Είναι πραγματικά ευχάριστο να λαμβάνουμε νέα για εκθέσεις Ελλήνων εικαστικών στο εξωτερικό, τόσο σε γκαλερί και εκθεσιακούς χώρους όσο και σε πρωτότυπες τοποθεσίες και ιδιαίτερους χώρους. Οι δύο πιο πρόσφατες τέτοιες περιπτώσεις που ήρθαν στην αντίληψή μας είναι η έκθεση έργων του Σταύρου Κοτσιρέα στο Λονδίνο και η περφόρμανς του Γιάννη Παππά στο ιστορικό κάστρο Schloss Ringenberg στα γερμανο-ολλανδικά σύνορα.
Νεκρά φύση -αλλά όχι όπως την ξέρουμε
Ο Σταύρος Κοτσιρέας (www.kotsireas.com) παρουσιάζει για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο τη σειρά έργων του "Juxtapositions", σε μια έκθεση που ανοίγει σήμερα στο Copeland Park & Bussey Building (www.copeland.com) στο Peckham του Λονδίνου (SE15 3SN) και περιλαμβάνει εγκαταστάσεις, πίνακες και γλυπτά που έχουν εκτεθεί ήδη στο Βερολίνο, τη Χάγη, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη.
Σε αυτήν τη σειρά έργων, ο καλλιτέχνης «επανερμηνεύει ένα γνωστό θέμα στην ιστορία της τέχνης, αυτό της νεκράς φύσης... Σε αντίθεση με την ιστορία της νεκράς φύσης, στο έργο του Κοτσιρέα η πηγή δεν καταστρέφεται, αλλά αφήνεται άθικτη να συνυπάρχει με τον πίνακα που εμπνεύστηκε από αυτήν», όπως εξηγεί ο καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης και πρώην διευθυντής της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Χάγης, Δρ. Chris Rehorst.
Ακόμη, ο διάσημος καλλιτέχνης Sir Peter Blake πρόσθεσε ότι «πρόκειται για μια πρωτότυπη και συναρπαστική προσθήκη στο είδος της νεκράς φύσης, ειδικά όταν συνδυάζονται η ζωγραφική με τη γλυπτική. Αυτή είναι μια μοναδική και έξυπνη ιδέα».
Μετά από διετή μαθητεία με τοσχεδιαστή κοστουμιών και ζωγράφο Βασίλη Φωτόπουλο, ο οποίος είχε κερδίσει βραβείο Όσκαρ για τα σκηνικά και τα κοστούμια του «Ζορμπά», ο Κοτσιρέας ξεκίνησε έξι χρόνια σπουδών στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών της Χάγης στην Ολλανδία. Εκεί εξειδικεύτηκε στη ζωγραφική, στο σχέδιο και τις γραφιστικές τέχνες και συνέχισε το μεταπτυχιακό του στο Σχεδιασμό ΣΚηνικών και Κοστουμιών.
Η μοναδική προσέγγιση του Κοτσιρέα στο είδος της νεκράς φύσης προκαλεί την εφήμερη φύση της πηγής έμπνευσής του. Στο έργο του, η πηγή έμπνευσης, τα προσεκτικά επιλεγμένα άψυχα αντικείμενα, διατηρείται και γίνεται ένα με την τελική ζωγραφική νεκράς φύσης. Αυτή η αξιοσημείωτη προσέγγιση της νεκράς φύσης, αμφισβητεί την ιδέα ότι υπάρχει μια ιεραρχία αξίας μεταξύ της ζωγραφικής και του αντικειμένου. Μέσα από την περίεργη και ανησυχητική αντιπαράθεση (juxtaposition) πηγής και νεκράς φύσης, αποκαλύπτεται η πραγματική αξία και δύναμη ζωής του έργου, ως ο χώρος μεταξύ των δύο: η δημιουργική διαδικασία.
«Η δημιουργικότητα είναι μέρος της ανθρωπιάς μας. Θέλω ο κόσμος να βλέπει τι με ενέπνευσε να δημιουργήσω: γι'' αυτό φέρνω τις διατάξεις των αντικειμένων νεκράς φύσης από το εργαστήριό μου στην γκαλερί. Θέλω να απομυθοποιήσω πτυχές της δημιουργικής διαδικασίας», λέει ο Σταύρος Κοτσιρέας.
Αυτό το βαθιά αναστοχαστικό έργο σηματοδοτεί την επιστροφή του καλλιτέχνη στις ρίζες του ως ζωγράφου και την ένταση και το σφρίγος των πρώιμων μαθημάτων του στη Βασιλική Ακαδημία στη Χάγη της Ολλανδίας. Σε αυτό το έργο ο καλλιτέχνης συνειδητά επιστρέφει στις απαρχές της νεκράς φύσης και των χαρακτικών.
«Όταν βγάζω ένα άψυχο αντικείμενο από το φυσικό κόσμο και το διατάσσω ως νεκρή φύση, το απομονώνω σκόπιμα, απογυμνώνοτας τα βασικά υλικά χαρακτηριστικά του: τη μορφή, το χρώμα και τη μάζα του. Αυτό μου δίνει τη δυνατότητα να εξερευνήσω την ουσία και το μυστήριο του αντικειμένου. Το να δίνω έκφραση στην άψυχη ύλη πάνω στον καμβά είναι για μένα μια ποιητική πράξη», δήλωσε ο Σταύρος Κοτσιρέας.
Η έκθεση θα περιλαμβάνει επίσης μια σειρά από οκτώ εξαιρετικά χάλκινα γλυπτά, τα οποία εκτίθενται στο χυτήριο V & P Tassis Art Foundry της Αθήνας, του οποίου η ποιότητα και δεξιοτεχνία προσελκύει συνεργασίες με όλο και περισσότερους καλλιτέχνες από το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρώπη.
Μια επιτελεστική προσέγγιση στην ιστορία
Σε χίλια χρόνια από τώρα, πώς θα κοιτάζει κάποιος τις ζωές που κατασκευάζουμε τώρα; Ή μήπως πρέπει να υπολογίσουμε την πιθανότητα της εξαφάνισης του ανθρώπου στο (όχι τόσο) προβλέψιμο μέλλον; Πώς μπορούμε να καταργήσουμε τις δομές της κυριαρχίας, που μας αναγκάζουν να επαναλαμβάνουμε και να συνεχίζουμε ορισμένους μηχανισμούς και διαδικασίες, όπως τα βίαια πολιτικά κινήματα στην ιστορία; Και πού, κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας αποδόμησης, υπάρχουν πιθανότητες να αλλάξει η παρούσα κατάσταση του κόσμου;
Αυτά τα θέματα αγγίζει η επιτελεστική προσέγγιση του Γιάννη Παππά, ο οποίος μαζί με τη Γερμανίδα εικαστικό Vera Drebusch παρουσιάζουν τα έργα τους στην έκθεση "They called this place a stronghold [but all we saw was wetlands]", στο Schloss Ringenberg, ένα κάστρο στα γερμανο-ολλανδικά σύνορα.
Αναζητώντας στοιχεία για την παραγωγή νέων κομματιών για την έκθεση αυτή, το Schloss Ringenberg ενέπνευσε τους καλλιτέχνες: πρόκειται για ένα κάστρο που ανεγέρθηκε στα μεσαιωνικά χρόνια από τους Ολλανδούς σε ένα βάλτο ως προστατευτικό φρούριο και μοιάζει σταθερό σα βράχος. Τέτοιες δομές θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι αντικατοπτρίζουν την εμπιστοσύνη στην ανθρώπινη ύπαρξη και την αντοχή της. Δεν πρέπει, όμως, να παραβλέπουμε ότι τα κάστρα έχουν χτιστεί ως αρχιτεκτονικές δομές πολέμου και κυριαρχίας, ενώ τα τοπία έχουν δημιουργηθεί από τη φύση.
Βέβαια, το Schloss Ringenberg πλέον χρησιμοποιείται ως προσωρινό σπίτι για καλλιτεχνικές διαμονές (residencies), διατηρώντας τα συμβολικά χαρακτηριστικά του παρελθόντος, όπως σημαίες και εμβλήματα, τα οποία έχουν χρησιμποιήσει στα έργα τους οι καλλιτέχνες. Η έκθεση "They called this place a stronghold [but all we saw was wetlands]" αποτελεί μέρος του προγράμματος plugin, ένα πρότζεκτ του INTERREG VA, το οποίο στοχεύει μεταξύ άλλων σε μια πρακτική υποστήριξη νέων επιμελητών και καλλιτεχνών, σε συνεργασία με γερμανικούς και ολλανδικούς πολιτιστικούς φορείς. Στο πλαίσιο αυτό, ο Παππάς θα επαναλάβει το επιτελεστικό του έργο μία εβδομάδα πριν το κλείσιμο της έκθεσης, την Κυριακή 2 Ιουλίου.
Ακόμη, ο καλλιτέχνης το περασμένο Σάββατο 27 Μαΐου συμμετείχε και στο 4ο International Performance Art Weekend "136.10 Hertz" στο Βερολίνο, όπου, μαζί με τον Κύπριο εικαστικό Pashias, παρουσίασαν την επιτέλεση (performance) μακράς διαρκείας (4 ωρών) STIRIXIS, στην γκαλερί Luisa Catucci στο Βερολίνο, σε επιμέλεια Dagmar I. Glausnitzer-Smith και Luisa Catucci.
Σε μια προσπάθεια διερεύνησης της πράξης της στήριξης (εξ ου και ο τίτλος της επιτέλεσης), οι καλλιτέχνες έβαλαν τους εαυτούς τους σε μια διαδικασία τοποθέτησης των επιμέρους σωμάτων τους σε ένα κοινό έδαφος -με όρους ενός κοινωνικού περιβάλλοντος, στο οποίο η «ύπαρξη» μπορεί να γίνει ορατή μόνο μέσω αμοιβαιότητας και ανταλλαγής. Αυτή η κοινόχρηστη περιοχή είναι αποτέλεσμα της διαρκούς έρευνας του Παππά και του Pashias για τη σχέση του σώματος με τα αρχιτεκτονικά στοιχεία, εισάγοντας την επίδραση της χρονικής διάρκειας όπως παρατηρείται στις στις επιτελέσεις μακράς διαρκείας. Για τη STIRIXIS οι καλλιτέχνες δανείστηκαν την τοποθέτηση του σώματος στην ολότητά του ως υποστηρικτικού στύλου από τις φιγούρες των Καρυάτιδων στο ναό του Ερεχθείου στην Ακρόπολη, οι οποίες στέκουν ως μάρτυρες που έχουν αντέξει στο πέρασμα του χρόνου, συγχωνεύοντας τα ανθρώπινα σώματα με τις δομικές ανάγκες της αρχιτεκτονικής, τη «στάση», την «εξισορρόπηση» ή την «επιβάρυνση». Η ευθύνη της στήριξης του ταβανιού που τους επιτρέπει να συναντηθούν διατυπθηκε ως μία «άσκηση» για τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να μοιραστούμε έναν κοινό χώρο αλληλεγγύης και ενότητας.
"Juxtapositions" Σταύρος Κοτσιρέας, Copeland Park & Bussey Building Λονδίνο (SE15 3SN), 29 Μαΐου - 11 Ιουνίου 2017
"They called this place a stronghold [but all we saw was wetlands]" Γιάννης Παππάς & Vera Drebusch, Schloss Ringenberg, έως 9 Ιουλίου 2017
