Της Νάσιας Καλαμάκη
Αυτό το καλοκαίρι στην Ύδρα θα έχουμε τη χαρά να δούμε έργα της Kara Walker. Τo Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ για όγδοη χρονιά καλεί στην Ύδρα μια σημαντική προσωπικότητα για να πραγματοποιήσει έκθεση στον παλιό χώρο των σφαγείων του νησιού, που είναι το Project Space του Ιδρύματος εκεί. Φέτος, θα παρουσιάσει μια ειδική έκθεση της Kara Walker, σχεδιασμένη σε διαλεκτική σχέση τόσο με τα αρχικά στοιχεία αυτού του μοναδικού εκθεσιακού χώρου όσο και με το τοπίο που το περιβάλλει. Όσοι τυχεροί, λοιπόν, θα επισκεφτούν το νησί από τις 20 Ιουνίου έως τις 30 Σεπτεμβρίου όχι μόνο να θα απολαύσουν τις όμορφες παραλίες, αλλά θα έχουν και την ευκαιρία να δουν την έκθεση με τίτλο “Figa”.
Μια κολοσσιαία σφίγγα από ζάχαρη
Για την έκθεση θα μεταφερθεί στην Ύδρα το Figa, το αριστερό χέρι του μνημείου σε μορφή σφίγγας της εγκατάστασης Α Subtlety ή The Marvelous Sugar Baby: an Homage to the unpaid and overworked Artisans who have refined our Sweet tastes from the cane fields to the Kitchens of the New World on the Occasion of the demolition of the Domino Sugar Refining Plant. Η αρχική εγκατάσταση αποτελείται από μια κολοσσιαία θηλυκή σφίγγα και από δεκαπέντε νεαρές αρσενικές μορφές, που ονομάζονταi συνοδοί. Η Walker επιλέγει να μεταφέρει στην Ελλάδα, τη γενέτειρα του δυτικού πολιτισμού, το χέρι αυτού του μεγάλου γλυπτού που εγκαταστάθηκε στο "νέο κόσμο" της Νέας Υόρκης, και πιο συγκεκριμένα στο εργοστάσιο ζάχαρης Domino στη γειτονιά Williamsburg του Μπρούκλιν από το Μάιο έως τον Ιούλιο του 2014.
Η σφίγγα, η οποία φέρει το κεφάλι και τα χαρακτηριστικά του αρχέτυπου της Mammy, κατασκευάστηκε από τετράγωνα κομμάτια φελιζόλ και πολτό λευκής ζάχαρης. Το εργοστάσιο ζάχαρης Domino έδωσε 80 τόνους για το γλυπτό της Walker. Οι μικρότερες μορφές, τα αγόρια "Lollipop" γύρω από τη σφίγγα, τα οποία επίσης φτιάχτηκαν από ζάχαρη που είχε μετατραπεί σε μελάσα, είχαν σκούρο κεχριμπαρένιο ή μαύρο χρώμα. Μετά την ολοκλήρωση της έκθεσης το εργοστάσιο και τα έργα τέχνης κατεδαφίστηκαν όπως είχε προγραμματιστεί πριν από την έκθεση.
Η Walker έχει αφήσει να εννοηθεί ότι η λευκότητα της ζάχαρης αναφέρεται στην "αισθητική, καθαρή και αγνή ποιότητα". Ακόμη, ήθελε να τονίσει το εμπόριο των σκλάβων. Παρατηρώντας το συντριπτικό λευκό κοινό της έκθεσης, σε συνδυασμό με το πολιτικό και ιστορικό περιεχόμενο της εγκατάστασης, ο κριτικός τέχνης Jamilah King υποστήριξε ότι «το ίδιο το έκθεμα είναι ένα εντυπωσιακό και απίστευτα καλά εκτελεσμένο σχόλιο για τη σχέση φυλής και κεφαλαίου και τα χρήματα που έγιναν πάνω στις πλάτες των μαύρων σκλάβων στις φυτείες ζάχαρης σε όλο το δυτικό ημισφαίριο.» Έτσι, η παρουσία τόσων πολλών λευκών ανθρώπων, μαζί με την παρουσία της Kara Walker, της μαύρης γυναίκας καλλιτέχνιδας που είναι απόγονος σκλάβων, φαινόταν να είναι μέρος της έκθεσης. Η έκθεση πυροδότησε συζητήσεις σχετικά με το ακροατήριο της επίδειξης, την εξευγενισμό του Μπρούκλιν και θέματα σχετικά με τη φυλή, τη σεξουαλικότητα, την καταπίεση, το εργατικό δυναμικό και το εφήμερο.
Ένα διαχρονικό σύμβολο της ιστορίας
Το Figa, το οποίο είναι διαμορφωμένο ως ένα χέρι σφιγμένο σε γροθιά, με τον αντίχειρα μεταξύ του δείκτη και των μέσων δακτύλων (γνωστό "σύμβολο"), έχει πολλαπλές ιστορικές ερμηνείες σε διαφορετικούς πολιτισμούς, από την Αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Αν και γενικά θεωρείται ως ένα πολύ αγενές σημάδι, έχει επίσης μαγικές ιδιότητες ως έμβλημα γονιμότητας και προστασίας από το κακό μάτι.
Στο νέο χώρο που θα παρουσιαστεί, η μεταμόρφωση του γλυπτού από έργο τέχνης σε ιερό λείψανο θα ολοκληρωθεί με την επιπλέιον τοποθέτηση άφθονων ποσοτήτων ζάχαρης στην επιφάνειά του, σε μια συλλογική προσπάθεια να «γλυκάνει» την απώλει πατρίδας, χώρας, ιδεολογίας ή πίστης που είναι το πνεύμα των καιρών παγκόσμια. Ένα σχόλιο για την κατάσταση των δούλων, των μεταναστών, των προσφύγων, των φυλακισμένων και των περιθωριοποιημένων λαών, το Figa, όπως το έργο Α Subtlety πριν από αυτό, βασίζεται στο πνευματικό προσκύνημα όλων όσων που αναζητούν πνευματική και υλική ολοκλήρωση στο τέλος ενός καταστροφικού ταξιδιού.
Η εγκατάσταση του Figa στην Ελλάδα ίσως έχει στόχο να φέρει αντιμέτωπο το ελληνικό (λευκό) κοινό, αυτήν τη στιγμή που έχει να διαχειριστεί ένα τέτοιο μεγάλο προσφυγικό και μεταναστευτικό κύμα, με την άνοδο του ρατσισμού, ο οποίος είναι σε παγκόσμιο επίπεδο ίδιος. Η ίδια η Kara Walker, με την εξερεύνηση του αμερικανικού ρατσισμού, μέσα από τα έργα της θέλει να εφαρμόσει και σε άλλες χώρες και πολιτισμούς τα ζητήματα της φυλής και του φύλου και θέλει να μας υπενθυμίσει τη δύναμη της τέχνης που αψηφά τις συμβάσεις. Για να δούμε το τελικό αποτέλεσμα της εγκατάστασης δε μένει παρά να περιμένουμε μέχρι τις 20 Ιουνίου που είναι τα εγκαίνια.
Kara Walker, "Figa", Σφαγεία Project Space, Ύδρα, 20 Ιουνίου - 30 Σεπτεμβρίου 2017
