Υπάρχει μια γωνιά στη βιβλιοθήκη μας, πιο φωτεινή από τις υπόλοιπες, μια γωνιά που έχει οικοδομηθεί από τα παιδικά μας αναγνώσματα. Όταν το χέρι μετακινηθεί προς τα εκεί, αδράξει ένα παραμύθι ή βιβλίο και το ανοίξει, ξεμυτίζουν στο δωμάτιο πολύχρωμες αναμνήσεις και βιώματα, εικόνες και σκέψεις του εαυτού μας από τα πρώτα χρόνια μας –από την ηλικία και έπειτα που θυμόμαστε.
Ένα χαμόγελο - γέφυρα σχηματίζεται στο πρόσωπό μας, η ματιά μας αποκτά τη λάμψη των οφθαλμών των παιδιών, νιώθουμε το σώμα να αιωρείται και τη σκέψη να ταξιδεύει σε όλες τις ιστορίες που είχε αναγνώσει και μας είχαν διαβάσει το βράδυ για «καληνύχτα» οι γονείς μας, με τους παππούδες και τις γιαγιάδες να προτιμούν τις προφορικές διηγήσεις. Καθένας τους, με ελαφρώς διαφορετική χροιά φωνής από τη συνηθισμένη, μια χροιά νανουρίσματος.
Παρατηρούμε ότι, ως παιδιά, θυμόμασταν περισσότερο τίτλους παραμυθιών παρά συγγραφείς· Σταχτοπούτα, Η Πεντάμορφη και το Τέρας, Η Ωραία Κοιμωμένη, Τα τρία γουρουνάκια, Κοκκινοσκουφίτσα, Κοντορεβιθούλης, Ο Χάνσελ και η Γκρέτελ, Η Ραπουνζέλ, Η Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι, παιδικές διασκευές του Ροβινσώνα Κρούσου, του Μικρού Πρίγκιπα, του Γύρου του Κόσμου σε 80 ημέρες, μεταξύ άλλων.
Ώσπου συγκρατήσαμε για τους Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και Αδερφούς Γκριμ, αλλά και Έλληνες συγγραφείς: την Άλκη Ζέη, τη Ζωρζ Σαρή, την Αγγελική Βαρελλά με την αγαπημένη «Φιλενάδα φουντουκιά μου», την Ελένη Πριοβόλου με τον «Τρυφεράκανθο» διδάσκοντάς μας την αποδοχή και τη φιλία, ανάμεσα σε άλλα.
Με εξαίρεση τους συγγραφείς που δημιουργούν σε κάθε χρονική περίοδο, κάθε γενιά έχει κοινές βάσεις παραμυθιών που είναι τα κλασικά, εκείνα των μεγάλων παραμυθάδων. Χτίζοντας στην παιδική ψυχή αξίες και συναισθήματα, σε συνάρτηση με το περιβάλλον όπου μεγαλώνει.
Ανεξαρτήτως του τέλους κάθε ιστορίας παραμυθιού ή παιδικού βιβλίου, της αέναης μάχης καλού και κακού, οι σελίδες των βιβλίων ανέβλυζαν μια όμορφη «μαγεία», ήταν και είναι ένας κόσμος - καταφύγιο. Με αρκετούς από εμάς να διαβάζουμε –κάποιες φορές – βιβλία, όπως τότε που ήμασταν παιδιά: ξαπλωμένοι στο κρεβάτι.
Όπως διαβάζει το παιδί που έχει φιλοτεχνήσει ο Βασίλης Πέρρος, παρακάτω, και αποτελεί λεπτομέρεια του πολύπτυχου έργου του, «Exit».
Βασίλης Πέρρος, λεπτομέρεια του έργου «Exit»
Ανατρέξαμε στα παραμύθια και τα παιδικά βιβλία με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, που εορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, την ημέρα που γεννήθηκε ο μεγάλος Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Την καθιέρωσε η Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (International Board on Books for Young People – ΙΒΒΥ) το 1966.
Έκτοτε, κάθε χρόνο, ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της οργάνωσης ετοιμάζει ένα μήνυμα και μια αφίσα που διανέμονται σε όλο τον κόσμο, με σκοπό να τονίσουν την αξία των βιβλίων και της ανάγνωσης και να ενθαρρύνουν τη διεθνή συνεργασία για την ανάπτυξη και τη διάδοση της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους. Είθισται, επίσης, κάθε χρόνο, να πραγματοποιούνται σε όλες τις χώρες εκδηλώσεις σε σχολεία, βιβλιοθήκες, βιβλιοπωλεία, πλατείες και άλλους χώρους, με σκοπό τη φιλαναγνωσία.
Για το έτος 2023, υπεύθυνο για το μήνυμα αλλά και την αφίσα ήταν το ελληνικό τμήμα της ΙΒΒΥ. Το παγκόσμιο μήνυμα έγραψε ο συγγραφέας Βαγγέλης Ηλιόπουλος, η αφίσα φιλοτεχνήθηκε από την εικονογράφο Φωτεινή Στεφανίδη. Ενώ, το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ, τύπωσε και έστειλε σε σχολικές μονάδες που φιλοξενούν παιδιά με προβλήματα όρασης το μήνυμα του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου 2023 σε γραφή braille, συμβάλλοντας στην προώθηση της φιλαναγνωσίας και στην προσβασιμότητα όλων, στα αγαθά του πολιτισμού.
«Όλοι είμαστε βιβλία»
«Όλοι είμαστε βιβλία» αναφέρει – μεταξύ άλλων – στο μήνυμά του για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος. Θα μπορούσε να λεχθεί ότι καθένας μας είναι μια σκληρόδετη έκδοση· το σκληρόδετο εξώφυλλο και οπισθόφυλλο συμβάλλουν στην προστασία των εύθραυστων σελίδων της ψυχής, οι οποίες σελίδες είναι σε σημαντικό βαθμό τα πρώτα μας λογοτεχνικά διαβάσματα.
Οι σελίδες ξεφυλλίζονται σταδιακά κατά τις συναναστροφές μας με όμοιες εκδόσεις. Ένα σχόλιο με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα, είναι η προστασία της παιδικής ψυχής σήμερα, η απάλυνση και η εξέλιξή της, λαμβάνοντας υπόψιν τα περιστατικά παιδικής κακοποίησης που έχουν έρθει στο φώς της δημοσιότητας. Παρομοιάζουμε τα παιδιά αυτά με βανδαλισμένες σκληρόδετες εκδόσεις. Και επειδή «όλοι είμαστε βιβλία», καλούμαστε αλλά και μπορούμε να συναισθανθούμε τέτοιες εκδόσεις.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, ανακαλούμε επίσης την ειλικρίνεια των παιδιών στην έκφραση των συναισθημάτων τους, την πηγαία χειρονομία της αγκαλιάς που προσφέρουν και τη ζεστασιά που μας μεταφέρουν σαν μας χαρίσουν την αγκαλιά τους· μια ζεστασιά που πηγάζει από το στήθος τους.
Ακολουθεί το μήνυμα του Βαγγέλη Ηλιόπουλου για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου:
Είμαι ένα βιβλίο, διάβασέ με. Βαγγέλης Ηλιόπουλος
Είμαι ένα βιβλίο.
Είσαι ένα βιβλίο.
Όλοι είμαστε βιβλία.
Η ψυχή μου είναι η ιστορία που αφηγούμαι.
Κάθε βιβλίο έχει τη δική του ιστορία να πει.
Μπορεί να φαινόμαστε εντελώς διαφορετικά –
άλλα μεγάλα, άλλα μικρά,
άλλα πολύχρωμα, άλλα μαυρόασπρα,
άλλα με λίγες σελίδες κι άλλα με πολλές.
Μπορεί να συμφωνούμε ή να λέμε εντελώς διαφορετικά πράγματα.
Όμως αυτή είναι η ομορφιά μας.
Θα ήταν πολύ βαρετό να ήμασταν όλα ίδια.
Καθένα μας είναι μοναδικό.
Και καθένα από εμάς έχει το δικαίωμα να το σέβεσαι,
να το διαβάζεις χωρίς προκαταλήψεις,
να έχει τη θέση του στη βιβλιοθήκη σου.
Μπορείς να έχεις τις απόψεις σου για εμένα.
Μπορείς να ερευνάς, να κρίνεις και να σχολιάζεις ό,τι διαβάζεις.
Μπορείς να με βάλεις πίσω στο ράφι
ή να με κρατήσεις σφιχτά στην αγκαλιά σου και να ταξιδέψουμε μαζί πολύ μακριά.
Αλλά ποτέ μην αφήσεις κάποιον να με πετάξει
ή να με διώξει σε άλλο ράφι.
Ποτέ μη ζητήσεις την καταστροφή μου
ή μην επιτρέψεις σε κάποιον να με καταστρέψει.
Κι αν έρθει κάποιο βιβλίο από άλλο ράφι στο δικό σου,
γιατί κάποιος ή κάτι το έδιωξε μακριά,
κάνε χώρο.
Αν πας λίγο πιο κει, χωράει δίπλα σου.
Προσπάθησε να νιώσεις όπως νιώθει.
Κατάλαβέ το. Προστάτεψέ το.
Μπορεί να βρεθείς εσύ στη θέση του αύριο.
Γιατί κι εσύ είσαι ένα βιβλίο.
Όλοι είμαστε βιβλία.
Έλα, φώναξέ το δυνατά, ώστε να το ακούσουν όλοι:
«Είμαι ένα βιβλίο, διάβασέ με»
* To υλικό του εορτασμού για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, στην Ελλάδα, τυπώθηκε με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, υπό την αιγίδα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος και με την υποστήριξη του Εργαστηρίου Παιδαγωγικών Εφαρμογών και Παραγωγής Εκπαιδευτικού Υλικού του ΠΤΔΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
