Η σχέση ανθρώπου-περιβάλλοντος ως θεματική στην καλλιτεχνική δημιουργία δεν είναι πρόσφατη· οι καλλιτέχνες την ενέταξαν συστηματικά στη θεματική τους φαρέτρα ήδη από τη δεκαετία του ’60, οπότε και το κίνημα της περιβαλλοντικής τέχνης (environmental art) έκανε την εμφάνισή του, κυρίως στις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία, αγκαλιάζοντας συναφείς όρους όπως land art ή earth art, αποδιδόμενους ως τέχνη της γης ή γήινη τέχνη.
Στο σύνολό τους, αφορούν επεμβάσεις μεγάλης κλίμακας στο φυσικό περιβάλλον, με την ίδια τη φύση να δίνει τα υλικά της για τη συγκρότηση των επεμβάσεων-έργων τέχνης, ενίοτε με οικολογικά κίνητρα, από όπου προκύπτει ο όρος οικολογική τέχνη (eco-art, ecological art, ecoart) που αποτελεί υποκατηγορία της περιβαλλοντικής τέχνης. Κατόπιν, έργα τέχνης πέρασαν και σε αίθουσες τέχνης, σήμερα τα συναντάμε τόσο σε αυτές όσο και στο φυσικό περιβάλλον.
Το περιβάλλον αλλάζει ακολουθώντας τις αλλαγές του κλίματος, αλλαγές που επίσης ευαισθητοποιούν τους δημιουργούς οι οποίοι με τη σειρά τους καλούνται να αφυπνίσουν το κοινό.
Όσο η κλιματική αλλαγή, ειδάλλως διατυπωμένη ως κλιματική κρίση –όρος που την τρέχουσα περίοδο χρησιμοποιείται συχνά– γίνεται όλο και περισσότερο αισθητή, οι σχέσεις του ανθρώπου και του φυσικού του περιβάλλοντος καταλαμβάνουν σημαντική θέση στη θεματολογία των καλλιτεχνών. Ενίοτε αποτελούν τη θεματική μεγάλων εκθέσεων, όπως στην έκθεση «Όλοι μιλούν για τον καιρό» που φιλοξενείται (έως 26/11) στο κέντρο τεχνών Fondazione Prada, Ca' Corner della Regina, στη Βενετία.
Πηγή φωτ.: Twitter / Fondazione Prada
Η εν λόγω έκθεση αποτελείται από εικαστικά έργα και αναφέρεται στην κλιματική αλλαγή καθώς και στο μεταβαλλόμενο φυσικό τοπίο του κόσμου μας. Η ίδια η πόλη όπου παρουσιάζεται η έκθεση αποτελεί ένα παράδειγμα αυτής της αλλαγής λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Συνεπώς, οι επισκέπτες, μπορούν να συναισθανθούν να περικυκλώνονται από ένα αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής.
Μία αλλαγή που –σε ευρύτερο επίπεδο και ανά τον κόσμο– «μπορεί πιθανώς να είναι η μεγαλύτερη υπαρξιακή απειλή που η ανθρωπότητα έχει να αντιμετωπίσει στα 100.000 χρόνια της ιστορίας της –και κατά συνέπεια είναι καθ' οδόν να γίνει το μόνο πράγμα για το οποίο πλέον μιλάμε» αναφέρει στο σημείωμά του ο επιμελητής Ντίετερ Ρούλστρετε, ο οποίος είχε την ιδέα του πρότζεκτ· σχεδιάστηκε από το στούντιο 2×4 που εδράζεται στη Νέα Υόρκη.
Η έκθεση αποτελείται από περισσότερα από 50 έργα σύγχρονων καλλιτεχνών όπως των Άντονυ Γκόρμλυ, Θίστερ Γκέιτς και Γκέρχαρντ Ρίχτερ, καθώς και μια επιλογή ιστορικών έργων τέχνης από τα οποία παρουσιάζεται πώς το κλίμα και ο καιρός έχουν διαμορφώσει την Ιστορία και πώς η ανθρωπότητα έχει αντιμετωπίσει την έκθεση σε μετεωρολογικά φαινόμενα.
Ένα από τα έργα που ξεχωρίσαμε είναι το «Τσουνάμι» (2005) του Ρίτσαρντ Ονιάνγκο (Κένυα, γενν. 1960). Απεικονίζει τη δύναμη της φύσης, της θάλασσας, που με πελώρια κύματα «καταπίνει» τους ανθρώπους αλλά και την ίδια τη φύση. Διαμελισμένα πλοία, καράβια και σπίτια, ανθρώπους που προσπαθούν να καταπιαστούν από τα ψηλά κλαδιά των δέντρων, ζώα που προσπαθούν κι αυτά να ξεφύγουν.
Ρίτσαρντ Ονιάνγκο, «Τσουνάμι» (2005). Πηγή φωτ.: Twitter / Fondazione Prada
Επίσης, η έκθεση αποτελείται από μία γιγαντοοθόνη με κυλιόμενα βίντεο προγνώσεων καιρού από παραδοσιακά και διαδικτυακά ΜΜΕ ανά τον κόσμο, πολυμεσικές εγκαταστάσεις που αναφέρονται στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που έχουν προκληθεί από ανθρώπινες δραστηριότητες, καθώς και μια σειρά από έρευνες για την κλιματική αλλαγή, με πάνω από 500 βιβλία, επιστημονικές δημοσιεύσεις και άρθρα, βίντεο και συνεντεύξεις με ακαδημαϊκούς και ακτιβιστές.
Πηγή φωτ.: Twitter / Fondazione Prada
Ώστε να υπάρχει και η επιστημονική τεκμηρίωση της κλιματικής αλλαγής· «η κλιματική αλλαγή είναι γεγονός. Δεν έχει γυρισμό, μόνο να τη μετριάσουμε μπορούμε», όπως άλλωστε μας είχε αναφέρει σε παλαιότερη συζήτησή μας η καθηγήτρια του Τομέα Φυσικής Περιβάλλοντος-Μετεωρολογίας στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Έλενα Φλόκα.
Everybody Talks About the #Weather
— Fondazione Prada (@FondazionePrada) May 19, 2023
The exhibition’s meteorological view of art suggests we continue to talk about the weather as a way to talk about the #climate, the most important topic for everyone's life and future.
On view from 20 May in #Venicehttps://t.co/ZFxmhBSYvE pic.twitter.com/wdDixGojwu
Με την έκθεση στη Βενετία, να αποτελεί μία ακόμη αφορμή για τις αλλαγές που υφίσταται το περιβάλλον και το κλίμα, αλλαγές δύναμης τέτοιας που να δημιουργήσουν κύματα περιβαλλοντικών προσφύγων, όπως είχε συμπληρώσει η Έλενα Φλόκα.
Ο κυρίαρχος κόσμος της τέχνης καλείται, συνεπώς, να θέσει στην ευρεία προσοχή του την κλιματική αλλαγή, ένα έναυσμα η έκθεση στη Βενετία.
Πηγή φωτ.: Twitter / Fondazione Prada
Όσο για τον τίτλο της έκθεσης, προέρχεται από το σλόγκαν «Alle reden vom Wetter. Wir nicht» (Όλοι μιλούν για τον καιρό. Εμείς όχι) που αναπαρήχθη σε αφίσα του 1968 από τη Σοσιαλιστική Γερμανική Φοιτητική Ένωση και στην οποία απεικονίζονταν οι Καρλ Μαρξ, Φρίντριχ Ένγκελς και Βλαδίμηρος Λένιν.
