Παίρνοντας το δρόμο της «εξόδου» με το κύμα των αδειούχων του Πάσχα, το βλέμμα έφευγε σε σκηνές της εθνικής οδού. Το στιγμιαίο της εικόνας χρωμάτιζε, όχι η ηλιοφάνεια, μα ένα γεγονός έξω από το οπτικό πεδίο που «τρέχει» τις μέρες αυτές στο κέντρο της Αθήνας. Το βλέμμα δεν είναι αθώο. Όποιος έχει επισκεφθεί την έκθεση του Αχιλλέα Ραζή στην γκαλερί «Σκουφά», δύσκολα μένει ανεπηρέαστος από το νεύρο της ζωγραφικής του.
Στο πήγαινε έλα που ο ζωγράφος κάνει καθημερινά με το αυτοκίνητο από το σπίτι στη Χαλκίδα για την Αθήνα, μας έδωσε εικόνες της εθνικής, αυτοκίνητα στα διόδια, ταξιδιώτες που πίνουν τον καφέ τους, πολυκατοικίες και παραπήγματα στην απεραντοσύνη της Αθηνών-Λαμίας. Είναι ένας κόσμος που προσπερνάμε, χωρίς να δίνουμε προσοχή.
Ο Ραζής υπηρετεί ως καθηγητής καλλιτεχνικών σε σχολείο της Ανατολικής Αττικής κι αυτό, ίσως, εξηγεί ότι δεν αρνήθηκε την παιδικότητά του. Στρέφει το βλέμμα του εκεί όπου οι άλλοι απλώς κοιτάζουν.
Τα «μέγαρα» που βρίσκονται σπαρμένα κατά μήκος της εθνικής οδού, δεν είναι απ’ αυτά που καταστρέφουν το τοπίο, αλλά μας καταστρέφουν την ικανότητα να δούμε ένα τοπίο. Οικισμοί και μισοπαρατημένα σπίτια φανερώνουν πως η οικονομική ανάπτυξη στον τόπο συνοδεύτηκε από μιαν απίστευτης αγριότητας αδιαφορία για το περιβάλλον και την ιστορία του. Χωρίς σχέδιο και βέβαια χωρίς κανέναν έλεγχο, φυτρώνει άναρχα ό,τι μπορεί να παράσχει έστω και αμυδρή υποψία πλουτισμού.
Αυτήν την κοινωνική πραγματικότητα μεταφέρει ο Αχιλλέας Ραζής στη ζωγραφική του. Κάτω από τον ηθογραφικό ρεαλισμό του υπάρχει το γιαπί, το μπετό, το γηπεδάκι 5x5 και το φουγάρο, υπάρχει η ελληνική συνθήκη όπως τη ζούμε στους δρόμους μας, κι όχι όπως τη βλέπουμε σε καρτ ποστάλ σχήματα στα νησιά μας.
Αχιλλέας Ραζής, «Το περίπτερο»
Πρόκειται λοιπόν για μία έξω από τα συνήθη τοπιογραφία; Ο ζωγράφος μπορεί να μην εστιάζει στα πρόσωπα των ηρώων του, αλλά όλες του οι εικόνες είναι γεμάτες από τις ιστορίες τους (ακόμη και στην απουσία τους).
Αντλώντας από την ζωγραφική παράδοση του Τσαρούχη, του Βασιλείου και του Κώστα Παπανικολάου, μελετά το περίπου αστικό τοπίο, τον «ενδιάμεσο χώρο» ανάμεσα στο άστυ και την επαρχία σαν genre (έτσι καλούνται τα έργα που θέμα τους έχουν καθημερινές σκηνές απλών ανθρώπων).
Το genre δεν πρέπει να ταυτίζεται με το βουκολικό ή το ειδυλλιακό. Είναι μια σύλληψη αιφνίδια κάποιας καθημερινής κινήσεως, οποιοδήποτε θέμα, αρκεί να μην είναι «θέμα», πόζα. Με άλλα λόγια το genre πρέπει να δείχνει αυτό που δεν παρατηρούμε κι όχι αυτό που σπανίως συμβαίνει.
Πλακάτα, καθαρά χρώματα δίχως προσμείξεις, που ρυθμολογούν το τοπίο, το απλοποιούν αφαιρετικά, βάζουν κυριολεκτικά τον θεατή μέσα στο έργο (όπως στην καντίνα της εθνικής, όπου δίνει χώρο στο δάπεδο για να ενεργοποιήσει τη φαντασία, το βλέμμα του θεατή). Βραβευμένος εικονογράφος στο παιδικό βιβλίο, κατορθώνει εξίσου και συλλαμβάνει μεγάλα σύνολα (όπως το κλείσιμο της εθνικής από τρακτέρ, την εποχή που κατέβαιναν οι αγρότες στους δρόμους).
Αχιλλέας Ραζής, «Καντίνα στο 12ο χιλιόμετρο»
Η γεωμετρία οργανώνει την κατανομή των σχημάτων μέσα στον χώρο, πάνω σε αυτή χτίζεται ο ρυθμός του έργου, αλλά δεν είναι μια γεωμετρία εγκεφαλική.
Το σχέδιο αδρό με πλατιές πινελιές, αξεχώριστο από το χρώμα. Αυτό του επιτρέπει να ασκηθεί στο παιχνίδι της αφαίρεσης ή της λεπτομέρειας, ανάλογα με το που θέλει να στρέψει το βλέμμα του θεατή. Άλλο χαρακτηριστικό του είναι ότι δε δίνει χαρακτήρα στα πρόσωπα που απεικονίζει – το πρόσωπό τους καθρεφτίζεται στον περιβάλλοντα χώρο.
Αχιλλέας Ραζής, «Το αγόρι»
Στην ομότιτλη έκδοση που κυκλοφόρησε με την αφορμή της έκθεσης, ο συγγραφέας Γιάννης Παλαβός που υπογράφει το κείμενο, υπαινίσσεται την έννοια της ελληνικότητας – έναν όρο πολύπαθο και ιδεολογικά φορτισμένο – φερμένο στη γενιά μας (όσοι γεννηθήκαμε τη δεκαετία του ’70).
Τον Παλαβό γνωρίζει το ευρύ κοινό από το «Αστείο», από διηγήματά γραμμένα στο σήμερα. Είναι, νομίζω, ιδανική η σύμπλευση των δύο, διότι πέρα από την κοινή αφετηρία της ηλικίας με ό,τι αυτό σημαίνει, μνημειώνουν όψεις της καθημερινής ζωής σε έργο που δεν αναβιώνει κάτι από το παρελθόν, αλλά είναι γνήσιο, που σημαίνει μάρτυρας της εποχής του.
Ο Ραζής με τη ζωγραφική του θέτει ξανά με τόλμη το ζήτημα της ηθογραφίας στην ελληνική τέχνη. Ξανάνοιξε με τρόπο προσωπικό το κουρασμένο αυτό θέμα. Η «εθνική οδός» είναι ένας σταθμός στη διαδρομή του, μα και στην τέχνη της γενιάς του.
Αχιλλέας Ραζής, «Ο γάμος»
Μπορεί το έργο του, όπως για παράδειγμα η σκηνή του γάμου από την «ασυνάρτητη επαρχία» όπως θά λεγε ο Σαββόπουλος, να μοιάζει κάποτε με παλιά φωτογραφία, γραφική και γοητευτική. Η ζωγραφική του όμως θα παραμείνει ζωντανή, θα λάμπει στην καθαρότητά της.
Η έκθεση στην γκαλερί «Σκουφά» (Κολωνάκι, Σκουφά 4) θα διαρκέσει ως το Σάββατο 22 Απριλίου.
Κεντρική φωτογραφία: Αχιλλέας Ραζής, «Η σούζα»
