Ο φόβος που επιδιώκουν να δημιουργούν με τις πράξεις τους τα ακραία εθνικιστικά κινήματα πολιορκεί σαν κλοιός εκείνους που αναρωτιούνται για την έκβαση της ζωή τους καθώς αγνοούν ποια θα είναι τα επόμενα βήματα μετά την κατάλυση της δημοκρατίας. Αυτός ο φόβος δημιουργεί έναν κύκλο στον οποίο καθένας θα μπορούσε να παγιδευτεί, εκτός εάν καταφέρει να μετατρέψει τον κύκλο –έστω– σε ημικύκλιο, να βρεθεί μία τρόπον τινά διέξοδος ώστε ο φόβος να μην αδρανοποιήσει τις ιδέες, τη σκέψη και τις πράξεις.
Ένας ξύλινος κύκλος στον οποίο στηρίζεται ένα γυάλινο ημικύκλιο είναι τα σχήματα που παρατηρούμε στη σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» του Εθνικού Θεάτρου όπου ανεβαίνει σε πανελλήνια πρώτη το έργο «Ένα σπίτι φωτεινό σαν μέρα» του Αμερικανού συγγραφέα Τόνυ Κούσνερ (γενν. 1956), σε σκηνοθεσία του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, Γιάννη Μόσχου.
Στο φωτεινό κυκλικό σκηνικό –το σχήμα μας παραπέμπει σε μία τρόπον τινά επανάληψη– στηρίζεται ένας ημίκυκλος τοίχος, αποτελούμενος από πολλά παραλληλόγραμμα κάθε μεγέθους παράθυρα, και «αγκαλιάζει» το σαλόνι όπου εκτυλίσσεται η υπόθεση.
Από την παράσταση «Ένα σπίτι φωτεινό σαν μέρα». Πηγή φωτ.: Facebook / Εθνικό Θέατρο / National Theatre of Greece
Υπό άλλη οπτική, τα παράθυρα αυτά μοιάζουν σαν παραταγμένους –τον έναν πίσω από τον άλλον– ανθρώπους, που σε κάθε εποχή παρατηρούν ή και βιώνουν όσα αργότερα γράφονται στο βιβλίο της Ιστορίας. Στην προκειμένη, εκείνα της περιόδου που ο Χίτλερ ανήλθε στην εξουσία.
Μόνο που η κατάλυση της δημοκρατίας και η άνοδος ναζιστικών και κάθε δικτατορικών καθεστώτων, οι αποτρόπαιες πράξεις, δεν έχουν συμβεί μία φορά. Στην οθόνη πίσω από το ημικύκλιο αναγράφονται ημερομηνίες που έχουν σημαδέψει την Ιστορία και την ανθρωπότητα, όπως: 21 Απριλίου 1967 οπότε και η χούντα των Συνταγματαρχών κατέλυσε τη δημοκρατία στην Ελλάδα, 3 Σεπτεμβρίου 1941 οπότε αθώοι οδηγήθηκαν στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς για πρώτη φορά.
Πρόκειται για ορισμένες μόνο από τις ημερομηνίες που διαβάσαμε, και αποτελούν μία γραπτή υπενθύμιση ότι η εφήμερη ζωή μας απειλείται –μεταξύ άλλων– κάθε που τα εθνικιστικά και κάθε είδους κινήματα απειλούν τη δημοκρατία.
Κινήματα που στο διάβα τους σκορπούν φόβο και «πώς θα βρω φως και ελπίδα όταν ο φόβος κυκλώνει το σπίτι; […] Κανείς πια δεν ντρέπεται για τίποτε. Καλύτερα να πάγωνε ο χρόνος αυτή τη στιγμή της φρίκης για να μην έρθουν ακόμη χειρότερα» ακούμε κατά την παράσταση, όπου με πικρία διατυπώνεται από τα χείλη πρωταγωνιστών ότι «η τέχνη δεν είναι ποτέ αρκετή» για την ανατροπή.
Η τέχνη, ο πολιτισμός, μοιάζουν αδύναμα απέναντι στη βία και την επιβολή των δικτατορικών καθεστώτων. Είναι όμως απαραίτητα προκειμένου να μην προκληθεί αδράνεια και να μην βρει ο φόβος το πάτημα να νεκρώσει κάθε προσπάθεια αντίστασης. Σε αυτή εντάσσεται και η σκέψη.
Φωτ.: Ελίνα Γιουνανλή. Πηγή φωτ.: Εθνικό Θέατρο
Οι παρευρισκόμενοι στο ημικύκλιο σαλόνι είναι καλλιτέχνες που συγκεντρώνονται την Πρωτοχρονιά του 1932, στο Βερολίνο, για να γιορτάσουν την έλευση του νέου έτους. Οι συναντήσεις τους σε αυτό το σαλόνι συνεχίζονται στον επόμενο ενάμιση χρόνο παράλληλα με το ναζισμό που ολοένα και δυναμώνει, αναλαμβάνει την εξουσία και δείχνει το πρόσωπό του.
Η πολιτική αναταραχή αλλάζει σταδιακά τις ισορροπίες στις μεταξύ τους, ανθρώπινες σχέσεις, όνειρα γκρεμίζονται, καθένας τους έρχεται αντιμέτωπος με τους άλλους και τον ίδιο του τον εαυτό.
«Αυτός ο αιώνας χρειαζόταν ήρωες. Αλλά έχει εμάς: τόσο συγκροτημένους, αλλά εντελώς απαθείς. Η Ιστορία λέει σηκωθείτε, κι εμείς τρικλίζουμε και καταρρέουμε κλαίγοντας, ανίκανοι να σηκώσουμε το φορτίο των καιρών», ακούμε σε μία από τις 26 αριστοτεχνικά δομημένες σκηνές της παράστασης.
Ποια η ευθύνη καθενός από εμάς απέναντι σε εμάς και στους άλλους σε συνάρτηση με την εποχή που διανύουμε; Ποιες οι αποφάσεις που θα πάρουμε και με ποια κριτήρια απέναντι στις πολιτικές εξελίξεις, δεδομένου ότι αυτές διαμορφώνουν αλλά και αποτελούν μέρος της Ιστορίας; Καθένας, έχει έναν μικρό ή και μεγάλο ρόλο σε αυτή, η απαθής στάση των πολιτών δεν ενδείκνυται, υπογραμμίζει το «σπίτι φωτεινό σαν μέρα».
Από την παράσταση «Ένα σπίτι φωτεινό σαν μέρα». Πηγή φωτ.: Facebook / Εθνικό Θέατρο / National Theatre of Greece
Ερμηνεύουν οι Ανατολή Αθανασιάδου, Λαέρτης Μαλκότσης, Θέμης Πάνου, Αγορίτσα Οικονόμου, Παναγιώτης Παναγόπουλος, Θανάσης Ραφτόπουλος, Σοφία Σεϊρλή, Υψιπύλη Σοφιά, Μαρία Τσιμά και Γιλμάζ Χουσμέν.
Την μετάφραση υπογράφει η Χριστίνα Μπάμπου-Παγκουρέλη, τα σκηνικά είναι της Τίνας Τζόκα, τα κοστούμια της Βάνας Γιαννούλα, η μουσική και οι ήχοι του Θοδωρή Οικονόμου, το βίντεο του Αποστόλη Κουτσιανικούλη, την κινησιολογάι επιμελήθηκε η Ανθή Θεοφυλλίδη, τους φωτισμούς σχεδίασε ο Λευτέρης Παυλόπουλος.
«Ένα σπίτι φωτεινό σαν μέρα» - Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος», Εθνικό Θέατρο, Κτίριο Τσίλλερ, Αγίου Κωνσταντίνου 22, Αθήνα, 210 5288170 - 171
