Η μορφή βρίσκεται καθισμένη με τρόπο τέτοιο ώστε να αγκαλιάζει τα πόδια της σφιχτά, προσπαθώντας να προστατεύει το εσωτερικό του κορμού της αλλά και να ζεστάνει το στήθος της. Μας κοιτά κατάματα και έτσι μπορούμε να διακρίνουμε λεπτές κόκκινες «διαδρομές» βασανισμού στο λευκό των ματιών της, ενώ το υπόλοιπο σώμα τρυπούν με το άγγιγμά τους άλλα χέρια, ακόμη και στα σημεία στα οποία υπάρχουν ήδη μώλωπες.
Κάποια από τα αγγίγματα είναι τόσο μυτερά που διαπερνούν το δέρμα –μια κακοποίηση εξάλλου είναι και ψυχική αιμορραγία– ένα από αυτά και η καμινάδα που στην προκειμένη αποτελεί φαλλικό σύμβολο. Η μορφή παραπέμπει σε παιδί αλλά και σε ενήλικη, καθώς η κακοποίηση κάνει το πρόσωπο να αισθάνεται ανυπεράσπιστο, γίνεται ξανά παιδί που αναζητά προστασία.
Βασίλης Πέρρος, «Skin» (2020)
Το έργο που μόλις περιγράψαμε τιτλοφορείται «Skin» (Βασίλης Πέρρος, 2020) και το ανακαλούμε με αφορμή τη σημερινή (25 Νοεμβρίου) Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών. Τη βία που έχει πολλά πρόσωπα· μεταξύ άλλων μορφοποιείται σε ψυχική, σωματική και σεξουαλική κακοποίηση, σε εμπορία ανθρώπων σε εμπόλεμες και μη ζώνες, σε ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων και γυναικοκτονία, στη μη άσκηση δικαιωμάτων, σε κανόνες-νόμους καθεστώτων συμπεριλαμβανομένου της επιβολής της χιτζάμπ.
Και στη θεωρούμενη από το καθεστώς ως «παράβαση» κανόνων όπως την αφαίρεση της χιτζάμπ ή τυχόν διαμαρτυρία, το εκάστοτε καθεστώς ασκεί περισσότερη βία. Όπως οι ιρανικές αρχές ασφαλείας οι οποίες –σύμφωνα με το CNNi– πλέον χρησιμοποιούν συστηματικά τον ατομικό ή ομαδικό βιασμό γυναικών ως μέσο αντιμετώπισης των τρίμηνων διαμαρτυριών κατά του καθεστώτος μετά το θάνατο της Μαχσά Αμινί. Εγγράφοντας, με αυτό τον τρόπο, επάνω τους την τιμωρία της εξέγερσής τους, προκαλώντας πόνο – και ο πόνος δεν απαλύνεται, παρά επουλώνεται.
Διαδηλωτές κατά της ιρανικής κυβέρνησης στους δρόμους της Τεχεράνης, μετά το θάνατο της Μαχσά Αμινί. Σεπτέμβριος 2022. Πηγή: ΑΡ / Vahid Salemi
Στις περιπτώσεις που ο βιασμός διαδηλωτριών μαγνητοσκοπείται και χρησιμοποιείται μετά ως μέσο εκβιασμού για να εξασφαλίσει τη σιωπή των γυναικών οι οποίες κατόπιν αφήνονται ελεύθερες, η πληγή παραμένει ανοικτή. Με κλειστά στόματα καταφθάνουν σε νοσοκομεία, υποβασταζόμενες από άτομα με πολιτική περιβολή, φέροντας σημάδια βασανισμού και βιασμού. Παρόμοια σημάδια και στα σώματα που γυναικών που δεν άντεξαν τον βασανισμό και άφησαν την πνοή τους.
Τα «Αξύριστα πηγούνια»
Γύρω από ένα νεκρό, γυναικείο σώμα εκτυλίσσεται η υπόθεση του θεατρικού έργου «Αξύριστα πηγούνια» του Γιάννη Τσίρου, μιλώντας για την ανθρώπινη εκμετάλλευση, την κατάσταση των μεταναστών, τη σεξιστική αντιμετώπιση της γυναίκας, την οικονομική ανισότητα και τις σχέσεις εξουσίας –ζητήματα τα οποία όσο περνά ο χρόνος όλο και περισσότερο διογκώνονται. Με το θύμα να διστάζει να μιλήσει, αρκεί να δώσει στους τριγύρω ένα βλέμμα, ώστε να καταλάβουν.
Το βλέμμα της Ιρίνα το βλέπουμε μόνο στα πρώτα λεπτά της παράστασης, παρουσιάζοντας το δικό της σόου στο μαγαζί όπου εργάζεται, ώσπου πέφτει νεκρή, και έπειτα η σκηνή του θεάτρου «Μικρό Χορν» μετατρέπεται στο υπόγειο ενός νοσοκομείου –εκεί όπου φέρνουν τα νεκρά σώματα -ανάμεσα σε αυτά και της Ιρίνα- για να τα φροντίσουν. Κυρίαρχα χρώματα το λαδί και το λευκό στα πλακάκια στους τοίχους, δημιουργώντας ένα ψυχρό σκηνικό. Ψυχρός και κοφτός ο διάλογος μεταξύ των τριών ανδρών, δύο εξ αυτών αποφεύγουν να ανταλλάξουν βλέμμα, ακόμη και να βρεθούν στον ίδιο χώρο.
Στιγμιότυπο από την παράσταση «Αξύριστα πηγούνια»
Η ιστορία και το τέλος της Ιρίνα αποκαλύπτεται σταδιακά μέσα από τους διαλόγους, και οι τρεις τους γνώριζαν τη νεκρή: ο ένας ο σύντροφός της, ο άλλος ένας φίλος, και ένας ακόμη, γνωστός, ο οποίος την είχε βιάσει δίχως να τον καταγγείλει· «θα έπρεπε να είσαι στη φυλακή για βιασμό» του λέει ο φίλος κάνοντας γνωστό ότι «από τις απανωτές εκτρώσεις της αφαίρεσαν τη μήτρα […] της είχαν δώσει χάπια επειδή έκλαιγε […] την έδιωξαν από τη δουλειά της ως οικιακή βοηθό επειδή» ο σύντροφός της «πήγε στο σπίτι όπου δούλευε και έσπασε ό,τι βρήκε μπροστά του […] ένιωθε πόνο στην καρδιά αλλά είπε ότι έπρεπε να δουλέψει διαφορετικά» ο σύντροφός της «δεν θα είχε να πληρώσει τις δόσεις του αυτοκινήτου». Και στον σύντροφό της ότι «συζητούν οι άνθρωποι, δεν βαράνε μπάτσες» ώσπου εκείνος (σ.σ ο σύντροφος) –κατεβάζοντας το ένα ποτήρι μετά το άλλο– παραδεχτεί «άδικα τη χαστούκισα, απορώ πως δεν το σκέφτηκα».
«Κοιτούσες τη γύμνια της» λέει ο σύντροφός της στον προϊστάμενο του τμήματος και βιαστή της. Το αδηφάγο βλέμμα του στο γυμνό της σώμα, ακόμη και όταν έχει φύγει από τη ζωή, θα μπορούσε να θεωρηθεί προσβολή. Θύτες της γυναίκας και θύματα της αντρικής τους φύσης, του θυμού που εξουσιάζει το χέρι να σηκωθεί και να χτυπήσει με μανία, να μιλήσει και να κοιτάξει προσβλητικά. Κάθε τέτοια φορά κάνοντας την ψυχή της να τρέμει με τρόπο αντίστοιχο του τρεμοσβήματος των φώτων στις στιγμές κατά τις οποίες αποκαλύπτεται μια ακόμη αλήθεια για τις κακοποιήσεις που είχε υποστεί.
Θα μπορούσε η Ιρίνα να μην είχε πεθάνει, θα μπορούσαν οι διαδηλώτριες στο Ιράν να μην είχαν βιαστεί, θα μπορούσαν τόσες γυναικοκτονίες και βίαιες συμπεριφορές να είχαν αποτραπεί; Τα γεγονότα συμβαίνουν και είναι όλο και πιο σκληρά και αποτρόπαια. Σαν η βία να συμβαδίζει με την καθημερινότητα δημιουργώντας στους θύτες την ψευδαίσθηση ότι εξουσιάζουν. Και η βία μια ακόμη πανδημία που έχει εξαπλωθεί, η θεραπεία δυσεύρετη κάνοντας τα θύματα να διερωτώνται πότε θα πάψουν να πονούν.
Ώσπου η διαιώνιση της βίας καταλήγει να είναι μια έκπτωση του πολιτισμού, σημαίνοντας τη σταδιακή αφάνισή του.
Στιγμιότυπο από την παράσταση «Αξύριστα πηγούνια»
*Την παράσταση «Αξύριστα πηγούνια» σκηνοθετεί ο Γιώργος Παλούμπης, ερμηνεύουν οι Στάθης Σταμουλακάτος, Ηλίας Βαλάσης, Σπύρος Ασημένιος και Αντωνία Πιτουλίδου. Τα σκηνικά-κοστούμια επιμελήθηκε η Νατάσσα Παπαγεωργίου, τους φωτισμούς σχεδίασε ο Βασίλης Κλωτσοτήρας. Όσο για το έργο «Αξύριστα πηγούνια», το 2004 τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού με το A΄ βραβείο νέου συγγραφέα.
**Θέατρο «Μικρό Χορν», Αμερικής 10, Αθήνα 106 71, 211 1000365
***Κεντρική φωτογραφία: Λεπτομέρεια από το έργο «Skin» (2020) του Βασίλη Πέρρου
