε σε υπαρξιακό δίλημμα για το ποια θα έπρεπε να είναι η στάση ενός καλλιτέχνη απέναντι σε μια τόσο μεγάλη κρίση. Σκέφτηκε, μάλιστα, μήπως δώσει τα λεφτά για την υλοποίηση του έργου προς ενίσχυση της αντιμετώπισης του προσφυγικού.
Εν τέλει, αποφάσισε να κάνει την εγκατάσταση όταν μερικούς μήνες αργότερα είδε το ντοκυμαντέρ Αγέλαστος Πέτρα του Φίλιππου Κουτσαφτή, που έχει γυριστεί στην περιοχή. Η φράση που την παρακίνησε και αποτελεί τον τίτλο του έργου Πάνω στη Γη Κάτω από τα Σύννεφα, είναι η απάντηση που δίνει ο βασικός χαρακτήρας του ντοκυμαντέρ, ένας άστεγος, όταν τον ρωτούν πού μένει. Η Στράτου συνειδητοποίησε τότε ότι αυτό είναι το στοιχείο που γεφυρώνει συγκρούσεις και διαφορές: η αγωνία και η περιπέτεια της ύπαρξης που είναι κοινή για όλους τους ανθρώπους που ζούνε «πάνω στη γη και κάτω από τα σύννεφα».
Με βασικά υλικά το χώμα και το νερό, το έργο έρχεται σε διάλογο με την πλούσια ιστορική διαστρωμάτωση της Ελευσίνας από την αρχαιότητα ως τη μακροχρόνια βιομηχανική ιστορία της πόλης και τη δομή της σήμερα. Καθώς την καλλιτέχνιδα ενδιαφέρει ιδιαίτερα «αυτό που υπάρχει σε ένα χώρο αλλά ίσως δε φαίνεται», εμπλέκει στην «αφήγηση» του έργου το μύθο της Δήμητρας και της Περσεφόνης, τη θνητότητα, την έννοια του ταξιδιού, την υπαρξιακή αναζήτηση ενός προορισμού και τη μετανάστευση ως φαινόμενο που καθόρισε την ιστορία της περιοχής αλλά που επίσης επαναλαμβάνεται σε όλη την διάρκεια της ιστορίας της ανθρωπότητας.
Κυρίαρχο μορφολογικό στοιχείο είναι το πήλινο αγγείο, κάτι που εμπνεύστηκε βλέποντας εγχυτρισμούς (σ.σ. τρόπος ενταφιασμού νεκρών βρεφών και μικρών παιδιών μέσα σε πήλινα αγγεία κατά την αρχαιότητα), οι οποίοι της δημιούργησαν συνειρμούς για το πώς αυτό το αντικείμενο φέρει τελικά στοιχεία μήτρας. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα 1.000 πήλινα αγγεία που χρειάστηκε για την εγκατάσταση, η Δανάη Στράτου επέλεξε να τα αναθέσει σε Κρητικούς τεχνίτες, φημισμένους για την παραγωγή του συγκεκριμένου τύπου αγγείου. Έτσι, παρόλο που μια εισαγωγή αυτού του όγκου από την Κίνα θα κόστιζε το 1/5 των χρημάτων, η καλλιτέχνιδα επέλεξε να εμπιστευθεί τους ντόπιους τεχνίτες και να δώσει δουλειά σε αυτούς τους ανθρώπους, αλλά και σε όλους όσους χρειάστηκε να μεταφέρουν τα 1.500 κυβικά μέτρα χώματος για την εξομάλυνση του εδάφους για την εγκατάσταση.
Μέσα από το έργο η καλλιτέχνης επιδιώκει να συνδέσει το παρελθόν με το τώρα, με ενοποιητικό στοιχείο το νερό. Η αντανάκλαση του ουρανού στην επιφάνειά του, συνδέει την γη με τον ουρανό, το μακρινό με το κοντινό και κατ' επέκταση το φαντασιακό με το πραγματικό, τη θνητότητα με το υπερβατικό, το οικείο με το ανοίκειο. Το νερό που κινείται ταξιδεύει και μας ταξιδεύει, διασχίζει και ενώνει τόπους και πολιτισμούς. Καθρεφτίζει την απεραντοσύνη του χώρου και υπαινίσσεται την «απέραντη», αέναη ροή. Παραπέμπει στα κοινά στοιχεία Το νερό, η θάλασσα που απλώνεται απέναντι από το παλαιό Ελαιουργείο ενώνει την αρχή και το τέλος του έργου καθώς αποτελεί την συμβολικη? αρχη? αλλά και την κατα?ληξη του.
Το νερό αποτελεί επίσης και μέσο διερεύνησης του χώρου, μία διάσταση που διαποτίζει ως προβληματική το σύνολο του έργου της Δανάης Στράτου. Ο χώρος είναι φορτισμένος με ιστορία και με ιστορίες ανθρώπων, με πολιτιστικές και ψυχολογικές αποχρώσεις. Ο χώρος έχει σχέση με την κατοίκηση, με την καταγωγή, με τη συνύπαρξη και με το πώς δομείται η ζωή των ανθρώπων. Το έργο καθιστά το θεατή ευαίσθητο δέκτη όλων αυτών των πτυχών και τον ωθεί στο να σκεφθεί το πώς ο χώρος επηρεάζει την σκέψη του και πώς αντίστροφα, επενεργεί ο ίδιος πάνω σε αυτόν.
Η εγκατα?σταση Πα?νω στη Γη Κα?τω απο? τα Συ?ννεφα ει?ναι ε?να συ?γχρονο, αφαιρετικο? ε?ργο. Η λιτότητά του αποτυπώνει μεταφορικά τη σημασία που έχουν θεμελιώδη ζητήματα της ύπαρξης. Η εστίαση σε αυτά, η ένταξη του συγκεκριμένου στο γενικό ενδεχομένως να συμβάλλει στο να δει κανείς την πραγματικότητα με μεγαλύτερη διαύγεια και διεισδυτικότητα.
Μέσα από ένα τέτοιο έργο εγείρονται, τέλος, ευρύτερα θέματα όπως ο ρόλος της τέχνης σε μία εποχή κρίσης, η πολιτική και ηθική χροιά της τέχνης, η ικανότητα της να ενεργοποιεί την μνήμη και να ευαισθητοποιεί την ιστορική συνείδηση αλλά και ο τρόπος που η παραγωγή ενός καλλιτεχνικού έργου εμπλέκει την κοινότητα και το ανθρώπινο δυναμικό μίας περιοχής ειδικά υπό τις σημερινές συνθήκες.
Επιμέλεια: Αλεξάνδρα Κοροξενίδη
Λίγα λόγια για την καλλιτέχνιδα
Η Δανα?η Στρα?του γεννη?θηκε στην Αθη?να. Σπου?δασε Καλε?ς Τε?χνες με ειδι?κευση στη Γλυπτικη? και τις εγκαταστα?σεις στο Central St. Martins College of Art and Design του Λονδι?νου (1983-1988). Απο? το 2007 ε?ως το 2013 δι?δαξε στο Μεταπτυχιακο? Προ?γραμμα της Ανωτα?της Σχολη?ς Καλω?ν Τεχνω?ν (ΜΕΤ) στην Αθη?να.
Δημιουργει? μεγα?λης κλι?μακας εικαστικε?ς εγκαταστα?σεις και περιβα?λλοντα δουλευ?οντας με δια?φορα με?σα. Η δουλεια? της εκτι?θεται συστηματικα? διεθνω?ς συμπεριβαλαμβανομε?νων των: 48η Mπιενα?λε της Βενετι?ας, Ιταλι?α (1999), 1η Mπιενα?λε της Βαλε?νθια, Ισπανι?α (2001), 1η Μπιενα?λε της Θεσσαλονι?κης, Ελλα?δα (2007), La Verriere (Fondation D' Enterprise Her- mes), Βε?λγιο (2010, ατομικη? ε?κθεση), Διεθνε?ς Φεστιβα?λ της Αδελαι?δας – Restless, Αυστραλι?α (2012), Ετη?σια Διεθνη? Ε?κθεση Ιcastica στο Αρε?τσο, Ιταλι?α (2015). Το 2010 ι?δρυσε τον μη κερδοσκοπικο? οργανισμο? Vital Space, μια καλλιτεχνικη? - διεπιστημονικη? πλατφο?ρμα που δραστηριοποιει?ται διεθνω?ς με σκοπο? να προσεγγι?σει τα ζωτικα? ζητη?ματα της εποχη?ς μας και να προβα?λλει στο ευρυ?τερο κοινο? την καλλιτεχνικη? οπτικη?.
Ως ε?να απο? τα τρι?α με?λη της ομα?δας D.A.ST. Arteam δημιου?ργησε το Desert Breath ε?να απο? τα μεγαλυ?τερα ε?ργα Land Art στον πλανη?τη, που καλυ?πτει 100.000 m2, στην Αιγυπτιακη? Σαχα?ρα κοντα? στην Ερυθρα? Θα?λασσα, Αι?γυπτος (1997).
Προ?σφατες διακρι?σεις περιλαμβα?νουν το δευ?τερο βραβει?ο στον Διεθνη? Διαγωνισμο? για δημο?σια εικαστικη? παρε?μβαση στην κεντρικη? οδο? του αεροδρο?μιου της πο?λης Ο?στιν του Τε?ξας, Η.Π.Α, (2014) καθω?ς και το Βραβει?ο Επιτροπη?ς στην 18η Μπιενα?λε της Σερβε?ιρα, Πορτογαλι?α (2015) για την βιντεο-εγκατα?σταση The Globalising Wall.
Διάρκεια: 9 Ιουνίου - 30 Ιουλίου & 19 Αυγούστου - 19 Νοεμβρίου 2017
Περισσότερες πληροφορίες: www.aisxylia.gr
