«Βγάζει η θάλασσα κρυφή φωνή — / φωνή που μπαίνει / μες στην καρδιά μας και την συγκινεί / και την ευφραίνει» (Από το ποίημα «Φωνή από τη θάλασσα», Κ. Π. Καβάφης). Φωνή που ηχεί με τον παφλασμό των κυμάτων και αναδύει της θάλασσας τη μεθυσμένη ευωδιά, ηχεί κατά τη μεταφορά των σταγόνων προερχόμενων από τη θάλασσα και «προσγειωμένων» στο δέρμα μας. Φωνή που μεταβάλλεται ανάλογα της διάθεσής της ενίοτε παρόμοια της δικής μας, πυροδοτεί τη μνήμη άλλοτε με την εικόνα και άλλοτε με την αφή της.
Αποδοσμένη η θάλασσα από τον ζωγράφο Γιάννη Μιχαηλίδη (1940-2021) είτε με κυματισμούς («Νευρώνες στην πράσινη θάλασσα», «Κυματισμοί» 2008-2010) είτε ελαφρώς κινούμενη («Τα αβαθή της θάλασσας», Σκιάθος, 2005-2007), είτε παραπέμποντας σε τρόπον τινά «ακτινογραφία («Η χαρτογράφηση των υδάτων ή ''Ολόγυρα στη λίμνη''», πολύπτυχο, 2005-2007) ερμηνεύει το δικό της τραγούδι και ανασύρει στιγμές από τη βραχύχρονη και τη μακρόχρονη μνήμη.
Η θάλασσα από κοινού με τον ταρσανά ήταν από τα πρώτα θέματα του Γιάννη Μιχαηλίδη στη ζωγραφική του και εκείνα στα οποία επανήλθε και στη μετέπειτα πορεία της ζωγραφικής του, ως άμεσες ή έμμεσες αναφορές στο τοπίο του Αιγαίου. Κύριο ερέθισμα οι παιδικές μνήμες του από τη γενέτειρά του, τη Σκιάθο, αναζητώντας την προσωπική του έκφραση προτού ενηλικιωθεί.
Γιάννης Μιχαηλίδης, «Scrap» (2012, ακρυλικό σε χαρτί, 140x90 εκ.)
«Στο ιστορικό σχολείο του νησιού επάνω σε μια νησίδα απόδρασης που παραπέμπει στον Τομ Σόγιερ, ο ζωγράφος πρωτοέμαθε γραφή […] Ακόμη και όταν πέρασαν τα χρόνια και τα μάτια του έγιναν μικρά καβούρια πάνω στην άμμο της Τέχνης, απολάμβανε να ψηλαφίζει το κορμί του έργου, να χαϊδεύει τα μέλη του ανακαλύπτοντας με τα ίδια του τα χέρια την απήχηση εντός του» σημειώνει – μεταξύ άλλων – ο ιστορικός τέχνης και επιμελητής της έκθεσης «Επιστροφή στη Σκιάθο», Γιώργος Μυλωνάς, στο εικονογραφημένο λεύκωμα της έκθεσης.
Η έκθεση παρουσιάζεται στο Μουσείο Ναυτικής και Πολιτιστικής Παράδοσης Σκιάθου από τις 8 Ιουλίου οπότε και πραγματοποιούνται (8/7, 19:30) τα εγκαίνια της έκθεσης με τον μήνα των εγκαινίων να έχει ιδιαίτερη σημασία καθότι τον εφετινό Ιούλιο συμπληρώνονται δύο χρόνια από τον θάνατο του ζωγράφου. Πρόκειται για την πρώτη έκθεση μετά τον θάνατο του Γ. Μιχαηλίδη και αποτελεί μία τρόπον τινά εισαγωγή στο ιδίωμα του δημιουργού.
Αυτοδίδακτος, χαμηλών τόνων και ανεξάρτητος από μαθητείες σε καθιερωμένα εργαστήρια, ο Γιάννης Μιχαηλίδης από τα 16 του χρόνια δήλωσε στην αστυνομική του ταυτότητα «επάγγελμα ζωγράφος». Είχε στενή επαφή με την ποίηση και θεωρούσε ότι ζωγραφική σημαίνει ποίηση. Το ποιητικό στοιχείο ενέχεται στα έργα του – το διακρίνουμε στους συνειρμούς που δημιουργούνται από τη χρήση του χρώματος ενίοτε παραπέμποντάς μας στο ονειρικό στοιχείο, το διακρίνουμε (σ.σ το ποιητικό στοιχείο) και σε ορισμένους τίτλους των έργων του, που σημειώσαμε πιο πάνω.
Ο Γιάννης Μιχαηλίδης
Τα θαλασσινά τοπία όσο και οι σκηνές από τα ναυπηγεία κυριαρχούν σε μια γόνιμη πορεία πενήντα χρόνων και αποδίδονται συνήθως υπαινικτικά ή αφαιρετικά, παραμένοντας σε μεγάλο βαθμό αναγνωρίσιμα. Στην έκθεση, οι «θάλασσες» και οι «σκουριές» του συνδιαλέγονται με το Ναυτικό Μουσείο.
Στα εκθέματα, για πρώτη φορά, άγνωστα έργα του, ιδιαίτερη η τελευταία ενότητα έργων του που φέρει τον τίτλο «Scrap»· μας δίδει την αίσθηση των πολλών επιπέδων – του βάθους που εναπόκειται κατά τη δημιουργική διαδικασία και απαντάται στο τελικό αποτέλεσμα, των πολλαπλών «πτυχώσεων» που ανιχνεύει ο αμφιβληστροειδής μας κατά την ανάγνωση του έργου. Πτυχώσεων που απορρέουν από τις αντίστοιχες της ψυχοσύνθεσης του δημιουργού – ο άλλος, μια σειρά πτυχώσεων τις οποίες «ξετυλίγουμε» σταδιακά, μέσα από ποικίλους τρόπους, για να τον ανακαλύψουμε.
Το χρώμα ορισμένων έργων της ενότητας «Scrap» μας παραπέμπει στη σκουριά αλλά και στην παράταξη τεμαχισμένων κορμών δέντρων – συνώνυμα της φθοράς και της καταστροφής, συνδέονται με το χρόνο, που άλλες φορές επιφέρει τη λησμονιά και άλλες αναδεικνύει τα πεπραγμένα.
Γιάννης Μιχαηλίδης, «Scrap» (2012, ακρυλικό σε χαρτί, 140x90 εκ.)
Τα έργα του Μιχαηλίδη αναμετρώνται με το χρόνο και αποτελούν στυλοβάτες της υπαινικτικής ζωγραφικής. Ενώ οι παιδικές μνήμες από τη γενέτειρά του στις οποίες ανατρέχει στη ζωγραφική του, μας υπεθυμίζουν ότι (οι παιδικές μνήμες) αποτελούν τρόπον τινά μαξιλαράκι ξεγνοιασιάς, τρυφερότητας και εξερεύνησης – όπως και η θάλασσα.
* Η έκθεση «Σκιάθος» του Γιάννη Μιχαηλίδη διοργανώνεται από την ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΑΜΚΕ και τον Δήμο Σκιάθου / ΔΟΑΠΝ και φέρει την επιμέλεια του ιστορικού τέχνης Γιώργου Μυλωνά.
Διάρκεια έκθεσης: 8 Ιουλίου – 30 Σεπτεμβρίου 2023, καθημερινά 11.00 π.μ. – 2.00 μ.μ., 4.30 μ.μ. - 10.00 μ.μ.
Κεντρική φωτ.: Γιάννης Μιχαηλίδης, «Ολόγυρα στη λίμνη» (2005-2007, ακρυλικό σε χαρτί επικολλημένο σε κόντρα πλακέ 231x102 εκ.)
