Ένα κορυφαίο βραβείο της Europa Nostra πήρε η χώρα μας για πρόγραμμα που έχει αναπτύξει σε συνεργασία με τη Δανία. Το πρόγραμμα FIBRANET - Ίνες σε Αρχαία Ευρωπαϊκά Υφάσματα είναι ένα από τα τέσσερα που βραβεύτηκε στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Βραβείων Κληρονομιάς 2021 / Europa Nostra Awards, κορυφαία διάκριση της Ευρώπης στον τομέα. Κατά τη διάρκεια της τελετής που έγινε στη Βενετία, εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Europa Nostra ανακοίνωσαν με υπερηφάνεια τους τέσσερις βραβευθέντες με το Grand Prix και το βραβείο Public Choice Award, οι οποίοι επιλέχθηκαν μεταξύ των 24 φετινών νικητήριων επιτευγμάτων από 18 ευρωπαϊκές χώρες.
Λόγω των προφυλάξεων ασφαλείας κατά του COVID-19, η τελετή απονομής των βραβείων Ευρωπαϊκής Κληρονομιάς 2021 πραγματοποιήθηκε με περίπου 220 παρευρισκόμενους, αλλά την παρακολούθησαν ζωντανά εκατοντάδες επαγγελματίες της πολιτιστικής κληρονομιάς, εθελοντές, λάτρεις και υποστηρικτές από όλη την Ευρώπη και όχι μόνο. Η τελετή συγκαταλέγεται στα κυριότερα σημεία της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2021 που πραγματοποιήθηκε τις προηγούμενες ημέρες στην Βενετία, η οποία είναι κηρυγμένη Πόλη Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Οι νικητές των Grand Prix για το 2021 είναι:
- Tο FIBRANET - Ίνες σε Αρχαία Ευρωπαϊκά Υφάσματα, (Ελλάδα / Δανία), ένα καινοτόμο ερευνητικό έργο που παρέχει νέες πληροφορίες σχετικά με την αποδόμηση των αρχαίων ινών, το οποίο ενημερώνει την αρχαιολογική έρευνα αλλά παρέχει και σημαντικές γνώσεις για τους Ευρωπαίους καθώς αναζητούμε λύσεις για την αντιμετώπιση των αποβλήτων που παράγονται από τη βιομηχανία μόδας και της κλωστοϋφαντουργίας.
- H Ξύλινη εκκλησία του χωριού Urși, στην κομητεία Vâlcea (Ρουμανία), μια όμορφη ξύλινη εκκλησία του 18ου αιώνα που αποκαταστάθηκε υποδειγματικά χρησιμοποιώντας παραδοσιακά υλικά και τεχνικές με τρόπο συνεργατικό, επιτρέποντας την ανταλλαγή ιδεών και γνώσεων μεταξύ συμμετεχόντων από όλο τον κόσμο.
- H Τεχνική Επιτροπή Πολιτιστικής Κληρονομιάς (Κύπρος), που ιδρύθηκε το 2008 από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους ηγέτες υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, η οποία έχει αποκαταστήσει επιτυχώς πάνω από 70 μνημεία, χρησιμοποιώντας την πολιτιστική κληρονομιά ως ισχυρό εργαλείο συμφιλίωσης και ειρηνικής συνεργασία και
- Tο Invention of a Guilty Party, Trento (Ιταλία), μια υποδειγματική έκθεση που εξετάζει τη συσχέτιση μιας ιστορικής περίπτωσης αντισημιτισμού με τις σύγχρονες συζητήσεις γύρω από τις διακρίσεις και τη μισαλλοδοξία στη σημερινή Ευρώπη, εγείροντας τον κριτικό προβληματισμό για τη δύναμη της προπαγάνδας και των ψέυτικων νέων («fake news»).
Η αξιοσημείωτη αποκατάσταση της Ξύλινης Εκκλησίας του χωριού Urși (Ρουμανία) είναι ο μεγάλος νικητής του 2021: έλαβε ένα Grand Prix και το ευρύ κοινό το επέλεξε ως το αγαπημένο του έργο πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη. Περίπου 7.000 πολίτες από όλη την Ευρώπη ψήφισαν το Public Choice Award διαδικτυακά μέσω της ιστοσελίδας της Europa Nostra.
Σε ένα συγχαρητήριο μήνυμα, ο David Sassoli, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δήλωσε: «Θα ήθελα να συγχαρώ τους 24 νικητές των European Heritage Awards / Europa Nostra Awards 2021. Ο καθένας από εσάς έχει συμβάλει στην προστασία, την ενίσχυση και την προώθηση της πλούσιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της κοινής ανοικοδόμησης του μέλλοντος της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, οι εξωτερικές μας σχέσεις, το μέλλον της Ευρώπης περνούν φυσικά από την ταυτότητά μας. Επιτρέψτε μου λοιπόν να εκφράσω την εκτίμησή μου και τις ευχαριστίες μου για τη δέσμευσή σας».
«Συγχαίρω θερμά τους εντυπωσιακούς νικητές των European Heritage Awards / Europa Nostra Awards 2021 για την επιτυχία και την αξιοσημείωτη συμβολή τους στην Ευρώπη του Πολιτισμού μας. Ο εκτεταμένος αντίκτυπος των νικητών απεικονίζει την ανεκτίμητη συμβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης στην κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον μας. Σε μια στιγμή που η Ευρώπη είναι αποφασισμένη να ανοικοδομήσει καλύτερα, αυτές οι επιτυχίες αποτελούν μια πραγματική έμπνευση και ένα ισχυρό παράδειγμα του τι μπορούμε να πετύχουμε εμείς, ως Ευρωπαίοι, παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Ελπίζω ότι αυτά τα βραβεία θα βοηθήσουν τα εξαιρετικά έργα σας να ευδοκιμήσουν και να παίξουν ακόμη πιο σημαντικό ρόλο στην ανάκαμψη της Ευρώπης μας», δήλωσε η Mariya Gabriel, Ευρωπαϊκή Επίτροπος για την Καινοτομία, την Έρευνα, τον Πολιτισμό, την Εκπαίδευση και τη Νεολαία.
«Μετά από τόσο καιρό που περάσαμε χωριστά, ήταν τεράστια χαρά να συναντηθούμε και να γιορτάσουμε τους νικητές των βραβείων μας στο εμβληματικό μοναστηριακό συγκρότημα του ιδρύματος Giorgio Cini στο νησί San Giorgio Maggiore της Βενετίας. Κάθε ένας από τους νικητές μας αποδεικνύει περίτρανα τις δυνατότητες της κοινής πολιτιστικής μας κληρονομιάς να συμβάλει στην ανοικοδόμηση μιας πιο ανθεκτικής, πιο περιεκτικής και πιο όμορφης Ευρώπης. Εκ μέρους της μεγάλης οικογένειας της Europa Nostra, συγχαίρω ολόψυχα τους βραβευθέντες μας που ήταν οι υπερήφανοι αποδέκτες της κορυφαίας τιμής της Ευρώπης στον χώρο της κληρονομιάς. Μακάρι αυτά τα βραβεία να είναι το σκαλοπάτι για να προωθήσετε την επιτυχία σας και να εμπνεύσετε επαγγελματίες και λάτρεις της κληρονομιάς στην Ευρώπη και πέρα από αυτήν», δήλωσε ο καθηγητής Δρ. Hermann Parzinger, Εκτελεστικός Πρόεδρος της Europa Nostra.
FIBRANET - Ίνες σε Αρχαία Ευρωπαϊκά Υφάσματα, ΔΑΝΙΑ / ΕΛΛΑΔΑ
Το πρόγραμμα που πήρε το Grand prix στην έρευνα, μελέτησε τις ίνες που χρησιμοποιούνταν στην παραγωγή υφασμάτων στην Ευρώπη από την προϊστορία έως τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και δημιούργησε ένα εργαλείο για τη μελέτη ανασκαφικών υφασμάτων από την Ευρώπη. Η ελεύθερα προσβάσιμη βάση δεδομένων παρέχει πληροφορίες για διαφορετικές υφαντικές ίνες και υποστηρίζεται από βιβλιογραφικά στοιχεία και δεδομένα σχετικά με το πώς αυτές επηρεάζονται στο περικείμενο μίας αρχαιολογικής ταφής. Αυτή η καινοτόμος έρευνα εμβάθυνε τις γνώσεις μας στην υλική ανάλυση των αρχαίων ινών και αποκάλυψε πληροφορίες για τις ίνες που δεν είχαν μελετηθεί προηγουμένως. Η Κριτική Επιτροπή εντυπωσιάστηκε από το «σαφές και μεστό όραμα αυτού του ερευνητικού έργου που απέδωσε ισχυρά και πρακτικά αποτελέσματα».
Το FIBRANET πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με οκτώ ιδρύματα: το CTR / UCPH, το βασικό ίδρυμα, το Core Facility for Integrated Microscopy (CFIM/UCPH), τη Διεύθυνση Συντήρησης του Υπουργείου Πολιτισμού της Ελλάδος, το Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων τέχνης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας (NCSR) «Δημόκριτος», την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, καθώς και τη Δανέζικη Βασιλική Σχολή Συντήρησης και το Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, για τη διάχυση των αποτελεσμάτων μέσω σεμιναρίων και άλλων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Ως δράση Marie Skłodowska-Curie, το έργο χρηματοδοτήθηκε από διάφορους μηχανισμούς της ΕΕ.
Τα αρχαία υφάσματα δεν αποτελούν συχνά αντικείμενο της αρχαιολογικής έρευνας, μιας και πρόκειται για σπάνια ευρήματα κυρίως λόγω των μη κατάλληλων για τη διατήρησή τους περιβαλλοντικών συνθηκών που επικρατούν στην ταφή. Η αναγνώριση των ινών των ανασκαφικών ευρημάτων είναι η κύρια και πιο κρίσιμη πτυχή της μελέτης αρχαίων υφασμάτων. Είναι, όμως, εξαιρετικά δύσκολη τόσο λόγω των αλλαγών στη μορφολογία των ινών εξαιτίας της αποδόμησής τους, όσο και λόγω της μεγάλης ποικιλίας υφαντικών ινών που έχουν χρησιμοποιηθεί στην Ευρώπη από την αρχαιότητα έως σήμερα.
«Η έρευνα έχει μεγάλη σημασία από άποψη συντήρησης των αρχαίων ινών. Τα παραγόμενα δεδομένα θα αποτελέσουν ένα πολύτιμο εργαλείο για τους ερευνητές που μελετούν και αναγνωρίζουν τα ανεσκαμμένα υφάσματα. Μελετώντας τα στάδια αποδόμησης, η έρευνα συμβάλλει και στη γνώση των υφασμάτων εν γένει, καθώς η σαφής μεθοδολογία επιτρέπει την ακριβή αναπαραγωγή των πειραμάτων», δήλωσε η κριτική επιτροπή.
Η έρευνα κάλυψε ευρύ φάσμα των υφαντικών ινών που χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη από την αρχαιότητα με οδηγό αναφορές σε αρχαία κείμενα και δημοσιευμένες μελέτες για περιπτώσεις ανεσκαμμένων ινών. Αναπτύχθηκε μια μεθοδολογία για τη συλλογή ινών απευθείας από την φυτική ή ζωική τους πηγή, ειδικά εκείνων που δεν χρησιμοποιούνται πλέον για την παραγωγή υφασμάτων. Σημαντικό μέρος της έρευνας ήταν τα πειράματα που σχεδιάστηκαν ειδικά για την προσομοίωση της φθοράς που συναντάται στις ανασκαφές. Η μορφολογία των ινών πριν και μετά την αποδόμηση μετρήθηκε και τεκμηριώθηκε για να βοηθήσει στην μελλοντική ταυτοποίηση. Τα αποτελέσματα από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, τις αναλύσεις ινών και από τα πειράματα περιλαμβάνονται στη διαδικτυακή βάση δεδομένων Open Access FIBRANET (netlearning.gr/fibranet). Αυτή η νέα γνώση σχετικά με τον τρόπο φθοράς των υφασμάτων θα στηρίξει και την ευρωπαϊκή πολιτική για την αντιμετώπιση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων των απορριμμάτων κλωστοϋφαντουργίας.
«Η εντατική συνεργασία με αρχαιολόγους, συντηρητές, καλλιτέχνες και ειδικούς υπολογιστών μεταξύ πολλών ευρωπαϊκών ιδρυμάτων συνέβαλε στην παραγωγή ενός περιεκτικού καταλόγου υφαντικών ινών που αναφέρονται σε κείμενα. Η πρωτοτυπία της ερευνητικής προσέγγισης FIBRANET είναι ακριβώς αυτός ο συνδυασμός απόψεων και διεπιστημονικότητας, η οποία επέτρεψε στο πρόγραμμα να δημιουργήσει την πρώτη ελεύθερα προσβάσιμη διαδικτυακή βιβλιοθήκη αναφοράς. Η δημιουργία της διαδικτυακής πλατφόρμας θα ενθαρρύνει την περαιτέρω έρευνα και διεθνή συνεργασία σε αυτόν τον τομέα», δήλωσε η κριτική επιτροπή.
