Θα πήγαινε αυτοβούλως ένας απλός πολίτης στον πόλεμο; Ο 12χρονος Φλιόρα –κεντρικό πρόσωπο της ταινίας «Έλα να δεις» (1985) του Ρώσου Έλεμ Κλίμοφ (1933-2003)– το τόλμησε, θέλησε να πάει να υπερασπιστεί τη Λευκορωσία ενάντια στα επεκτατικά δόντια του Χίτλερ. Ο Φλιόρα ξεκίνησε με χαμόγελο και περηφάνεια, κατέληξε ρυτιδιασμένος και γκριζομάλλης σε σώμα 12χρονου, καθώς όσα αντίκρισαν τα εφηβικά του μάτια θανάτωσαν κάθε αίσθηση αθωότητας και παιδικότητας υπήρχε μέσα του. Σε ορισμένα πλάνα, δείχνει σοκαρισμένος και να μη μπορεί να παρατηρήσει πλέον την κτηνωδία που εκτυλίσσεται γύρω του, την κτηνωδία που ο Κλίμοφ δείχνει στο θεατή ωμά, δίχως τεχνικά τρικ και εφέ. Διότι οι πράξεις του πολέμου είναι ωμές και δεν τους πρέπει ωραιοποιήσεων, και άρρωστη η επιθυμία εκείνου που κηρύττει τον πόλεμο.
Ενίοτε τα πλάνα του Κλίμοφ παραπέμπουν σε ντοκυμανταίρ, όσα κατέγραψε η κάμερά του βασίζονται σε συλλογικό βιβλίο καταγραφής μαρτυριών. Εν προκειμένω, αφηγούνται την καταστροφή ενός από τα περίπου 600 χωριά στη Λευκορωσία που πυρπολήθηκαν ολοσχερώς μαζί με όλους τους κατοίκους τους.
Ο Κλίμοφ, ο οποίος είχε ζήσει στα επτά του χρόνια την πολιορκία του Στάλινγκραντ από τους ναζί, γύρισε την ταινία «Έλα να δεις» έπειτα από οκτώ χρόνια «μάχης» με τη σοβιετική λογοκρισία για να πάρει σχετική άδεια για την παραγωγή –το εθνικό συμβούλιο κινηματογράφου έβρισκε το σενάριο υπερβολικά ρεαλιστικό. Το μόνο που εν τέλει άλλαξε ο Κλίμοφ ήταν ο τίτλος, καθότι ο αρχικός ήταν «Σκοτώστε τον Χίτλερ».
Με την αλλαγή του τίτλου στο «Έλα να δεις» παραπέμπει το κινηματογραφόφιλο κοινό στην «Αποκάλυψη» του Ιωάννη, στην πρώτη φράση μετά το σπάσιμο των τεσσάρων σφραγίδων. Ομοίως, όσα καταγράφει ο Κλίμοφ με την κάμερά του είναι αυτά που ο οφθαλμός θα δει και δύσκολα θα ξεχάσει. Με κυριότερο, ένα παιδί να περιφέρεται ανάμεσα στην κόλαση του πολέμου, ορφανό από τους πάντες και τα πάντα, με το «Ρέκβιεμ» του Μότσαρτ όπως και συνθέσεις των Βάγκνερ και Στράους να συνοδεύουν μελωδικά το δίχως ζωή βάδισμά του.
Στιγμιότυπο από το τρέιλερ της ταινίας «'Ελα να δεις» του Έλεμ Κλίμοφ. Πηγή: YouTube.
Η σκηνή με την οποία ξεκινά η ταινία μας δείχνει ότι ο πόλεμος δεν είναι το παιχνίδι εκείνο το οποίο ενίοτε παίζουν τα μικρά αγόρια με τα παιχνίδια τους: με πλαστικά άλογα και όπλα, πλάθοντας σενάρια εκστρατειών. Ο Φλιόρα και ένας συνομήλικός του σκάβουν και βρίσκουν οπλισμό στρατιωτών. Ο Φλιόρα χαίρεται με το όπλο του που είναι ίσο με το ύψος του, με το παλτό του που είναι αρκετά μεγάλο και με τη φράση «θα’ ναι σαν κατασκήνωση προσκόπων» ενός εκ των δύο Λευκορώσων στρατιωτών που πηγαίνουν στο πατρικό του για να τον στρατολογήσουν.
Σταδιακά οι κτηνωδίες καταλαμβάνουν όποιο σημείο και εάν πέσει η ματιά του. Επιστρέφει στο πατρικό του με τη συνομήλικη Γκλάσα και τρώνε στο ίδιο τραπέζι στο οποίο βρίσκονται μυγάκια από φαγητό ημερών, δίπλα τους διαμελισμένες οι κούκλες που ανήκουν στις δύο δίδυμες αδερφές του, στην πίσω πλευρά ενός σπιτιού στοιβαγμένα τα γυμνά σώματα όλων των κατοίκων του χωριού του.
Μένει άναυδος μπροστά στη σφαγή που ξετυλίγεται στο διπλανό χωριό: ναζί κλειδώνουν γυναικόπαιδα σε μια ξύλινη αποθήκη, την περιλούζουν με υγρό, την πυρπολούν και ταυτόχρονα την πυροβολούν από κάθε πλευρά, περιλουσμένοι από μια μανιώδη επιθυμία αφανισμού. Την ίδια στιγμή, γελούν και χειροκροτούν, δίχως να μπορούν να καλύψουν τα ουρλιαχτά από την αποθήκη, όπως και εκείνα γυναικών που βιάζονται.
Στιγμιότυπο από το τρέιλερ της ταινίας «'Ελα να δεις» του Έλεμ Κλίμοφ. Πηγή: YouTube.
«Εγώ είπα να μείνουν μέσα τα παιδιά, γιατί τα παιδιά ξεκινούν όλα και τα πάντα από την αρχή. Δεν έχουν όλες οι φυλές το δικαίωμα ύπαρξης», λέει ένας εκ των εγκληματιών προς το τέλος της ταινίας προτού τον πυροβολήσουν. Ένας άλλος αποποιείται της ευθύνης τονίζοντας «οι Γερμανοί μας ανάγκασαν», ένας ακόμη ότι «είμαστε σε καιρό πολέμου και δε φταίει κανείς».
«Τις πταίει» λοιπόν; Οι εικόνες της «αποκάλυψης» του Κλίμοφ παρουσιάζουν τη φρίκη του πολέμου, επιλέγοντας στα τελευταία λεπτά της ταινίας να γυρίσει το χρόνο προς τα πίσω. Κάθε που ο Φλιόρα πατά τη σκανδάλη του όπλου παρεμβάλλονται πλάνα αρχείου με την άνοδο του ναζισμού καταλήγοντας στο βρεφικό πρόσωπο του Χίτλερ, στην αγκαλιά της μητέρας του. Ο Φλιόρα επιλέγει να μην πατήσει την σκανδάλη, ενώ η φωτογραφία του Χίτλερ ως βρέφος σε συνδυασμό με τις επιθυμίες του περί πολέμου εγείρει ερωτήματα για το πώς ο Χίτλερ έγινε, στην πορεία της ζωής του, εγκληματίας.
Εν έτει 2022, 83 χρόνια μετά την κήρυξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ένας άλλος ξανθός ηγέτης συνεχίζει τον πόλεμο που έχει κηρύξει σε όμορή του χώρα, κοινής θρησκείας, υπό το πρόσχημα της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» –μόνο που κάθε πόλεμος έχει εικόνες «αποκάλυψης», τις οποίες ο οφθαλμός δεν ξεχνά.
Κεντρική φωτογραφία: Στιγμιότυπο από το τρέιλερ της ταινίας «'Ελα να δεις» του Έλεμ Κλίμοφ. Πηγή: YouTube.
