Έχει ταξιδέψει στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου και τα έργα της κοσμούν περίφημα λευκώματα τέχνης. Τώρα, έκανε το επόμενο μεγάλο βήμα.
Μια νέα, ψηφιακή τη φορά αυτή σελίδα, εισάγει με αξιώσεις τη συλλογή Βελιμέζη στην ψηφιακή εποχή. Πρόκειται για επίτευγμα μεγάλης σημασίας για τη διαφύλαξη και διάδοση της μεταβυζαντινής τέχνης.
Έξι αιώνες καλλιτεχνικής παραγωγής, από τον 15ο έως και τον 20ό αιώνα, διατρέχουν τα έργα μιας συλλογής που συνθέτουν εικόνες, ξυλόγλυπτα και ανθίβολα (σχέδια που χρησιμοποιούσαν οι αγιογράφοι) και περίτεχνα λειτουργικά αντικείμενα.
Τα συγκέντρωσαν με αγάπη και σεβασμό στην πίστη και τη ζωγραφική μας παράδοση, αρχικά ο Αιμίλιος Βελιμέζης, και στη συνέχεια οι αδελφοί Χρήστος και Αιμίλιος Μαργαρίτης με τον Αλέξανδρο Μακρή. Η «κιβωτός» αυτή ευτύχησε να βρει σπίτι στο Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, σε ένα εμβληματικό τοπόσημο του Πειραιά, ακριβώς στη συμβολή των οδών 2ας Μεραρχίας και Ακτής Μουτσοπούλου. Από το 2019 παρουσιάζεται στο κοινό η μόνιμη έκθεση, αποτελούμενη από 68 εικόνες του Βελιμέζη και των διαδόχων του. Σήμερα, πάλι με την πολύτιμη υποστήριξη του ιδρύματος Λασκαρίδη, είναι πλέον ανοιχτή στον ψηφιακό κόσμο από τη διεύθυνση velimezisicons.gr
Το γεγονός της Σταύρωσης και της Ανάστασης του Χριστού αποδίδεται μοναδικά στα έργα των μεγάλων μαστόρων της ορθόδοξης εικονογραφίας. «Κορωνίδα» της πολύτιμης συλλογής είναι το «Πάθος του Χριστού», έργο που έχει αποδοθεί στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλo, προτού ταξιδέψει στη Δύση και μείνει διεθνώς γνωστός ως El Greco.
«Τρεις Άγγελοι που κρατούν απλωμένο λευκό σεντόνι υποβαστάζουν το νεκρό Χριστό. Στο κέντρο ο Χριστός παριστάνεται όρθιος, γυρισμένος κατά τα τρία τέταρτα προς τα δεξιά, με το κεφάλι και τα μάτια κλειστά να γέρνει προς τα κάτω σε κατατομή. Τα μαλλιά του πέφτουν λυτά στο μέτωπο και στους ώμους. Έχει φωτοστέφανο. Το σώμα του ακολουθεί σχεδόν κατακόρυφο άξονα, έως τα γόνατα, όπου τα δύο πόδια λυγίζουν και διασταυρώνονται με πλάγια κλίση προς τα πίσω. Τα χέρια, παράλληλα με το σώμα έχουν στάση χαλαρή· το δεξί συστρέφεται στον καρπό και έχει την παλάμη κλειστή, γυρισμένη προς τα πίσω. Το αριστερό απομακρύνεται λίγο από το σώμα και υποστηρίζεται χαλαρά στον καρπό από τον άγγελο στα δεξιά…». Έτσι περιγράφει η βυζαντινολόγος, καθηγήτρια Νανώ Χατζηδάκη τη θαυμαστή εικόνα.
Ανάμεσα στα λαμπρά έργα της συλλογής και η «Πιετά» του Εμμανουήλ Τζάνε, του πιο σημαντικού Κρητικού αγιογράφου κατά το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα. Πάλι, η πανεπιστημιακός και εμβριθής ερευνήτρια της συλλογής εξηγεί: «Η Παναγία, καθισμένη σε βράχο, κρατεί στην αγκαλιά της το σώμα του νεκρού Χριστού σε σχεδόν οριζόντια θέση. Αριστερά στέκει όρθιος, γυρισμένος προς αυτή, ο Ιωάννης ο Θεολόγος και στα δεξιά, σε αντίστοιχη στάση, ο Ιωσήφ ο Αριμαθείας κρατώντας λευκό σεντόνι με τα δύο χέρια…Η απόδοση του Επιτάφιου Θρήνου στην εικόνα μας αποτελεί τη βυζαντινίζουσα εκδοχή της κοινής στην ιταλική ζωγραφική σκηνής της Πιετά, που καθιερώνεται και διαδίδεται σε κρητικές εικόνες από το 15ο αιώνα και εξής». Η εικόνα χρονολογείται στο 1657.
Από τα μέσα του 18ου αιώνα μας έρχεται αυτή η «Αποκαθήλωση» που μεταγράφει τα διδάγματα των μετρ της δυτικής τέχνης. «Επάνω στο χρυσό κάμπο προβάλλει λοξά τοποθετημένος ο Σταυρός, πλαισιωμένος στο ύψος των κεραιών από τρεις άνδρες που, ανεβασμένοι σε δύο σκάλες, αποκαθηλώνουν το νεκρό σώμα του Χριστού. Οι έντονες κινήσεις τους απεικονίζουν τη μεγάλη προσπάθεια να συγκρατήσουν το βαρύ νεκρό σώμα, που λυγίζει στη μέση και αιωρείται μπροστά στη σκάλα.
Χαμηλότερα, γονατιστή ανδρική μορφή, πιθανώς ο Ιωσήφ, απλώνει λευκό σεντόνι για να υποδεχθεί το σώμα του Χριστού, ενώ άλλος άνδρας με λευκή γενειάδα, σαρίκι, λευκό μανδύα και ψηλές κόκκινες μπότες στρέφεται προς το Σταυρό. Στα δεξιά η Παναγία, γονατισμένη, έχει τα χέρια ενωμένα, σε στάση προσευχής, ενώ αριστερά μια γυναίκα σκεπάζει το πρόσωπο της με το ύφασμα του μανδύα της» διαβάζουμε στην ψηφιακή παρουσίαση του έργου.
Μια άλλη εικόνα της Παναγίας με τον Εσταυρωμένο είναι φιλοτεχνημένη από αυγοτέμπερα σε ξύλο και χρονολογείται στα τέλη 17ου - αρχές 18ου αι. Εκτός από τη συμβολή της κ. Νανώς Χατζηδάκη, τα επιστημονικά κείμενα στην ιστοσελίδα υπογράφουν η αρχαιολόγος Ανδρομάχη Κατσελάκη και η ιστορικός τέχνης Μαρία Νάνου.
Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη - Συλλογή Βελιμέζη
Ο πλούτος της συλλογής δεν διαφαίνεται μόνο στα ενυπόγραφα έργα της, αλλά και στο πλήθος των εικόνων που θεματικά και από πλευράς τεχνοτροπίας αποδίδουν παραστατικά την εξέλιξη της μεταβυζαντινής ζωγραφικής από τον 15ο αιώνα και έπειτα στον ελλαδικό χώρο. Τέτοια είναι η αμφιπρόσωπη εικόνα του 1810 που φέρει την Σταύρωση και την Ανάσταση μαζί.
Όλα τα έργα της έκθεσης μπορείτε να δείτε σε μία ψηφιακή ξενάγηση από τον επιμελητή και δωρητή της συλλογής κ. Χρήστο Μαργαρίτη εδώ
