Ανάμεσα στα επετειακά αφιερώματα για το Εικοσιένα, ένα από τα πιο «ζωγραφικά» φέρει την υπογραφή του Θανάση Μακρή στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Το αποκαλούμε έτσι γιατί δεν είναι μία αποτύπωση ή μεταφορά των γνωστών επαναστατικών προτύπων της εποχής, αλλά ένα αμιγώς ζωγραφικό γεγονός με προσωπικό χαρακτήρα.
Πρωταγωνιστής είναι ο Θεόφιλος, ο οποίος δεν πολέμησε βεβαίως στους ταραγμένους χρόνους του ξεσηκωμού, αλλά οραματίστηκε τον εαυτό του οπλαρχηγό μες στην αντάρα της εθνεγερσίας. Ο Μακρής υπακούει σε αυτή την εντολή και του αφιερώνει μια σειρά από σχέδια «επαναστατικά». Τον εικονίζει να κρατά σπαθί ή όπλο και τον τοποθετεί μέσα στον ψυχικό του κόσμο, ανάμεσα σε ανώνυμες μορφές του αγώνα, άνδρες και γυναίκες.
Τα έργα του Θανάση Μακρή –111 σχέδια– απλώνονται στον τέταρτο όροφο του κτιρίου με ευρυχωρία και ικανό φωτισμό. Κι έτσι όπως τοποθετούνται, βλέπουμε το έργο του ως αρθρωτό σύνολο από «σελίδες ημερολογίου». Μέσα εδώ, πολύ κοντά στα βιβλία, όλα μαζί θα μπορούσε να συνθέτουν ένα χαμένο ζωγραφικό ημερολόγιο, βγαλμένο από το περίφημο κασελάκι του Θεόφιλου.
Μα τα σχέδια αυτά όπως τα αποκαλεί ο Μακρής, δεν είναι απλώς σκαριφήματα, η «πρώτη ιδέα» για να ακολουθήσει κάτι μεγάλο. Είναι έργα ολοκληρωμένα με αξία αυτοτελή. Γυμνάσματα των φωτογραφιών που έχει αφήσει ο ζωγράφος, ή καλύτερα, μικρές «ακτινογραφίες» στις οποίες ο Μακρής γυρεύει την έκφραση του προσώπου, την αύρα του Θεόφιλου.
Με κάρβουνο, με παστέλ ή με το πενάκι του ο σύγχρονος ζωγράφος μας δίνει εικόνες «χωνεμένες» από το ίχνος των ανθρώπων που γνωρίζουμε καλά: πώς μιλάνε, πώς χαιρετάνε, πώς θυμώνουν ή ευχαριστιούνται με τα πράγματα. Δεν έχει καμία καλλιέπεια, καμία διάθεση καλλιγραφική. Και παρά την απλότητα του υλικού του, πλουτίζει τη γλώσσα του, κρατώντας μόνο την ουσία.
Πρόκειται για μορφές ορμητικές που στέκουν στηριγμένες στη γερή δομή τους, σε μια στερεότητα κατασκευής η οποία γίνεται το θεμέλιο της έκφρασής του. Τι παίρνει ο νέος από τον παλιό δημιουργό; «Έναν αόρατο ζωγραφικό ρυθμό» θα γράψει ο Ελύτης για τον Θεόφιλο. Εδώ, νομίζω, συναντιούνται οι δύο ζωγράφοι.
Ο Μακρής έχει διανύσει πολλά χιλιόμετρα στη ζωγραφική, που σημαίνει ότι έχει κατακτήσει το σχέδιο και γνωρίζει καλά τις χρωματικές αρετές του ιμπρεσιονισμού. Σε αυτήν την ενότητα, όμως, επιχειρεί να αποδώσει μια αίσθηση ζωής και η έξαψη στην εκφραστική του προσώπου είναι εξπρεσιονιστική.
Δεν τον ενδιαφέρει η μορφή του Θεόφιλου από μόνη της, αλλά γίνεται πρόσχημα για να εκφράσει τον ψυχισμό του, το ήθος του «ήρωα της ζωγραφικής». Και κάνει κάτι πρωτοφανές: τις ανώνυμες φιγούρες που πλαισιώνουν τον Θεόφιλο, σαρκώνει με πρόσωπα του σήμερα από συναντήσεις με τυχαίο κόσμο. Μία ζωγραφική πράξη που αποδίδει τιμή στο Εικοσιένα ως χρονικό ορόσημο ανοιχτό στο χρόνο.
Η πρωτοβουλία της Εθνικής Βιβλιοθήκης να δώσει χώρο σε εικαστικούς καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, σκηνογράφους, σύγχρονους δημιουργούς με εγνωσμένη πορεία, είναι πραγματικά ζωτικής σημασίας σε μια εποχή που στην οικονομική δυσπραγία προστέθηκε και ο φόβος της πανδημίας. Δεν είναι καθόλου εύκολο να εκθέσεις πια, αλλά ούτε και να μιλήσεις για τέχνη μπροστά από το έργο.
Η Βιβλιοθήκη παρέχει τα τελευταία χρόνια τη δυνατότητα να περιηγηθείς τους χώρους της και να γνωρίσεις το έργο ενός καλλιτέχνη, είτε από τον ίδιο, είτε κι από τεχνοκρίτες, μελετητές και συλλέκτες. Δεν υπάρχει εισιτήριο εισόδου και ο πολύ καλά επιμελημένος κατάλογος με τα σχέδια του Μακρή (επιμ. Κωνσταντίνα Ντακόλια) προσφέρεται σε καλή τιμή (18 ευρώ).
«Εν ξιφήρεις» Διάρκεια έως 21/11/2021. Καθημερινά: 09:30-20:00. Είσοδος στην έκθεση με πιστοποιητικό εμβολιασμού ή νόσησης. Υποχρεωτική χρήση μάσκας και τήρηση αποστάσεων καθ' όλη τη διάρκεια παραμονής.
