Ένας εμφύλιος αναιρεί οποιοδήποτε αισιόδοξο παρόν, οποιαδήποτε ουτοπία καθένας είχε πλάσει, καθώς τα γεγονότα και η φύση ενός εμφυλίου στρέφουν την προσοχή στην αντιμετώπιση του εκάστοτε παρόντος, στη διαχείριση της απώλειας – μέσω του θανάτου αλλά και απώλεια του εαυτού. Εν μέσω όμως ενός τέτοιου –και οποιουδήποτε άλλου– πολέμου, οι πολίτες ενδεχομένως να έχουν την ανάγκη να δημιουργούν ουτοπικά όνειρα, για να αντέξουν τη φρίκη του πολέμου, να έχουν να ελπίζουν, να επιθυμούν· με την επιθυμία και την ελπίδα να αποτελούν τρόπον τινά κινητήριες δυνάμεις.
Σκέψεις σαν αυτές δημιουργήθηκαν παρακολουθώντας την παράσταση «Μικρό Αναρχικό Καλοκαίρι / Βαρκελώνη ‘36» της ομάδας RMS Mataroa, στο «Θέατρο Τέχνης» (Φρυνίχου 14), σε σκηνοθεσία Ακύλλα Καραζήση. Διότι, η παράσταση, καταπιάνεται με τα γεγονότα του Ισπανικού Εμφυλίου (1936-1939), τα τρία εκείνα χρόνια πριν την επικράτηση του Φράνκο, τότε που ένα μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης μετέτρεψε για λίγο την ουτοπία σε πραγματικότητα. Με κριτική ματιά πάνω στην ιστορία και τις ιδεολογίες, δοκιμάζονται τα θεατρικά όρια, περνώντας από το θέατρο ντοκουμέντο στη θεατρική αφήγηση, ακόμη σε πιο λυρικές μουσικές φόρμες.
Το σινεμά, μια συμφωνική ορχήστρα, φτιαγμένα από ήχους μαζεμένους απ’ το δρόμο, είναι κάποια από τα υλικά της προσπάθειας της ομάδας να συνθέσει μια νέα αφήγηση της ιστορίας του ισπανικού εμφυλίου. Μιας ιστορίας που αποτελείται από πολλές θραυσματικές εικόνες.
Εικόνες δημιουργούνται και με τις λέξεις. Η παράσταση ξεκινά με τους πρωταγωνιστές (Μάνος Βαβαδάκης, Χαρά-Μάτα Γιαννάτου, Θεοδώρα Γεωργακοπούλου, Ακύλλας Καραζήσης, Κατερίνα Παπανδρέου, Κωνσταντίνος Πλεμμένος) να διαβάζουν σε ένα σκηνικό που παραπέμπει σε αυτοσχέδιο αναγνωστήριο.
Οι προτάσεις που διαβάζουν ακούγονται σαν ψίθυροι, «ταξιδεύουν» στο χώρο κάνοντάς μας να αναλογιστούμε ότι ο κόσμος ενός βιβλίου θα μπορούσε να αποτελέσει μια ουτοπία. Μόνο που, στην προκειμένη, η μελέτη βιβλίων εκλαμβάνεται περισσότερο ως «όπλο» ενάντια στην άγνοια, πόσω μάλλον εάν τα βιβλία πραγματεύονται ιστορικά γεγονότα.
Κατά τη διάρκεια της παράστασης ξεπηδούν στίχοι του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα και του Τζωρτζ Όργουελ, μεταξύ άλλων. Οι πρωταγωνιστές της παράστασης διερωτώνται επίσης για το τι είναι η ουτοπία (σήμερα), με έναν από αυτούς να απαντά «δεν ξέρουμε ούτε εμείς οι ίδιοι». Μιλούν για την ελευθερία, εντοπίζοντας ως πρόβλημα το γεγονός ότι «δεν συζητάμε για όλα αυτά (σ.σ για τέτοιους πολέμους)».
Σκεφτόμαστε ότι ένας από τους λόγους μη συζήτησης είναι ότι ο εμφύλιος θα μπορούσε να παρομοιαστεί με ένα «τραύμα» της ιστορίας του έθνους-κράτους, συνεπώς ένα συλλογικό τραύμα, και ο λόγος ίσως δεν αρθρώνεται εύκολα για περιόδους όπου η εκάστοτε χώρα πολεμά εναντίον του εαυτού της.
Ακόμη και οι εκδοχές στις οποίες ανεβαίνει η παράσταση έχουν ένα σκοπό. Είτε η μικρής διάρκειας εκδοχή, είτε η μακράς, αποδεικνύουν ότι τόσο ο δραματικός χρόνος όσο και τα όρια μεταξύ σκηνής και πλατείας αποτελούν ένα πεδίο που μας καλεί να το επαναπροσδιορίζουμε συνεχώς.
Η παράσταση ανεβαίνει ξανά σήμερα (20:30 – 23:00, short version) και ολοκληρώνεται αύριο, 23 Οκτωβρίου (18:30 - 23:00, long version) στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης επί της Φρυνίχου 14 (Πλάκα). Η εικαστική εγκατάσταση είναι της Μάρως Μιχαλακάκου, τα κοστούμια επιμελήθηκε η Ιφιγένεια Νταουντάκη, τους φωτισμούς σχεδίασε η Μαριέττα Παυλάκη.
Κεντρική φωτογραφία: Στιγμιότυπο από την παράσταση © Μαριέττα Παυλάκη
