Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αφηγηθείς την ιστορία κάποιου, αλλά το πορτρέτο είναι ίσως ο πιο εύγλωττος, ο πιο διεισδυτικός. Αυτός είναι ο άξονας της έκθεσης που φιλοξενεί η γκαλερί «Σκουφά» (Σκουφά 4), με τίτλο «The Human Condition: from Modernity to the Contemporary» (Η ανθρώπινη συνθήκη: από τον μοντερνισμό στη σύγχρονη τέχνη). Πρόκειται για αφιέρωμα που διοργάνωσε με μεράκι ο Γιάννης Καλλιγάς, συγκεντρώνοντας έργα από κορυφαία ονόματα της ευρωπαϊκής τέχνης σε διάλογο με σύγχρονους καλλιτέχνες από τη βερολινέζικη σκηνή.
Η έκθεση λειτουργεί σαν πινακοθήκη μορφών, που αντικατοπτρίζει το ύφος των δασκάλων και τα τεχνοτροπικά ρεύματα που δημιούργησαν. Οι αλλαγές που συντελέστηκαν τον περασμένο αιώνα σε επίπεδο κοινωνίας, κυρίως, από τους δύο παγκόσμιους πολέμους, δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστη την τέχνη.
Τη βεντάλια των αλλαγών αυτών με την έλευση του μοντερνισμού και τους γνωστούς -ισμούς ως αυτό που προσδιορίζεται σήμερα σύγχρονη τέχνη, μπορεί κάποιος να εντοπίσει στη «Σκουφά». Πρόκειται για πυκνογραμμένο μάθημα της ζωγραφικής τους δύο τελευταίους αιώνες, χωρίς την αναφορά της πιο πρόσφατης εικαστικής εκδοχής που στρέφει το βλέμμα του θεατή στο ψηφιακό μέσο.
Η μαρτυρία αυτή δεν μπορεί να γίνει πλήρης σε μία αίθουσα τέχνης, όσο ευρύχωρη κι αν είναι η «Σκουφά». Παρόλα αυτά, αποτελεί θαυμάσια αφορμή για συζήτηση: τα έργα του παρελθόντος είναι οριστικά πίσω μας ή έχουν ακόμη στον πυρήνα τους το «σύγχρονο»; Κι ακόμη, τι είναι αυτό που κάνει ένα έργο τέχνης σύγχρονο, που θα πει καινοτόμο, αληθινό, έργο το οποίο μας αφορά;
Ότο Ντιξ
Για παράδειγμα, το πορτρέτο του Ότο Ντιξ, του ζωγράφου που σφράγισε τον όρο «Νέα Αντικειμενικότητα» μοιάζει απλό στην εκτέλεσή του, αλλά είναι γεμάτο δύναμη, έργο που μιλάει στον σημερινό θεατή (εδώ, θα ήθελα δίπλα του ένα πορτρέτο του Τάσου Μαντζαβίνου προκειμένου να φανεί πως μπορεί να μετακινούμαστε προς την ψηφιακή εποχή κι ο ορίζοντας της θέασης πλαταίνει, αλλά δεν αλλάζει).
Αξίζει να σταθεί κανείς μπροστά στο αυτοπορτρέτο του Τζόρτζιο ντε Κίρικο που φανερώνεται σαν μετρ της ζωγραφικής τέχνης, με ένδυμα και φόντο μιας άλλης, ένδοξης εποχής. Είναι δείγμα αυτού το οποίο λέμε «στιγμή του βλέμματος» του καλλιτέχνη στο μοντέλο, που στην προκειμένη περίπτωση είναι ένα.
Αυτοπορτρέτο του Τζόρτζιο ντε Κίρικο
Εδώ, όμως, ο ζωγράφος δεν ωραιοποιεί την εικόνα του, προκειμένου να αρέσει στους άλλους. Ο μεγάλος στα χρόνια δημιουργός μοιάζει να στέκεται απέναντι στον χρόνο, όχι συλλογισμένος, αλλά με αίσθημα μεγαλείου. Η τέχνη του είναι το κάστρο του και όπλο του είναι το έργο που θα τον κρατήσει ζωντανό. Και στ΄αλήθεια, πόσες ευκαιρίες μας δίνονται να φέρουμε το βλέμμα μας μπροστά στον ντε Κίρικο;
Οι εκπλήξεις έρχονται με υπογραφές όπως του André Derain, Francis Picabia, Andy Warhol, Jean Fautrier, Eduardo Arroyo, ενώ ο διάλογος αυτός συνεχίζεται με σύγχρονους καλλιτέχνες: Peter Böhnisch, Sandra Vásquez de la Horra, David Nicholson, John Isaacs, Δημήτρης Τζαμουράνης, Thomas Virnich, και René Wirths.
«Visage de Femme» (1942) του Francis Picabia
«The Human Condition: from Modernity to the Contemporary» (Η ανθρώπινη συνθήκη: από τον μοντερνισμό στη σύγχρονη τέχνη) –Έως 18 Μαρτίου
Λεπτομέρεια του έργου «Visage de Femme» (1942) του Francis Picabia
