Λάζαρος Ζήκος, in memoriam… (1984) © Γκαλερί Ζουμπουλάκη
Η Γκαλερί Ζουμπουλάκη παρουσιάζει από την Πέμπτη 14 Σεπτεμβρίου την ομαδική έκθεση «αναφορά περιπτώσεων» σε επιμέλεια του Χριστόφορου Μαρίνου, η οποία είναι αποτέλεσμα μιας διαλογικής συσχέτισης ανάμεσα σε κείμενα και εικόνες. Μία συλλογή πεζογραφημάτων, η «Αναφορά περιπτώσεων» του Αλέξανδρου Σχινά (1924-2012), έκδοση από καιρό εξαντλημένη, γίνεται η αφορμή για μια προσωρινή συγκατοίκηση εικαστικών έργων, τα οποία ο επιμελητής έχει συναντήσει τα τελευταία χρόνια στα εργαστήρια καλλιτεχνών, στα σπίτια και στα αρχεία τους.
Η «αναφορά περιπτώσεων» είναι μία έκθεση που λειτουργεί πειραματικά· ως σύνοψη και δοκιμή: ο διάλογος μεταξύ κειμένων και έργων υφίσταται μόνο στο μυαλό του επιμελητή. Όπως είπε ο επιμελητής Χριστόφορος Μαρίνος στα Νέα της Τέχνης: «Δεν επέλεξα εγώ το βιβλίο. Κατά κάποιον τρόπο, αυτό με «επέλεξε» και ήρθε και «κούμπωσε» με έργα που είχα δει τα τελευταία δύο-τρία χρόνια και με ενδιέφεραν. Πολλοί από τους καλλιτέχνες της έκθεσης είναι στενοί συνεργάτες μου, έχω επιμεληθεί ξανά τη δουλειά τους και την γνωρίζω σε βάθος. Ήταν έργα, θέλω να πω, που είχα κατά νου, υπήρχαν στο πίσω μέρος του μυαλού μου.
Τον Σχινά τον ήξερα σαν όνομα εδώ και πολλά χρόνια, από τον καιρό που μελετούσα το περιοδικό «Πάλι». Ήταν όμως δύσκολο να βρω και να διαβάσω τα βιβλία του, γιατί ήταν όλα εξαντλημένα. Ξαναεπέστρεψα σε αυτόν το 2015 όταν έκανα έρευνα για το πρότζεκτ «Μεταπολίτευση». Τότε με ενδιέφεραν κυρίως οι ραδιοφωνικές εκπομπές του στη Deutsche Welle, καθώς και το βιβλίο του Για την υπεράσπισι της ελληνικής εγκεφαλοκρηπίδας, που κυκλοφόρησε το 1977 και περιλαμβάνει κείμενά του για το γλωσσικό ζήτημα. Τελικά εντόπισα την Αναφορά περιπτώσεων πέρυσι τα Χριστούγεννα στη βιβλιοθήκη του επιμελητή Χρήστου Ιωακειμίδη, ο οποίος γνώριζε τον Σχινά προσωπικά. Ένα μήνα αργότερα κατάφερα επιτέλους να το βρω σε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο και να το αγοράσω.
Ο τρόπος που ο Σχινάς χειρίζεται την ελληνική γλώσσα είναι εντυπωσιακός. Τα κείμενά του έχουν μια μοναδική εικονοπλαστική δύναμη και μια εικαστικότητα ταυτόχρονα. Στο γράψιμό του υιοθετεί τις τεχνικές της «κειμενοκόλλησης» και της «κειμενοαποκόλλησης», που είναι το αντίστοιχο του decollage στην λογοτεχνία. Είναι ένας παραγνωρισμένος συγγραφέας. Και το έργο του, πέρα από κάποιους λίγους μυημένους, είναι σχεδόν άγνωστο στο ευρύ κοινό, και αυτό είναι άδικο. Αξίζει οπωσδήποτε να διαβαστεί ο Σχινάς και να διδάσκεται στα σχολεία και στα πανεπιστήμια της χώρας.»
Σάββας Χριστοδουλίδης, Ιεράρχης (2011) © Γκαλερί Ζουμπουλάκη
Προερχόμενα από διαφορετικούς χώρους και χρόνους, τα έργα της έκθεσης συνδέονται μεταξύ τους μέσα από ένα πλέγμα αναμνήσεων, συζητήσεων, ψυχικών διαθέσεων, υπόγειων σχέσεων και συμβάντων. Μπορεί στη σύγχρονη τέχνη να συναντάμε συχνά έργα που συνιστούν άμεσες αναφορές σε ιστορίες, εδώ όμως συμβαίνει το αντίθετο: τα πεζογραφήματα του Σχινά είναι αυτά που «προσεγγίζουν» τα εικαστικά έργα.
Οι θέσεις των έργων στον χώρο έχουν οριστεί σύμφωνα με τα περιεχόμενα του βιβλίου καθώς και με κριτήρια που διαμορφώνονται μέσα από τον βαθμό συγγένειας, πραγματικό ή υποθετικό, των συμμετεχόντων καλλιτεχνών. Κάθε ένα από τα 18 πεζογραφήματα της επαυξημένης έκδοσης που κυκλοφόρησε από το Βιβλιοπωλείο της Εστίας το 1989– τα οποία ο συγγραφέας χωρίζει σε τρεις ενότητες: «Περιπτώσεις κατασκευής κόσμων», «Περιπτώσεις εμπλοκής του Εγώ μέσα στο Άλλο», «Περιπτώσεις από το ελάχιστο ως το τίποτα»– αντιστοιχεί σε ένα ή / και περισσότερα έργα των εξής καλλιτεχνών: Αλέξη Ακριθάκη, Νίκου Αλεξίου, Γιάννη Βαρελά, Λυδίας Δαμπασίνα, Λάζαρου Ζήκου, Ελένης Ζούνη, Γιάννη Θεοδωρόπουλου, Βαλέριου Καλούτση, Μιχάλη Κατζουράκη, Γιώργου Λαζόγκα, Παναγιώτη Λουκά / Μαλβίνας Παναγιωτίδη, Ανδρέα Λυμπεράτου, Δέσποινας Μεϊμάρογλου, Μανώλη Μπαμπούση, Μαργαρίτας Μποφιλίου, Αλίκης Παλάσκα, Ραλλούς Παναγιώτου, Ρένας Παπασπύρου, Άσπας Στασινοπούλου, Χρήστου Τζίβελου, Νίκου Τρανού, Σάββα Χριστοδουλίδη.
Βέβαια, ο Μαρίνος σημειώνει ότι σε καμία περίπτωση τα έργα της έκθεσης δεν εικονογραφούν τα κείμενα: «Ακόμα και να γνωρίζει κάποιος καλά το βιβλίο του Σχινά, δύσκολα θα καταλάβει βλέποντας ένα έργο ότι το συγκεκριμένο αντιστοιχεί στο τάδε ή στο δείνα πεζογράφημα. Δεν ήταν αυτή η πρόθεσή μου και ούτε με ενδιαφέρει να το εκλάβει έτσι ο θεατής. Παρόλα αυτά, όταν διάβαζα το βιβλίο σημείωνα δίπλα σε κάθε κείμενο το όνομα ενός καλλιτέχνη ή τον τίτλο ενός έργου. Για παράδειγμα, στην πρώτη ενότητα («Περιπτώσεις κατασκευής κόσμων») έχω βάλει τον Σάββα Χριστοδουλίδη, τον Γιάννη Βαρελά, τη Δέσποινα Μεϊμάρογλου, τον Λάζαρο Ζήκο. Στη δεύτερη («Περιπτώσεις εμπλοκής του Εγώ μέσα στο Άλλο») έχω τον Βαλέριο Καλούτση, τον Γιάννη Θεοδωρόπουλο, τη Ραλλού Παναγιώτου, την Άσπα Στασινοπούλου, την Λυδία Δαμπασίνα. Και στην τρίτη «Περιπτώσεις από το ελάχιστο ως το τίποτα» συναντάμε καλλιτέχνες όπως η Ρένα Παπασπύρου, ο Νίκος Αλεξίου και ο Χρήστος Τζίβελος. Δεν σημαίνει όμως ότι ένας καλλιτέχνης δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα και σε δύο ενότητες ή ακόμη και στις τρεις. Σαφώς και υπάρχουν στην έκθεση τέτοιες πολύπλευρες-σύνθετες περιπτώσεις.»
Όπως το δυσεύρετο βιβλίο του Σχινά, τα έργα της έκθεσης «αναφορά περιπτώσεων» είναι άγνωστα στο ευρύ κοινό και στην πλειονότητά τους δεν έχουν ξαναπαρουσιαστεί ποτέ στην Αθήνα – επισημαίνονται έτσι περιπτώσεις έργων που διαφεύγουν την προσοχή μας και χρήζουν προσεκτικής μελέτης. Αυτή η αναθεωρητική-διεισδυτική ματιά, που γεννά την περισυλλογή και το ξάφνιασμα, είναι και η ουσία της παρούσας επιμελητικής πρότασης.
Διάρκεια έκθεσης: 14 Σεπτεμβρίου - 7 Οκτωβρίου 2017
Περισσότερες πληροφορίες: www.zoumboulakis.gr
