Το αντίο στον συνθέτη που σφράγισε με τη μουσική, τον λόγο και την πολιτική του πορεία τον 20ό αιώνα περισσότερο από κάθε άλλον καλλιτέχνη και διανοούμενο στη χώρα, ετοιμάζεται να πει η Ελλάδα.
Μαζί με το αντίο στον μεγάλο Έλληνα, αποχαιρετάμε και όλα όσα συνέβαλαν στη δημιουργία και στην ανάδειξή του. Το τέλος του Μίκη σηματοδοτεί το τέλος μιας ολόκληρης εποχής.
Μιας εποχής με εξορίες, βασανιστήρια, φυλακές, χούντα και με έντονη πολιτικοποίηση, με μεγάλα κινήματα και μεγάλους αγώνες.
Ο Μίκης έζησε την εποχή των μεγάλων προσδοκιών και των μεγάλων διαψεύσεων, των μεγάλων αγώνων και των μεγάλων απογοητεύσεων.
Έδωσε παντού το «παρών». Δεν απείχε από καμία μάχη, ακόμη και μέχρι τα βαθιά του γεράματα.
«Διακοπές» σε Ικαρία και Μακρόνησο
Η πολιτική του περιπλάνηση αποκτά βίαιη τροπή το 1947, όταν σε ηλικία 27 ετών, συνελήφθη και στάλθηκε στην Ικαρία. Με τη γενική αμνηστία που έδωσε η κυβέρνηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη, ο Θεοδωράκης πέρασε στην παρανομία και στην προσπάθεια για συμμετοχή σε ένοπλες ομάδες του Δημοκρατικού Στρατού. Εντάχθηκε στην ομάδα του Παύλου Παπαμερκουρίου.
Συνελήφθη ξανά στο σπίτι του πατέρα του και στη συνέχεια βρέθηκε και πάλι εξόριστος στην Ικαρία, όπου έγραψε το έργο «Ελεγείο και θρήνος στον Βασίλη Ζάννο» στη μνήμη του Βασίλη Ζάννου, ο οποίος εκτελέστηκε το 1948.
Έπειτα στάλθηκε στο στρατόπεδο της Μακρονήσου όπου βασανίστηκε μέχρι παράλυσης.
Μετά από παρέμβαση του πατέρα και του θείου του, που ήταν ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι, ο Μίκης απελευθερώθηκε ως ανάπηρος, καθώς τα βασανιστήρια του είχαν προκαλέσει παράλυση.
Το 1963 ιδρύθηκε η Νεολαία Λαμπράκη, ως αποτέλεσμα της δολοφονίας του βουλευτή της Αριστεράς, Γρηγόρη Λαμπράκη, και ο Θεοδωράκης εκλέχθηκε πρόεδρος. Σύντομα εκλέχθηκε και βουλευτής της ΕΔΑ.
Από την Μπουμπουλίνας στον Ωρωπό
Με την επιβολή της δικτατορίας, στις 21 Απριλίου του 1967, ο Θεοδωράκης πέρασε και πάλι στην παρανομία και έναν μήνα αργότερα ίδρυσε την αντιστασιακή οργάνωση ΠΑΜ, κηρύσσοντας «πόλεμο» στο καθεστώς.
Συνελήφθη τον Αύγουστο του 1967. Ακολούθησε η φυλάκισή του στην οδό Μπουμπουλίνας, η απομόνωση, οι φυλακές Αβέρωφ, η μεγάλη απεργία πείνας, το νοσοκομείο, η αποφυλάκιση και ο κατ’ οίκον περιορισμός, η εκτόπιση με την οικογένειά του στη Ζάτουνα Αρκαδίας, και τέλος το στρατόπεδο Ωρωπού.
Πολλά από τα καινούργια έργα του κατάφερε με διάφορους τρόπους να τα μεταβιβάσει στο εξωτερικό, όπου τραγουδήθηκαν από τη Μαρία Φαραντούρη και τη Μελίνα Μερκούρη.
Παρεμβάσεις από τους Σοστακόβιτς και Μίλερ
Στον Ωρωπό η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε. Στο εξωτερικό ξεσηκώθηκε θύελλα διαμαρτυριών. Προσωπικότητες όπως οι Ντμίτρι Σοστακόβιτς, Άρθουρ Μίλερ, Λώρενς Ολίβιε, Υβ Μοντάν και άλλοι, δημιούργησαν επιτροπές για την απελευθέρωσή του.
Τελικά, υπό την διεθνή πίεση αποφυλακίστηκε και ταξίδευσε στο Παρίσι τον Απρίλιο του 1970. Στο εξωτερικό απηύθυνε νέο κάλεσμα για την πτώση της δικτατορίας και την επαναφορά της Δημοκρατίας στην Ελλάδα.
Βοή της μάχης και «παχύ στρώμα» ευαισθησίας
«Είναι οι αγώνες και η μουσική τόσο δεμένα πια μέσα μου, ώστε δεν μπορώ να φανταστώ ούτε αγώνες χωρίς τραγούδι ούτε τραγούδι χωρίς αγώνα. Φαίνεται πως το ταλέντο μου, σαν μια παράξενη μπαταρία, εκεί μέσα γεμίζει. Μέσα στη ζεστασιά της χειραψίας, μέσα στο αετίσιο βλέμμα του συναγωνιστή, μέσα στις ιαχές των συλλαλητηρίων και στη βοή της μάχης…
Όμως το ταλέντο δεν έρχεται μόνο του. Για να φυτρώσει, του πρέπει στρώμα παχύ ευαισθησίας. Αυτό σημαίνει πως ο αληθινός καλλιτέχνης δεν μπορεί να μείνει αδιάφορος όταν γύρω του οι άλλοι βογκούν, ταπεινώνονται, πεινούν, τσακίζονται… Τότε η ευαισθησία αυτή γίνεται ευθύνη και φέρνει τον καλλιτέχνη μέσα στον λαό», έλεγε ο Μίκης Θεοδωράκης.
Ο ίδιος θεωρούσε τον «Κάκτο» που έγραψε το 1967, κρατούμενος στην Ασφάλεια, το πιο αντιπροσωπευτικό του τραγούδι.
Ως μουσικό ταλέντο και ως διανοούμενος με κοινωνική δράση και με πολιτική στράτευση αναγνωρίστηκε παγκοσμίως. Η φήμη του ξεπέρασε τα εθνικά σύνορα. Ο Μίκης Θεοδωράκης που αγαπήσαμε, γεφύρωσε την ποίηση με το τραγούδι και την πολιτική δράση, προσφέροντας με πάθος στον κόσμο ταλέντο και υπόδειγμα ζωής.
Από τους αγώνες κατά του φασισμού και τους αγώνες για την ελευθερία μέχρι τους αγώνες για την εθνική ανεξαρτησία και χειραφέτηση, ο Μίκης ήταν μέχρι και το τέλος της ζωής του ενεργός. Μόλις πριν ένα χρόνο έστειλε επιστολή στον γγ του ΚΚΕ, Δ. Κουτσούμπα με την οποία δήλωσε ότι θέλει να πεθάνει ως κομμουνιστής.
Αν το τέλος της ζωής του σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής, τότε σήμερα ανοίγεται η νέα εποχή, που αναζητεί τα δικά της μεγαλεία, τη νέα μεγάλη δημιουργία, τον νέο μεγάλο Έλληνα.
Σε αυτή την πορεία ο Μίκης θα είναι μαζί μας για να μας φωτίζει.
