Της Αννίτας Αποστολάκη
Αξιοθαύμαστος ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, αλλά όπως αξέχαστα μάς είχε πει η καθηγήτρια του τμήματος Ιστορίας & Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, κ. Μαρία Ευθυμίου, "εκατοντάδες χρόνια πριν το χρυσό αιώνα του Περικλή, οι Κινέζοι είχαν χάρτινα νομίσματα και κρεμαστές γέφυρες". Η πρόταση αυτή μου έχει μείνει έκτοτε ακριβώς επειδή, τοποθετώντας τα σε ένα συγκριτικό χρονικό πλαίσιο με τα επιτεύγματα άλλων μεγάλων αρχαίων πολιτισμών, όπως ο δικός μας, αποτυπώνει το μέγεθος των πολιτιστικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων των αρχαίων Κινέζων. Τα πιο σημαντικά από αυτά παρουσιάζει από μεθαύριο, Σάββατο 23 Σεπτεμβρίου, στο ελληνικό κοινό το Μουσείο Ηρακλειδών στην έκθεση "Αρχαία κινεζική επιστήμη και τεχνολογία", μαζί με μια πλήρη παρουσίαση των εκτυπωτικών μεθόδων σε χαρτί που εφύηραν οι Κινέζοι -την πιο μεγάλη, ίσως, προσφορά τους στον κόσμο. Παράλληλα, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) φιλοξενεί από αύριο κορυφαία έργα από το Εθνικό Μουσείο Τέχνης της Κίνας και μάς μυεί στην κινέζικη ζωγραφική xieyi, μια τεχνική που μεταφέρει στη μοντέρνα τέχνη μια φιλοσοφία ζωής χιλιάδων ετών. Και οι δύο εκθέσεις πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του Έτους Φιλίας Ελλάδας-Κίνας.
Μουσείο Ηρακλειδών, "Αρχαία κινεζική επιστήμη και τεχνολογία"
23 Σεπτεμβρίου 2017-29 Απριλίου 2018
Η έκθεση απλώνεται και στα δύο κτίρια του Μουσείου Ηρακλειδών και εστιάζει σε 4 βασικές θεματικές ενότητες: Αστρονομία και Μέτρηση του χρόνου, Ναυσιπλοΐα και Προσανατολισμός, Υφαντουργία και Κέντημα, Κατασκευή χαρτιού και Εκτύπωση. Εκτίθενται αρχαία αγροτικά εργαλεία (π.χ. το κινεζικό άροτρο, που δημιουργήθηκε πριν από 5000 χρόνια), η πρώτη χειράμαξα, η οποία κατασκευάστηκε περίπου έναν αιώνα πριν την αντίστοιχη ευρωπαϊκή και πολλά μοντέλα, αλλά και αυθεντικές κατασκευές για τη μέτρηση του χρόνου και των αποστάσεων, όπως το κάρο-οδομετρητής με τύμπανο (25-220 μ.Χ.), ένα κάρο του οποίου οι τροχοί είναι συνδεδεμένοι με δύο ξύλινες μορφές που χτυπούν ένα τύμπανο σε κάθε πλήρη περιστροφή, έτσι ώστε να υπολογίζουν πόση απόσταση έχουν διανύσει, το αμαξίδιο με την ξύλινη μορφή που δείχνει το Νότο (220-265 μ.Χ.), ανεξάρτητα από την κατεύθυνση στην οποία κινείται, και την πρώτη πυξίδα που έφτιαξαν οι Κινέζοι τον 3ο αι. π.Χ.. Μαζί με μοντέλα του ποντοπόρου στόλου του Zheng He, ο οποίος μεταξύ 1405-1433, την εποχή της δυναστείας Μινγκ, διέσχισε τον Ινδικό Ωκεανό φτάνοντας σε 30 χώρες της Ασίας και της Αφρικής, φτάνοντας μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα, αποκαλύπτουν στους θεατές πόσο τεχνολογικά προηγμένος ήταν ο αρχαίος κινέζικος πολιτισμός.
Άλλα εκθέματα που ξεχωρίζουν είναι το μεταλλικό υδραυλικό ρολόι (βλ. κύρια φωτογραφία άρθρου, κάτω), οι μπρούντζινες κατασκευές για την καταγραφή της θέσης και της κίνησης των ουράνιων σωμάτων με τους περίτεχνους δράκους, σύμβολο της αυτοκρατορικής εξουσίας, οι οποίες δημιουργήθηκαν για πρώτη φορά την περίοδο των Αντιμαχόμενων Βασιλείων (475-221 π.Χ.) για στρατιωτικούς σκοπούς, καθώς και η μικρογραφία του πρώτου σεισμογράφου στην ιστορία,ο οποίος δημιουργήθηκε το 132 μ.Χ. και με τον οποίο οι Κινέζοι μπορούσαν να υπολογίσουν σε ποια περιοχή του αχανούς βασιλείου έγινε και την έντασή του (κατά προσέγγιση). Εκτός από την εξέλιξη των αργαλειών για την επεξεργασία του μεταξιού, το οποίο ξεκίνησαν να παράγουν οι Κινέζοι έως και 6.000 χρόνια πριν, καθώς και τα ιδιαίτερα μοτίβα που έχουν αναπτυχθεί στην ύφανση εδώ και τόσα χρόνια, όπως το Μπροκάρ Zhuang που έχει μια παράδοση 1.000 ετών και το Μπροκάρ Nanjing που χρονολογείται στη Δυναστεία Γιουάν (1206-1368), ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η παρουσίαση της γραφής και των διαφόρων μεθόδων τυπογραφίας που εφύηραν οι Κινέζοι, ξεκινώντας από ιδεογράμματα σε οστά και μπαμπού ήδη από το 3000 π.Χ. έως τα τυπογραφικά στοιχεία του Bi Sheng (1041-1043 μ.Χ.) -400 χρόνια πριν τον Γουτεμβέργιο στη Δύση. Μάλιστα, στην έκθεση έχετε τη μοναδική ευκαιρία να παρακολουθήσετε βιωματικές δραστηριότητες και επιδείξεις, όπως κατασκευή χαρτιού, μια κινεζική εφεύρεση-σταθμός στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, παραδοσιακή κινεζική τυπογραφία με τεχνικές με ξύλινα τυπογραφικά στοιχεία, φροτάζ και εκτύπωση με σφραγίδα, την αρχαία κινεζική τέχνη αποτύπωσης σχεδίων σε χαρτί, κ.ά. Εξαιρετική εμπειρία τόσο για μικρά όσο και για μεγάλα παιδιά!
Περισσότερες πληροφορίες: www.herakleidon-art.gr
Zhu Qizhan, Άρωμα Ορχιδέας αναδύεται μακριά (1982)
ΕΜΣΤ, "ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ XIEYI – Αριστουργήματα από το Εθνικό Μουσείο Τέχνης της Κίνας"
22 Σεπτεμβρίου-14 Νοεμβρίου 2017
Αφού ο Αναπληρωτής Διευθυντής του Εθνικού Μουσείου Τέχνης της Κίνας (NAMOC), κ. Zhang Qing, συνεχάρη τη Διευθύντρια του ΕΜΣΤ, κ. Κατερίνα Κοσκινά, για το ότι κατάφερε με τόσο μικρή ομάδα και λίγους πόρους να στήσει μέσα στο καλοκαίρι αυτήν την έκθεση, σε συνεργασία με το NAMOC, ήρθε η ώρα να μας μυήσει στην κινέζικη ζωγραφική τεχνική xieyi (προφέρεται "σίεγί"). Τι είναι xieyi; Δεν είναι ακριβώς η τεχνική. Είναι τρόπος έκφρασης: είναι ολόκληρη η φιλοσοφία του δημιουργού που χρησιμοποιείται στην τεχνική, -όπως συμβαίνει με οποιαδήποτε έκφανση της ζωής των Κινέζων στην τελετουργία της καθημερινότητάς τους-, η οποία εφαρμόζεται και στο θέατρο και στη λογοτεχνία. Είναι μια παραδοσιακή τέχνη που εξελίσσεται ενσωματώνοντας την καινοτομία, και με την οποία ο δημιουργός προσπαθεί να αποτυπώσει στο έργο τη συνολική αίσθηση/εντύπωση που έχει για το θέμα του, δίνοντας έμφαση στις λεπτομέρειες και τα χρώματα που αποδίδουν πιο γλαφυρά το συναίσθημα αυτό. Από αυτήν την άποψη, θα μπορούσε κανείς να πει ότι η xieyi έχει παράλληλα με την ιμπρεσσιονιστική, αλλά και την εξπρεσσιονιστική φιλοσοφία -κάτι διόλου απίθανο, καθώς πολλοί από τους καλλιτέχνες που παρουσιάζονται στην έκθεση είχαν κάνει σπουδές στο Παρίσι και σε άλλες χώρες της Δύσης. Αστείο, αν σκεφτεί κανείς ότι οι Ιμπρεσσιονιστές είχαν επηρεαστεί ιδιαίτερα από τα χαρακτικά ενός άλλου μεγάλου ασιατικού πολιτισμού, του ιαπωνικού.
Τα έργα της έκθεσης χρονολογικά ξεκινούν από το 1924 και φτάνουν μέχρι τις μέρες μας, έτσι ώστε ο θεατής να παρακολουθήσει την εξέλιξη της xieyi μέσα σε σχεδόν ένα αιώνα. Η παρουσίαση, όμως, δεν έχει χρονολογική σειρά, αλλά είναι χωρισμένη σε 3 ενότητες: Ελεύθερο Στυλ, Εικονογραφία και Καλλιτεχνική Σύλληψη, κοινό στοιχείο των οποίων είναι η παρουσία του ουμανιστικού πνεύματος των 5.000 χρόνων κινέζικης παράδοσης. Στην πρώτη ενότητα του ελεύθερου στυλ, παρουσιάζονται ως επί το πλείστον έργα με σινική μελάνη σε ρυζόχαρτο, στα οποία δίνεται έμφαση στη xieyi που έχει η πινελιά του καλλιτέχνη. Ξεχωρίζουν τα έργα Άρωμα Ορχιδέας αναδύεται μακριά (1982) του Zhu Qizhan, Βροχή (1950) του Yang Taiyang και Λωτός που Αντιστέκεται σε Δυνατό Άνεμο (1990) του Li Laoshi, τα οποία, σύμφωνα με τον κ. Qing επιδεικνύουν μεγάλη xieyi στην καλλιτεχνική έκφραση. Όσον αφορά το έργο του Li, ο κ. Qing είπε ότι αυτό ίσως οφειλόταν στο ότι έπασχε από κατάθλιψη και αυτοκτόνησε λίγο καιρό αφότου φιλοτέχνησε το έργο -αλλά δεν παύει να είναι ένα από τα πιο ξεχωριστά έργα της έκθεσης, το οποίο θα μπορούσε να σταθεί επάξια δίπλα σε έργα μεγάλων αφηρημένων εξπρεσιονιστών της Δύσης. Άλλα αξιοπρόσεκτα έργα σε αυτήν την ενότητα είναι τα Μεταλλωρύχοι του Li Shinan, Χορεύοντας στο Ρυθμό του Τυμπάνου (1990) του Yang Zhiguang και Πάπιες Μανδαρίνοι και Λωτός (1992) του Cui Zifan, με μικρότερη xieyi.
Li Laoshi, Λωτός που Αντιστέκεται σε Δυνατό Άνεμο (1990)
Οι καλλιτέχνες και τα έργα στην ενότητα της εικονογραφίας είναι εμφανές πως προσπαθούν να εκφράσουν τη xieyi σε συνδυασμό με δυτικές τεχνικές, όπως η ελαιογραφία που ήταν κάτι καινούριο για τους ζωγράφους της χώρας μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Πρωτοπόρος σε αυτόν τον τομέα η Pan Yuliang, η οποία πρέπει να προκάλεσε αίσθηση με το έργο Γυναικείο Γυμνό μπροστά σε Παράθυρο το 1940 ως γυναίκα καλλιτέχνιδα -βέβαια, είχε σπουδάσει και δουλέψει στη Γαλλία. Διαφορετικής τεχνικής, αλλά παρόμοιας ευαισθησίας τα Πεκίνο και τα Τείχη της Παλιάς Πόλης (2001) του Xu Jiang και Πουλιά και Λουλούδια (1997) του Jiang Hongwei εκφράζουν τη xieyi με ένα συνδυασμό παραστατικότητας και αφαίρεσης, όπως αντίστοιχα και τα Σκηνή με Κόσμο μπροστά στους Κυκλικούς Κλιβάνους (1960) του Ya Ming, Μεθυστική Σκηνή (2008) του Hong Ling και Όρκος (2014) του Chen Qi στην τελευταία ενότητα της καλλιτεχνικής σύλληψης. Ιδιαίτερη η παρουσία των γλυπτών στο χώρο, όπως των Ο Ήχος της Άδειας Κοιλάδας-Ο Λάο Τσε Βγαίνει από το Πέρασμα (2012, βλ. κύρια φωτογραφία άρθρου, πάνω) και Μια Πρόποση στο Φεγγάρι-Ο ποιητής Li Bai (2012) του προέδρου του NAMOC, Wu Weishan, τα οποία έχουν μια ιδιαίτερη δύναμη επιβολής στο χώρο όπως οι δράκοι των αρχαίων κινέζικων γλυπτών.
Wu Weishan, Μια Πρόποση στο Φεγγάρι-Ο ποιητής Li Bai (2012)
Συνολικά, η έκθεση είναι πάρα πολύ ωραία στημένη και αξίζει να την επισκεφθείτε, αν και πρέπει να πούμε ότι όσο και αν διατηρείται και εξελίσσεται η xieyi μέχρι τις μέρες μας, δεν αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της σύγχρονης εικαστικής παραγωγής της Κίνας. Θα περιμέναμε να δούμε στο ΕΜΣΤ, έστω σε συνδυασμό με αυτά τα έργα, μερικά τουλάχιστον ονόματα της κινέζικης καλλιτεχνικής σκηνής που απασχολούν τον κόσμο της τέχνης διεθνώς -όπως, για παράδειγμα, έργα σε μελάνη του Xu Bing. Μάλλον οι επιμελητές της έκθεσης ήθελαν σε αυτήν την έκθεση να εστιάσουν αποκλειστικά στη xieyi και ίσως να μας επιφυλάσσουν κάτι διαφορετικό στο μέλλον. Οψόμεθα.
Περισσότερες πληροφορίες: www.emst.gr
Tip: Σε περίπτωση που αναρωτιέστε πώς πρέπει να προφέρετε τα κινέζικα ονόματα, έχετε υπόψιν σας ότι το X διαβάζεται ως Σ, το Q ως ΤΣ, το C ως ΤΣ και το ZH ως ΤΖ. Τα υπόλοιπα, όπως θα τα διαβάζατε στα αγγλικά.
