Από την Αγγελική Κώττη
Μικρά, πλην πανέμορφα. Ίχνη από την ανθρώπινη παρουσία ανά τους αιώνες στον ελλαδικό χώρο, αλλά και από την αισθητική και την καλαισθησία του ανθρώπου. Η πρόδρομη έκθεση «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου», που εγκαινιάστηκε το μεσημέρι από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλο στη Σπάρτη, μεταφέρει την καρδιά της Ελλάδας στην πρωτεύουσα της Λακωνίας.
Με το βλέμμα στραμμένο στην ελληνική περιφέρεια, το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) ενδυναμώνει την παρουσία του στο πεδίο των γόνιμων συμπράξεων. Προς αυτή την κατεύθυνση, και με γνώμονα την εξωστρέφεια, προχώρησε σε διετή συνεργασία με το πρώτο μουσείο της χώρας και ένα από τα σπουδαιότερα του κόσμου, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (ΕΑΜ).
Με αφορμή την έκθεση «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου» που θα οργανώσει φέτος το ΕΑΜ, επιλεγμένες αρχαιότητες από τις μοναδικές συλλογές του κορυφαίου μουσείου θα ταξιδέψουν διαδοχικά σε τρία μουσεία του Δικτύου ΠΙΟΠ: στη Σπάρτη, (όπου παρουσιάζονται ήδη και θα βρίσκονται έως τον Απρίλιο) στα Ιωάννινα και στην Τήνο. Η ομότιτλη περιοδεύουσα έκθεση, η οποία αποτέλεσε σύλληψη και οργάνωση του ΠΙΟΠ, ακολουθεί το σκεπτικό της κεντρικής και ετοιμάστηκε από το ΕΑΜ. Παράλληλα, οι ομάδες αντικειμένων που την συγκροτούν παρουσιάζουν νοηματική συνάφεια και «συνδιαλέγονται» με τη θεματική κάθε μουσείου. Λειτουργώντας ως «δορυφόροι» εκτός Αθηνών, οι εν λόγω εκθέσεις προσφέρουν τη σπάνια ευκαιρία στις τοπικές κοινωνίες, όπως και σε ξένους επισκέπτες, να γνωρίσουν πτυχές ενός μείζονος πολιτιστικού γεγονότος που θα λάβει χώρα στην πρωτεύουσα.
Σαράντα κομψοτεχνήματα
Σαράντα αρχαία έργα, από τους προϊστορικούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους, αρκετά από τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά, υφαίνουν τον καμβά της αφήγησης μέσα από έξι αυτοτελείς θεματικούς θύλακες, συμπυκνώνοντας όψεις του Ωραίου και αποτυπώνοντας την αέναη ανθρώπινη ανάγκη για αναζήτησή του στον καθημερινό βίο. Έτσι, στο Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού αναδεικνύεται ο καλλωπισμός του σώματος με έλαια και αρώματα, στο Μουσείο Αργυροτεχνίας πρωταγωνιστούν περίτεχνα έργα κοσμηματοποιίας, ενώ στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας προβάλλονται μαρμάρινα έργα, αντιπροσωπευτικά του Κυκλαδικού πολιτισμού.
Στόχος αυτής της σημαντικής συνεργασίας είναι η σύνδεση του νεότερου πολιτιστικού αποθέματος με εκείνο του παρελθόντος, ως ένδειξη της διαχρονίας του Ελληνικού πολιτισμού σε όλες τις εκφάνσεις του.
Η περιοδεύουσα έκθεση «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου» εντάσσεται στις εκδηλώσεις του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018.
Ο καλλωπισμός
Η δίψα για το ωραίο, συνδεδεμένη με τον κόσμο των αισθήσεων, είναι μια διαχρονική ανθρώπινη ανάγκη. Προηγήθηκαν αιώνες πολιτισμικών ζυμώσεων και κατακτήσεων στη ζωή και την τέχνη, ήδη από την Προϊστορική εποχή, με τον Μινωικό, Κυκλαδικό και Μυκηναϊκό κόσμο να έχουν κληροδοτήσει μιαν ανυπέρβλητη παρακαταθήκη αισθητικών επιτευγμάτων που βαθμιαία θα καταλήξει στη διαμόρφωση του κλασικού ιδεώδους.
Οι απόψεις για την ομορφιά και η διατύπωση θεωριών περί αισθητικής ξεκινούν ουσιαστικά με τις κορυφαίες διατυπώσεις από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Κατά τον Πλάτωνα, η έννοια του κάλλους, δηλαδή της ομορφιάς, ανάγεται στον κόσμο των ιδεών, ενώ κατά τον Αριστοτέλη η ομορφιά σχετίζεται με το Καλό και το Αληθές, τα οποία προσεγγίζονται μέσω της ορθής σκέψης, αλλά και της ισορροπίας παθών και συγκινήσεων. Οι απόψεις τους άσκησαν σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση αντιλήψεων και πρακτικών που αποτυπώνονται σε αντικείμενα του καθημερινού βίου και σε έργα τέχνης, από την εποχή τους έως σήμερα.
Η σημειολογία του καλλωπισμού ακολούθησε από νωρίς κανόνες που συνδέονταν άμεσα με την κοινωνική θέση, το φύλο, την ηλικία. Οτιδήποτε ξεπερνούσε το μέτρο και οδηγούσε σε υπερβολή αποτέλεσε αιτία επικρίσεων εκ μέρους των ανθρώπων του πνεύματος και νομοθετικών ρυθμίσεων επί Σόλωνα. Οι αρχαίοι Έλληνες ανήγαγαν την ομορφιά, σώματος και πνεύματος, σε υπέρτατο αγαθό αισθητικής απόλαυσης και ψυχικής ανάτασης, γεγονός που επαληθεύεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα, την εικονογραφία, αλλά και τα αριστουργήματα της τέχνης και του λόγου.
Συνειδητή επιλογή
«Η επιλογή της Σπάρτης υπήρξε απόλυτα συνειδητή», είπε στην ομιλία της κατά την τελετή των εγκαινίων η Σοφία Στάικου, Πρόεδρος του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς. «Κατά την αρχαιότητα, ήταν μία από τις δύο ισχυρές πόλεις». Και συνέχισε τονίζοντας πως η αντίληψη του Ωραίου «αφορά εκτός από την αισθητική και την καλαισθησία μας, τη συμπεριφορά, την ηθική, την αριστεία.
Ο άνθρωπος στο επίκεντρο της πράξης και οι αρχές της ορθής σκέψης χάρισαν στον παγκόσμιο πολιτισμό την έννοια του κλασικού, όρο που χαρακτηρίζει τα υψηλά επιτεύγματα, και παράλληλα συνιστά το μέτρο για την τέλεια ομορφιά, την αριστεία, ό,τι κινητοποιούσε και κινητοποιεί τις υγιείς δυνάμεις της κοινωνίας.» Ανέφερε, επίσης, πως η έκθεση αποτελεί συνέργεια του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, (κάτι που επαίνεσε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας) και πως η σύμπραξη με το ΕΑΜ «εκτός από υπερηφάνεια, μας γεμίζει και αισιοδοξία».
Τις αρχαιολογικές παραμέτρους έθεσε η διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου δρ. Μαρία Λαγογιάννη, λέγοντας πως και με τη δορυφορική έκθεση αλλά και με την κεντρική, που θα εγκαινιαστεί στο ΕΑΜ το Μάιο, «πραγματοποιείται ένα συναρπαστικό ταξίδι στο ρεύμα του Χρόνου και στους τρόπους με τους οποίους ο άνθρωπος αναζήτησε το ωραίο και το αποτύπωσε ακόμα και στα αντικείμενα καθημερινής χρήσης». Στην έκθεση της Σπάρτης περιλαμβάνονται 40 εκθέματα, εκ των οποίων 28 προέρχονται από το «αθέατο μουσείο» των αποθηκών του ΕΑΜ και παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό.
Ο Δήμαρχος Σπάρτης Ευάγγελος Βαλιώτης, επεσήμανε πως είναι τιμή για την πόλη να οργανώνεται μια τέτοια έκθεση. Τόνισε στη συνέχεια: «Ευελπιστούμε πως τέτοιες εκθέσεις θα γίνονται στο νέο αρχαιολογικό μουσείο Σπάρτης, που κάποτε πρέπει να αποκτήσουμε». Δίκαιη η επισήμανση του Δημάρχου, καθώς είναι απαράδεκτο να μην έχει γίνει νέο αρχαιολογικό μουσείο, πλην, η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού που έλαβε αμέσως μετά το λόγο, έκανε ότι δεν την άκουσε...
Τέλος, εγκαινιάζοντας την έκθεση, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Προκόπης Παυλόπουλος είπε πως τα εκθέματα «αποτελούν μικρό τμήμα της κληρονομιάς μας, αλλά άκρως συμβολικό.» Αναφέρθηκε στη μεγάλη σημασία της ελιάς που είναι «ήρεμη δύναμη, όλο γαλήνη και ελπίδα», κάτι που χρειαζόμαστε οι Έλληνες, ιδιαίτερα στις μέρες μας.
Παρόντες στα εγκαίνια ήταν, ανάμεσα σε άλλους, η βουλευτής της ΝΔ Όλγα Κεφαλογιάννη, ο μητροπολίτης Μονεμβασίας και Σπάρτης κ. Ευστάθιος, ο πρόεδρος του ΔΣ της Τράπεζας Πειραιώς κ. Γιώργος Χατζηνικολάου, ο κ. Κωνσταντίνος Καρτάλης και άλλοι.
Ειδικά χαρακτηριστικά
Η έκθεση στη Σπάρτη επικεντρώνεται στα αρωματικά έλαια. Η χρήση ελαιόλαδου στην καθαριότητα και στον καλλωπισμό μαρτυρείται ήδη από την προϊστορική εποχή και φτάνει έως τις μέρες μας. Στην απλή μορφή του ή αρωματισμένο, το λάδι συνδέεται άμεσα με την υγιεινή και τη φροντίδα του σώματος. Αποτελεί επίσης το βασικό υλικό κατασκευής σαπουνιών για το σώμα, τα μαλλιά και τα υφάσματα.
Στη μόνιμη έκθεση του Μουσείου παρουσιάζεται η μακραίωνη ιστορία της ελιάς και του λαδιού. Παράλληλα, αναδεικνύεται η πολύπλευρη σημασία των δυο αυτών αγαθών στην οικονομία, τη διατροφή, την υγιεινή, τις λατρευτικές συνήθειες, τα λαϊκά έθιμα.
Η περιοδική έκθεση σχετίζεται με αρχαία αντικείμενα που αναδεικνύουν τόσο την ιερότητα της ελιάς όσο και τον πρωταγωνιστικό ρόλο του ελαιόλαδου στη φροντίδα και στον καλλωπισμό του ανθρώπινου σώματος κατά την αρχαιότητα. Η «συνομιλία» τους με τα μόνιμα εκθέματα του Μουσείου αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα της διαχρονίας του Ελληνικού πολιτισμού, φωτίζοντας πτυχές της καθημερινής ζωής και της τέχνης.
Για το «στήσιμο» δούλεψαν η διευθύντρια του ΠΙΟΠ Αλεξάνδρα Ράπτη και ο Ανδρέας Λαουτάρης, επικεφαλής του τμήματος Μουσείων. Από το ΕΑΜ οι: Μπέσυ Δρούγκα, Κάτια Μαντέλη, Μιμίκα Γιαννοπούλου, Δαυίδ Δέλλιος Το αποτέλεσμα είναι άξιο συγχαρητηρίων. Όπως ανέφερε η κ. Ράπτη, τα σχολεία έχουν ξεκινήσει να κλείνουν επισκέψεις πολύ πριν από τα εγκαίνια.
Αναδημοσίευση από Liberal.gr
