Μπορούμε να κατανοήσουμε τη φύση και το περιβάλλον παρατηρώντας τα, η τέχνη έχει επίσης τη δυνατότητα να διευρύνει την κατανόηση του κόσμου, περιλαμβανομένου της φύσης και του περιβάλλοντος. Οι καλλιτέχνες που καταπιάνονται με περιβαλλοντικά θέματα μεταξύ άλλων υπογραμμίσουν την αδήριτη ανάγκη συνύπαρξης του ανθρώπου με το φυσικό του περιβάλλον. Κατ’ επέκταση συμβάλλουν στην επαναπροσέγγιση του θέματος, αφυπνίσουν την περιβαλλοντική μας συνείδηση και υπενθυμίζουν την ευφορία που αισθάνεται η ανθρώπινη ψυχή σαν βρεθεί σε ένα φυσικό περιβάλλον.
Σε παρεμφερές μήκος κύματος και η 8η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης υπό τον τίτλο «Γεωκουλτούρα», στρέφει το ενδιαφέρον στους όρους «γη» και «κουλτούρα», συναρτώντας την καλλιέργεια της γης με την κουλτούρα ως ένα σύνολο πόρων, κειμένων και πρακτικών που διατίθεται στον άνθρωπο για να κατανοήσει τον κόσμο και να δράσει μέσα σε αυτόν. Η διοργάνωση –η οποία γίνεται από το MOMus– διερευνά ζητήματα μνήμης, ιστορίας και διαχείρισης του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος μέσα στις συνθήκες κλιματικής, οικονομικής και προσφυγικής κρίσης. Τα ζητήματα αυτά διερευνώνται μέσα από εκθέσεις, δράσεις, καινοτόμες προτάσεις, συναντήσεις και νέες συνεργασίες, από τις 10 Δεκεμβρίου έως τις 21 Μαΐου 2023. Το διάστημα αυτό «καλύπτει» και το 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (2-12 Μαρτίου 2023) για το οποίο το θέμα «γεωκουλτούρα» θα αποτελέσει επίσης κοινό τόπο περιλαμβάνοντας ένα πρόγραμμα με κοινές ευαισθησίες εκείνου της Μπιενάλε.
Εκτός από το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, φορείς, ιδρύματα, ομάδες και ιδιώτες συνδράμουν και υποστηρίζουν το πρόγραμμα της Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Το διάστημα κατά το οποίο θα διεξαχθεί, οι χώροι του MOMus, μουσεία και μνημεία της πόλης θα φιλοξενήσουν έργα περισσότερων από 100 σύγχρονων καλλιτεχνών που εστιάζουν σε ιστορίες τόπων και ανθρώπων, θίγουν ζητήματα ταυτότητας, ηθικής, δικαίου και βιωσιμότητας, προτείνουν αυτοσχέδιες οικολογικές τεχνολογίες, διερευνούν δυνατότητες συλλογικής ύπαρξης.
Μέσα από τα ατομικά ή και συλλογικά τους έργα, οι καλλιτέχνες θέτουν ερωτήματα για τα συστήματα με τα οποία οργανώνεται η παραγωγή, η κατανάλωση και η κερδοφορία, κάνουν πράξη ιδέες κοινής χρήσης πόρων και ισότιμης διαβίωσης και τρόπους επανεκτίμησης της εμπορευματοποίησης της ανθρώπινης και εν γένει έμβιας ζωής. Με τη φαντασία που διατρέχει τα έργα τους, να αναδεικνύεται σε κρίσιμο παράγοντα για τη δυνατότητα να φανταστεί ο καθένας μας διαφορετικές εκδοχές του μέλλοντος.
Εκθέσεις
Η κεντρική έκθεση της 8ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης τιτλοφορείται «Being as Communion» (4 Μαρτίου - 21 Μαΐου 2023), φιλοξενείται σε πολλούς χώρους στη συμπρωτεύουσα, και προτείνει μια επανεξέταση της ζωής ως κοινωνίας, αλλά και της συνύπαρξης ως ένα εργαλείο για την αντιμετώπιση των πολλαπλών κρίσεων που βιώνουμε. Το ζήτημα της συνύπαρξης εξετάζεται μέσα από τα έργα 28 καλλιτεχνών/έχνιδων που εστιάζουν σε ποικίλες μορφές συνδιαλλαγής μεταξύ διαφορετικών υποκείμενων, ζώντων και νεκρών, ειδών και περιβαλλόντων.
Ana Vaz, «Pseydosphynx» (2020). Από την κεντρική έκθεση «Being as Communion». © Ana Vaz. Πηγή: MOMus
Όσο για τις υπόλοιπες εκθέσεις, στις 10 Δεκεμβρίου ανοίγουν τις πύλες τους στο κοινό οι «Graceland. Ο θρίαμβος μιας αβέβαιης πορείας», «Κιβωτός: Mια κατασκευή φροντίδας» και τέσσερα κοινά πρότζεκτ.
Η έκθεση «Graceland. Ο θρίαμβος μιας αβέβαιης πορείας» (MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, έως 23 Απριλίου 2023) αποτελεί ένα συλλογικό πρότζεκτ των εικαστικών Ράνιας Εμμανουηλίδου, Φανής Μπουντούρογλου και Ευαγγελίας Ψωμά, οι οποίες πειραματίζονται με διάφορες τεχνικές παραγωγής βιοπλαστικού, χαρτιού, καλλιέργειας κρυστάλλων, φυτεύσεων, ριζωμάτων και περμακουλτούρας και δημιουργούν ένα συλλογικό έργο εν εξελίξει· έναν περίκλειστο κήπο μέσα στον κόσμο που μας απειλεί. Ίσως ο κήπος αυτός να είναι ένα καταφύγιο, μόνο που κανένα καταφύγιο δεν προστατεύει εξ ολοκλήρου από το απρόβλεπο, και ο τρόπος με τον οποίο η φύση δρα, δεν προβλέπεται.
Από την έκθεση «Graceland. Ο θρίαμβος μιας αβέβαιης πορείας» Πηγή: MOMus
Στην έκθεση «Κιβωτός: Mια κατασκευή φροντίδας» (MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, έως 26 Μαρτίου 2023) 43 δημιουργοί με περισσότερα από 75 έργα τέχνης ζωγραφικής, γλυπτικής, και νέων μέσων που προέρχονται από τις συλλογές του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης αποτυπώνουν, διαχειρίζονται και προωθούν την έννοια της κιβωτού ως τρόπου διάσωσης, προστασίας και διατήρησης δεδομένων, αντικειμένων και πληροφοριών για μελλοντική χρήση.
Την έννοια της κιβωτού περιλαμβάνει και η φωτογραφία του Thomas Struth με μία πράσινη όαση στη Βραζιλία. Ενδεχομένως εκεί που τα πλάσματα θα νιώθουν προστατευμένα στηριζόμενα στους κορμούς των δέντρων, στις ρίζες τους και με «ουρανό» την πράσινη (και ποικίλη) φυλλωσιά.
Thomas Struth «Paradise 25, Yuquehy, Brazil» (2001), Συλλογή ΕΜΣΤ. Από την έκθεση «Κιβωτός: Mια κατασκευή φροντίδας». Πηγή: MOMus
Ακόμη, από τις 10 Δεκεμβρίου έως τις 19 Φεβρουαρίου 2023, το MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης θα αποτελέσει κοινό τόπο φιλοξενίας τεσσάρων πρότζεκτ. Εκείνο με τίτλο «Κλιματική Βουλή. Αφηγήσεις του μη ανθρώπινου», περιλαμβάνει αφηγήσεις για το τι συμβαίνει καθώς το περιβάλλον και τα μη ανθρώπινα όντα και πράγματα αποκτούν «φωνή» για να βοηθήσουν στη διαμόρφωση της πολιτικής του πλανήτη μας.
Ο αστικός αμπελώνας του Δήμου Θεσσαλονίκης «μεταφυτεύεται» στον χώρο του μουσείου, αποτυπώνοντας τις αρχές ενός πανελληνίως μοναδικού εγχειρήματος. Στο μεταξύ, φοιτητές και διδάσκοντες των Τμημάτων Αρχιτεκτόνων Μηχανικών και Γεωπονίας του ΑΠΘ παρουσιάζουν τις προτάσεις τους για το Μητροπολιτικό Πάρκο της ΔΕΘ, με βασικούς άξονες την ανάδειξη της εικόνας της πόλης από τη φυσική και πολιτισμική της ιστορία της, τη διασφάλιση του ελεύθερου δημόσιου χώρου ζωής.
Την τετράδα του πρότζεκτ συμπληρώνει η προβολή «Ο κήπος» του Μανώλη Μπαμπούση με τον ίδιο να αφηγείται στα δέντρα τις σκέψεις του για την εικόνα, τη φωτογραφία, τη διδασκαλία, την τέχνη, την ιστορία της. Αυτό, στο πλαίσιο ενός σχεδίου που έκανε (2011) ο ίδιος για τη μετατροπή του πάρκινγκ της ΑΣΚΤ σ’ έναν ελεύθερο κήπο, χωρίς όμως καμία επέμβαση.
Πλην αυτών, στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα θα παρουσιαστεί (15 Φεβρουαρίου – 31 Δεκεμβρίου 2023) η έκθεση «Γιάννης και Μίλτος Μανάκια. Τα πρόσωπα πίσω από τον φακό», κατά την οποία τα αδέρφια Μανάκια χαρτογραφούν φωτογραφικά την εύφορη γη της Μακεδονίας, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας του α’ μισού του 20ου αιώνα. Αποτυπώνοντας στιγμές ξεγνοιασιάς και ψυχαγωγίας, αρχιτεκτονικά τοπόσημα, ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα που σηματοδοτούν τις αλλαγές της χρονικής εκείνης περιόδου.
Πριονάδες της Βωβούσας, 1898. Αφοί Μανάκια, Αρχείο Αλέξανδρου Μαλλιά, ΙΜΜΑ. Από την έκθεση «Γιάννης και Μίλτος Μανάκια. Τα πρόσωπα πίσω από τον φακό». Πηγή: MOMus
Στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, θα φιλοξενηθεί (23 Φεβρουαρίου – 24 Σεπτεμβρίου 2023) η αναδρομική έκθεση «Χρήστος Δικαιάκος. Ο κόσμος ως ανοιχτό στούντιο» με φωτογραφίες τις οποίες ο Ελληνοκαναδός φωτογράφος τράβηξε από τη δεκαετία του 1970 και εξής, διερευνώντας ζητήματα μνήμης, ιστορίας και διαχείρισης του φυσικού όσο και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Στη φωτογραφία που ακολουθεί, το χιόνι έχει καλύψει τα κλαδιά της ιτιάς και τη σκάλα που στηρίζεται στο φυλλοβόλο δέντρο, παύοντας για το εκείνο παρόν την α θρώπινη δραστηριότητα/ παρέμβαση στο δέντρο.
Χρήστος Δικαιάκος, «Willow tree» από τη σειρά «Ceremonial and Entangled» (2017). Από την έκθεση «Χρήστος Δικαιάκος. Ο κόσμος ως ανοιχτό στούντιο». Πηγή: MOMus
Η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης «συναντά» τη Ρωσική Πρωτοπορία
Η τέχνη υπάρχει στη φύση, στον μικρόκοσμο και τον μακρόκοσμο και χρειάζεται ειδική εκπαίδευση των αισθήσεών μας και ιδίως της όρασης για να την εντοπίσουμε. Η θεωρία αυτή του Ρώσου εικαστικού και μουσικού Μιχαήλ Ματιούσιν αποτυπώνεται στην έκθεση «Οργανική Τέχνη. Η πρωτοπορία στο Πέτρογκραντ» (MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης) με την οποία συνδιαλέγεται η έκθεση «Ιχνηλάτες της Φύσης» (21 Δεκεμβρίου – 21 Μαΐου 2023). Η έκθεση αφυπνίζει τις αισθήσεις μας προβάλλοντας με εικαστικό τρόπο τους βιολογικούς κύκλους της γης και εν τέλει της ζωής μας, αλλοιώνοντας εικαστικά έργα και δίνοντάς τους μια απροσδόκητη χειρωνακτικότητα.
Μεταξύ άλλων, η Αικατερίνη Γεγησιάν έχει τοποθετήσει πορτοκαλί, ροζ και γκρι κύκλους στους γυμναστικούς κύκλους και κορδέλες χορευτριών και χορευτών που δημιουργούν με τα βήματά τους κυκλικές πορείες – φευγαλέα, κατά την πρώτη μας ματιά, δόθηκε η εντύπωση πεδίου μάχης και οι κυκλικές παρεμβάσεις της Γεγησιάν σαν ασπίδες.
Αικατερίνη Γεγησιάν, Συνεχίζεται ... (Χωρίς Τίτλο). Από την έκθεση «Ιχνηλάτες της Φύσης». Πηγή: MOMus
Η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης ταξιδεύει στην Αθήνα
Στο MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά θα φιλοξενηθεί (9 Φεβρουαρίου – 30 Απριλίου 2023) η έκθεση «Down to Earth» με έργα σύγχρονων Ελλήνων εικαστικών με διαφορετικά μέσα και οπτικές ο καθένας, προτείνοντας μια έκθεση επικεντρωμένη στις αξίες και τις διεργασίες της γης. Μεταξύ άλλων, ένα έργο του Γιώργου Τσακίρη ο οποίος έχει απεικονίσει δύο βατράχους που θαρρείς ότι μόλις βγήκαν από τα αυγά τους, και κοιτούν προς τα πάνω. Αν κοιτάξουμε προσεκτικά, στηρίζονται σε κάποιο ωοειδές σχήμα.
Γιώργος Τσακίρης, Χωρίς τίτλο, 2022. Από την έκθεση «Down to Earth». Πηγή: MOMus
Ο ένας κρατά με το στόμα ένα μαχαίρι, με την αιχμηρή πλευρά προς την κατεύθυνση τυχόν υποψηφίου που θα θελήσει να τα βλάψει. Το μαχαίρι είναι ανθρώπινη κατασκευή, συνεπώς, χρησιμοποιούμενο από ένα πλάσμα της φύσης, θα μπορούσε να ιδωθεί ως τρόπον τινά όπλο του φυσικού ενάντια στον ανθρώπινο κόσμο.
Η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης), διοργανώνεται από το MOMus και υλοποιείται από το MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.
Η κεντρική έκθεση της 8ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, «Being as Communion» θα φιλοξενηθεί στους εξής χώρους: MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Πολυχώρος Πολιτισμού Ισλαχανέ, Επταπύργιο, Γενί Τζαμί, Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, Γυάλινο περίπτερο «Κήπου Γλυπτών» (παραλία), Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης (κτίριο Μ2).
