© Nira Pereg Sarah
Αυτό το Σάββατο 23 Σεπτεμβρίου, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, κ. Γιάννης Μπουτάρης, θα εγκαινιάσει την τριμερή έκθεση με τίτλο "Κοινοί Ιεροί Τόποι στα Βαλκάνια και στη Μεσόγειο", η οποία διοργανώνεται από το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με τον Δήμο Θεσσαλονίκης, στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και στο Γενί Τζαμί.
Όπως έκαναν στο παρελθόν για αιώνες, έτσι και σήμερα πολλοί Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι και Εβραίοι προσεύχονται σε ιερά που ανήκουν σε μια άλλη θρησκεία. Η ύπαρξη κοινών ιερών τόπων είναι ένα γνωστό φαινόμενο με βαθιές ρίζες στη Μεσόγειο, το οποίο φανερώνει τη διαπερατότητα των ορίων μεταξύ των θρησκευτικών κοινοτήτων. Παρά τις θεολογικές διαφορές, οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες μοιράζονται ένα σύνολο κοινών στοιχείων ως προς τις πεποιθήσεις, τις τελετουργίες, τα ιερά πρόσωπα και τους ιερούς τόπους. Ωστόσο, οι διασταυρώσεις αυτών των στοιχείων δεν στερούνται ασάφειας και μπορούν να οδηγήσουν σε συγκρούσεις. Ο μεσογειακός κόσμος, επομένως, έχει να προσφέρει πολλά παραδείγματα διαμοιρασμού και αμοιβαιότητας, αλλά και διαχωρισμού ή διαίρεσης.
Η τριμερής έκθεση "Κοινοί Ιεροί Τόποι" διερευνά το φαινόμενο αυτό εντοπίζοντάς το σε συγκεκριμένα παραδείγματα και γεωγραφικά πλαίσια, αναδεικνύοντας τη συνύφανση συμβόλων και μορφών, πρακτικών και τόπων που το καθορίζουν.
Η Θεσσαλονίκη, μια πόλη στην οποία έχουν ιστορικά ακμάσει οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες, αλλά και ένα μέρος που βρίσκεται στο μεσογειακό σταυροδρόμι της μετανάστευσης, είναι ένα ιδανικό σημείο για την αφήγηση των Κοινών Ιερών Τόπων. Η τριμερής έκθεση, που σχεδιάστηκε ως ένα είδος προσκυνήματος στην πόλη, αποκαλύπτει διαφορετικές πτυχές του «μοιράσματος του ιερού», ιστορικού και σύγχρονου.
Στη Θεσσαλονίκη, η έκθεση αποτελείται από τρία μέρη, τα οποία παρουσιάζονται σε τρεις χώρους: στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και στο Γενί Τζαμί (Παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο). Η εκδοχή είναι αποτέλεσμα μιας βαθιάς αναθεώρησης, που περιέλαβε πολλά νέα στοιχεία: αρχειακό υλικό, φωτογραφίες, ταινίες και σύγχρονη τέχνη.
Με βάση υλικό ανθρωπολογικής έρευνας, διαφορετικές εκδοχές της έκθεσης παρουσιάστηκαν στο Μουσείο Πολιτισμών της Ευρώπης και της Μεσογείου (MuCEM) στη Μασσαλία (2015) και στο Μουσείο Μπαρντό στην Τύνιδα (2016). Επόμενες προγραμματίζονται για το Παρίσι, το Μαρακές, τη Νέα Υόρκη και την Κωνσταντινούπολη.
© Manoel Penicaud
Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Το πρώτο μέρος της έκθεσης στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης προσφέρει στον επισκέπτη μια εμπειρία που βασίζεται στη σύζευξη της σύγχρονης τέχνης με την ανθρωπολογική έρευνα. Η ανθρωπολογική μαρτυρία περιγράφει ιερά αφιερωμένα σε προφήτες και πατριάρχες, στην Παναγία και σε αγίους που τιμώνται από διαφορετικές θρησκείες.
Παράλληλα, τα έργα σύγχρονης τέχνης λειτουργούν ως νέοι τόποι διαπραγμάτευσης εννοιών του ιερού. Φωτογραφίες, έργα τέχνης, εικόνες, ανθρωπολογικά τεκμήρια συμπλέκονται, ανανοηματοδώντας την έννοια της θρησκευτικής συνύπαρξης. Μέσω των έργων σύγχρονης τέχνης, τίθενται ερωτήματα γύρω από τη δύναμη των θρησκευτικών συμβόλων και παραδόσεων, καθώς και των πρακτικών οι οποίες βρίσκονται στον πυρήνα ή στις παρυφές της θρησκείας και της πίστης.
Επιμελήτρια: Θούλη Μισιρλόγλου
Βοηθός επιμελητή: Miguel Fernandez Belmonte
Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης
Το δεύτερο μέρος της έκθεσης στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης παρουσιάζει ένα φωτογραφικό οδοιπορικό ακολουθώντας τις πολυποίκιλες γεωγραφίες και κοινότητες ιερών τόπων της Μεσογείου. Φωτίζει ενεργούς τόπους συνύπαρξης και αμοιβαιότητας, αλλά και αντίθετα, περιπτώσεις διεκδίκησης που φτάνουν στα όρια της σύγκρουσης και του φυσικού διαχωρισμού. Όλα αυτά, μέσα από ένα πανόραμα φωτογραφικών προσεγγίσεων, όπου το αρχειακό υλικό διαπλέκεται με το σύγχρονο φωτογραφικό ντοκουμέντο και η επιστημονική ερευνητική καταγραφή με τις προσωπικές αναμνηστικές φωτογραφίες των ίδιων των προσκυνητών και μυστών αυτών των τόπων.
Επιμελητής: Στέργιος Καράβατος
Βοηθός επιμελητή: Δανάη Τεζαψίδου
Έρευνα: Όλγα Μούτσιανου
Επιστημονικός σύμβουλος: Γιώργος Μαυρομμάτης
Γενί Τζαμί
Το τρίτο μέρος της έκθεσης, στο Γενί Τζαμί, παρουσιάζει μια ιστορική αφήγηση της πόλης της Θεσσαλονίκης με έμφαση στις ωσμώσεις μεταξύ των τριών μεγάλων θρησκευτικών κοινοτήτων, ως μέρος τόσο του θεσμικού περιβάλλοντος, όσο και της συνύπαρξης σε καθημερινό επίπεδο. Θεσμικές επαφές, λαϊκές θρησκευτικές αλληλεπιδράσεις, μαρτυρίες περιηγητών και ιστορίες συνύπαρξης σε συγκεκριμένους ιερούς τόπους αναδεικνύονται ως πολύτιμα θραύσματα μιας εμπειρίας της πόλης που έχει πλέον απολεσθεί και μιας μνήμης που φθίνει: της Θεσσαλονίκης ως πόλης που κάποτε μοιράζονταν διαφορετικές εθνοτικές και θρησκευτικές κοινότητες.
Επιμελήτρια: Θούλη Μισιρλόγλου
Βοηθός επιμελητή: Miguel Fernandez Belmonte
Έρευνα: Χάρης Ραϊτσίνης
Επιστημονικός σύμβουλος: Παναγιώτης Πούλος
Η διοργάνωση εντάσσεται στο παράλληλο πρόγραμμα των 52ων ΔΗΜΗΤΡΙΩΝ και της 6ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης “Φαντασιακές Εστίες-Imagined Homes” (30.09.2017-14.01.2018 / www.thessalonikibiennale.gr).
Μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα και ξεναγήσεις θα πραγματοποιούνται καθ' όλη τη διάρκεια της έκθεσης, ενώ την ημέρα των εγκαινίων, Σάββατο 23 Σεπτεμβρίου, στις 22.00 στο Γενί Τζαμί θα δώσει συναυλία η Σαβίνα Γιαννάτου. Επιπλέον, την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιηθεί διεθνές workshop στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης (9.30-19.00) και την Τρίτη 26 Σεπτεμβρίου, στις 20.00, ο Μάριος Χατζηπροκοπίου θα παρουσιάσει στο Γενί Τζαμί την περφόρμανς Σέ µιά ?κρη το? διαδρόµου, µια παραστασιακή διάλεξη για τον θρήνο και την αγάπη.
Σύλληψη–Γενική επιμέλεια
Dionigi Albera
IDEMEC, CNRS–Aix–Marseille University, France
Karen Barkey
University of California, Berkeley, USA
Δημήτρης Παπαδόπουλος
Τμήμα Ανθρωπολογίας, Western Michigan University, USA
Manoel Penicaud
IDEMEC, CNRS–Aix–Marseille University, France
Διάρκεια εκθέσεων: 23 Σεπτεμβρίου 2017 – 18 Φεβρουαρίου 2018
Περισσότερες πληροφορίες: www.mmca.org.gr, www.thmphoto.gr, www.thessaloniki.gr
