Στις 6 Αυγούστου 2016 έγιναν τα εγκαίνια της Βίντεο-ηχητικής εγκατάστασης του Μάριου Σπηλιόπουλου “ Τα 700 ονόματα του Θεού” στο Γιαλί Τζαμί στα Χανιά.
Το Γιαλί Τζαμί είναι ένα εξαιρετικό δείγμα Ισλαμικής αρχιτεκτονικής, κτισμένο το 1645-48, από τον πρώτο Τούρκο φρούραρχο σε σχέδια Αρμένιου αρχιτέκτονα που δεσπόζει στο Ενετικό λιμάνι της παλιάς πόλης των Χανίων.
Η κεντρική ιδέα του έργου του Σπηλιόπουλου προέρχεται από τις 700 προσφωνήσεις προς τον Θεό που συνέλεξε, από το σύνολο της Ελληνικής γραμματολογίας, ο Αυτοκράτορας της Νικαίας, Θεόδωρος Β΄ Δούκας Λάσκαρις ,το 1254.
Στην πρωταρχική του μορφή, το έργο εκτέθηκε το 2002 στο ΕΜΣΤ,στο πλαίσιο της έκθεσης “Θεολογίες, Σύνοψις 2”,μαζί με τα έργα άλλων σημαντικών καλλιτεχνών, όπως ο Bill Viola, η Shirin Neshat, η Ghada Amer, η Marico Mori, η Maaria Wirkala, και ο Jalal Toufic, κ.ά.
Στην σημερινή του μορφή ο πυρήνας του έργο έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά, ώστε να προσαρμοσθεί στο χώρο του μνημείου. Ένα τόπο λατρείας του Θεού,που δέχτηκε τις γονυκλισίες και τις παρακλήσεις, χιλιάδων ανθρώπων επί αιώνες.Ένα λατρευτικό τόπο ,που το πέρασμα του χρόνου τον μετέτρεψε σε αρχαιολογικό χώρο –μνημείο.
Τα εκατοντάδες ζευγάρια μεταχειρισμένα παπούτσια που έφεραν οι κάτοικοι της πόλης -ύστερα από κάλεσμα της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων-είναι τοποθετημένα στο δάπεδο του μνημείου, σαν ένα άυλο πλήθος ανθρώπων που περπατάει αργά προς την βιντεοσκοπημένη θάλασσα με το ανάστροφο κύμα που καλύπτει σχεδόν όλο τον ανατολικό τοίχο.
Στην είσοδο του έργου, μας οδηγούν άλλα παπούτσια που έχουν τοποθετηθεί σε παράταξη έξω από το μνημείο.
Στον προθάλαμο, δεσπόζουν τα 700 ονόματα του Θεού τυπωμένα με μπλε χρώμα, μέσα σε μια αψιδωτή εσοχή, ενώ το πάτωμα είναι καλυμμένο από άμμο με μερικά ζευγάρια παπούτσια να χάνονται μέσα στην αψίδα με τα ονόματα, σαν να θέλουν να ενωθούν με το πλήθος που υπάρχει στον πίσω από την γραφή χώρο.
Στην διπλανή εσοχή, σε μαρμάρινη στήλη σαν μνημείο, τραγικό και σαρκαστικό συγχρόνως, αναγράφονται τα ονόματα των Χανιωτών δωρητών των παπουτσιών.
Στον κυβόσχημο κυρίως χώρο του τζαμιού κάτω από τον επιβλητικό, ημισφαιρικό τρούλο, επικρατεί ημίφως.
Το ανάστροφο κύμα της θάλασσας από την βίντεο-προβολή μοιάζει σαν να σκάει στο δάπεδο, παρασύροντας τα κενά παπούτσια που οδεύουν προς το μέρος της, παρασύροντας επίσης και τον θεατή σε ένα “ταξίδι” υπέρβασης και αυτογνωσίας.
Στο κέντρο της τεράστιας θάλασσας τρεμοσβήνει η φλόγα από ένα καντήλι σαν φάρος ελπίδας αλλά και μελαγχολίας. Οι φλόγες τριών ακόμα καντηλιών, αποτίουν φόρο τιμής, η μία μπροστά στο Ισλαμικό “ιερό” που βρίσκεται στο δεξιό μέρος της προβολής,- υπόμνηση στην προϊστορία του χώρου-,και οι άλλες δύο στις κόγχες που υπάρχουν στον αριστερό τοίχο, και φωτίζουν αμυδρά τις ρήσεις του Ηράκλειτου.- ΚΑΙ ΕΚ ΠΑΝΤΩΝ ΕΝ ΚΑΙ ΕΞ ΕΝΟΣ ΠΑΝΤΑ…..ΤΟ ΟΝ ΠΟΛΛΑ ΤΕ ΚΑΙ ΕΝ ΕΣΤΙ -,καθώς και την περίφημη -ΑΙΩΝ ΠΑΙΣ ΕΣΤΙ ΠΑΙΖΩΝ,ΠΕΣΣΕΥΩΝ,ΠΑΙΔΟΣ Η ΒΑΣΙΛΗΙΗ-,σαν πράξη υπέρβασης της διαφορετικότητας των θρησκειών.
Το χρυσό στασίδι στο κέντρο του χώρου,και απέναντι ακριβώς από την βιντεοπροβολή έχει χαραγμένη επάνω του την φράση του Ηράκλειτου, ΕΝ ΤΩ ΠΑΝ, ΕΝ ΤΟ ΠΑΝ, ΤΩ ΕΝ.
Είναι ο Θρόνος του Ανθρώπου,-του Ενός, του μοναδικού και ανεπανάληπτου,- υπερβατικός, αλλά και αποκούμπι για τον θεατή, που όταν καθίσει θα αισθανθεί το ανάστροφο κύμα της θάλασσας να τον παρασύρει σε ένα ταξίδι μεταφυσικό.
Και από αυτή τη θέση ,το χρυσό στασίδι- θρόνο, θα δει να ξεκινάει μια σειρά από χρυσά παιδικά παπούτσια που κατευθύνονται προς τη φλόγα –φάρο που τρεμοσβήνει, στο κέντρο της θάλασσας, δημιουργώντας ένα χρυσό διάδρομο προς το “φως” και την ελπίδα, ανάμεσα στο άυλο “εκκλησίασμα” των άδειων παπουτσιών ,που στέκει σιωπηλό.
Μέσα σε αυτό το μυστηριακό ημίφως, ο χώρος πλημμυρίζει από τη φωνή του καλλιτέχνη που απαγγέλλει τα θεωνύμια… Ο παναίτιος, ο κυριοκράτωρ, ο κηδεμών, ο ψυχοτερπής, η αρχή της σοφίας, ο ελεοδοχεύς ,ο ακατάληπτος κ.ά. με την συνοδεία του ήχου των κυμάτων της θάλασσας, ενώ από πολύ μακριά έρχεται η φωνή του Μουεζίνη, δημιουργώντας ένα υποβλητικό ηχητικό περιβάλλον, σαν να τελείται μια ιδιότυπη λειτουργία.
Ο Μάριος Σπηλιόπουλος, με αυτή την μνημειακή εγκατάσταση του στο Γιαλί Τζαμί, δημιουργεί μια αρχετυπική “εκκλησία”- Ναό, με ανθεκτική πρώτη ύλη τις λέξεις που εκφωνούνται και γράφονται. Αυτό το έργο λοιπόν, καλεί τον θεατή να συμμετάσχει σε μια μυστηριακή μέθεξη, που απαιτεί από αυτόν να το προσεγγίσει με σιωπή, για να ακούσει τους ήχους του και τις φωνές της ιστορίας μέσα του. Απαιτεί ακόμα, ορθοστασία ψυχής, για να νιώσει την εμπειρία “της ανύψωσης προς την ύπαρξη” το “εντός του εντός” που προτρέπει ο Martin Heidegger
“ Ειδικά σήμερα, τώρα,που σωσίβια και παπούτσια ξεβράζουν οι θάλασσες μας, μαζί με σώματα μικρών παιδιών, ενώ ο ISIS ανατινάζει την Παλμύρα. Εδώ η σκέψη σιγεί, και η τέχνη φαίνεται πολύ μικρή για να μιλήσει …..” όπως ισχυρίζεται επίμονα ο Μάριος Σπηλιόπουλος.
Επιμέλεια : Γιώργος Αυγέρος
Διάρκεια: 6 Αυγούστου - 25 Σεπτεμβρίου 2016
