Ο βρετανικός λαός, χθες, Δευτέρα, ένιωθε νοητά ενωμένος και μοιραζόταν τα ίδια συναισθήματα παρακολουθώντας σε ζωντανή μετάδοση την κηδεία της βασίλισσας Ελισάβετ Β’, είτε στις οθόνες 125 κινηματογράφων σε όλη τη χώρα, είτε σε γιγαντοοθόνες που είχαν στηθεί στα πάρκα, στις πλατείες και στους καθεδρικούς ναούς, είτε στην τηλεόραση.
Με την ίδια προσμονή όπως τότε που ανέμενε τα βιντεοσκοπημένα διαγγέλματά της μέσω του BBC –ζήτημα το οποίο θίξαμε σε προηγούμενο σημείωμά μας και επιστρέφουμε σε αυτό, καθότι η Ελισάβετ Β’, ναι μεν υπήρξε η πρώτη «βασίλισσα της οθόνης», τα διαγγέλματα δε, υπήρχαν ήδη όταν στη βασιλεία ήταν ο πατέρας της, Γεώργιος ΣΤ’, μόνο που τότε μεταδίδονταν ζωντανά, μέσω του ραδιοφώνου.
Αρκούσε το μικρόφωνο στη μικρή αίθουσα εκφώνησης, το μεγάφωνο έξω από το παλάτι, στους δρόμους και στις πλατείες, η συσκευή του ραδιοφώνου μέσα στα σπίτια, και φυσικά ο λόγος του βασιλιά ώστε οι πολίτες να νιώσουν ότι ο μονάρχης έρχεται «πιο κοντά» τους.
Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που ο λόγος είναι διακεκομμένος και αυτό οφείλεται στον τραύλο εκφωνητή, βασιλιά Γεώργιο ΣΤ’; Την προσπάθεια να ξεπεραστεί αυτή η δυσκολία μας την παρουσιάζει η ταινία «Ο λόγος του βασιλιά» (2010) του Τομ Χούπερ, με τον Βρετανοαυστραλό σκηνοθέτη να εστιάζει, μεταξύ άλλων, στη σημασία των διαγγελμάτων για την ενότητα και την εμψύχωση του λαού-ακροατών, δεδομένου ότι ο τραύλος Γεώργιος ΣΤ’ ανήλθε στη βασιλεία σε μια δύσκολη περίοδο, εκείνη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Γνωρίζουμε ότι ο βασιλιάς Γεώργιος ΣΤ’ κάθισε στον θρόνο μετά την παραίτηση του αδερφού του, όπως και ότι ο τραυλισμός του αντιμετωπίστηκε με τη βοήθεια του ειδικευμένου σε προβλήματα λόγου, Λάιονελ Λογκ. Ο Χούπερ παρουσιάζει το χρονικό υπογραμμίζοντας σε πολλά σημεία ότι η σταθερότητα στη χροιά της φωνής έχει καταληκτικό ρόλο στην άρτια απόδοση των διαγγελμάτων. Η σκηνή άλλωστε με την οποία ξεκινά η ταινία καταγράφει την προετοιμασία (όπως γαργάρες) του ραδιοφωνικού παραγωγού του BBC ώσπου να πάρει τη σκυτάλη ο τραύλος, τότε ακόμη, πρίγκιπας.
Δεδομένου ότι την περίοδο που αναφέρουμε –από δεκαετία 1920– το ραδιόφωνο ήταν το κύριο μέσο ενημέρωσης των πολιτών και χάρη στο οποίο ένιωθαν να έρχονται σε πιο στενή σχέση με το μονάρχη, ακούγοντας και μόνο τη φωνή του, μπορούμε να αναλογιστούμε τις σκέψεις τους αν, αντί για τη σταθερότητα στη φωνή, εκλάμβαναν τον δισταγμό. Όπως και την έκπληξη και την εμπιστοσύνη αν, αναμένοντας να ακούσουν ξανά ένα διστακτικό και διακεκομμένο λόγο, τους συνέπαιρνε η σταθερή και εμψυχωτική του αφήγηση.
Η κρίσιμη στιγμή του βασιλιά Γεωργίου ΣΤ’ (Κόλιν Φερθ) αποδίδεται στην ταινία σε μία μοναδική σκηνή, με τον Λάινελ Λονγκ (ενσαρκωμένο από τον Τζέφρεϊ Ρας) να καθοδηγεί σαν μαέστρος την κατεύθυνση της φωνής του βασιλιά και τη σημασία του διαγγέλματος να τονίζεται με τη μουσική υπόκρουση αποσπάσματος από την «7η Συμφωνία» του Μπετόβεν. Η κάμερα εστιάζει στα πρόσωπα των ακροατών ώστε να μεταφέρει την επίδραση του εμψυχωτικού λόγου και την εμπιστοσύνη τους στο πρόσωπο του βασιλιά εν όψει του πολέμου. Και υπογραμμίζεται η πραγματικότητα σε τέτοιες θέσεις ευθύνης: ο τότε βασιλιάς Γεώργιος ΣΤ’, ως «πατέρας» του έθνους, όφειλε να αντιμετωπίσει κάθε ανθρώπινη αδυναμία του, λόγω του θεσμού με τον οποίο πορευόταν, για χάρη της χώρας του.
Η μεταφορά στην 7η τέχνη μέρους της ζωής του Γεωργίου ΣΤ’ δεν αποτελεί τη μόνη βασιλικών προσώπων. Ανατρέχουμε στην βραβευμένη τηλεοπτική σειρά του Netflix, «The Crown» που διηγείτο τη ζωή της Ελισάβετ Β’ από την ενθρόνισή της, καθότι μετά τον θάνατό της διακόπηκαν τα γυρίσματα –ως ένδειξη τιμής για τη μακροβιότερη μονάρχη– ενώ αυξήθηκαν οι προβολές της. Σύμφωνα με το περιοδικό People, η πρώτη σεζόν της σειράς μπήκε ξανά στο Top 10 του Netflix.
