Λαμπάδες, φαναράκια, τσουρέκια και κουλουράκια, καλάθια με κόκορα, λαγό ή κουνέλι στη θέση της «πλώρης» τους και εντός του καλαθιού βαμμένα αυγά έτοιμα να τσουγκριστούν. Δίπλα, και άλλα αυγά, μικρά και μεγάλα, σοκολατένια, τυλιγμένα σε συσκευασία που απεικονίζει έναν λαγό με δύο μεγάλα λευκά δόντια, να εύχεται «Καλό Πάσχα», αλλά και σοκολατένιοι λαγοί και κουνέλια, έτοιμοι να εισέλθουν στον ουρανίσκο μας.
Ο λαγός, ενίοτε και το κουνέλι, έχουν την τιμητική τους σε πασχαλινά πόστερ, να κρατούν ή να προσφέρουν βαμμένα αυγά, ως μέρος μιας «παράδοσης» που, σύμφωνα με δημοσίευμα του BBC Culture δεν έχει σαφή προέλευση. Η αναζήτηση μας οδηγεί ακόμη και στις λαγότρυπες από την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων, κατά πώς φαίνεται ο λαγός και το κουνέλι διατρέχουν την μυθολογία ανά τον κόσμο και τη θρησκεία και άπτονται τριών θεματικών: η ιερότητα των λαγών, η μυστικιστική σύνδεσή τους με το φεγγάρι και η σύνδεσή τους με τη γονιμότητα.
Αναφορικά με την ιερότητα των λαγών, από το βρετανικό δημοσίευμα πληροφορούμαστε ότι το ζώο λατρευόταν στην κέλτικη μυθολογία. Στους μύθους των ινδιάνικων φυλών της Αμερικής αλλά και στους μύθους της κεντρικής Αφρικής αποτελούσε τον απόλυτο «ήρωα της πονηριάς», κατά τη λαϊκή βρετανική παράδοση οι μάγοι και οι μάγισσες μεταμορφώνονταν σε κουνέλια και λαγούς, ενώ σε άλλους πολιτισμούς θεωρούνται προάγγελοι καλής και κακής τύχης.
Η σύνδεσή τους με την πανουργία και το μυστήριο ενδεχομένως να αποδίδεται λόγω του ότι είναι γρήγοροι και ευκίνητοι δρομείς, όπως αναφέρεται στο βρετανικό δημοσίευμα. Η άποψη αυτή υποστηρίζεται, επίσης, από ένα σύμβολο των τριών λαγών: απεικονίζει τρεις λαγούς να τρέχουν σε έναν αέναο κύκλο με τα αυτιά τους να ακουμπούν και να σχηματίσουν ένα τρίγωνο.
The symbol of the three hares has a threefold rotational symmetry. Each of the ears is shared by two hares, so that only three ears are shown. A visual challenge, it is thought to have a range of symbolic or mystical associations with fertility and the lunar cycle. #WyrdWednesday pic.twitter.com/aDWhtYxHz4
— Jane Hoodless (@JaneHoodless) March 8, 2023
Εικόνα (σ.σ ή και σύμβολο) που συναντάται σε αρκετές μεσαιωνικές εκκλησίες στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες: σε καθεδρικούς ναούς και συναγωγές στη Γερμανία, σε γαλλικές ενοριακές εκκλησίες, καθώς και σε αντικείμενα που δημιουργήθηκαν στη Συρία, την Αίγυπτο και στο Πακιστάν και χρονολογούνται από τον 9ο αιώνα μ.Χ.
Κατά το δημοσίευμα του BBC Culture, εικάζεται ότι το σύμβολο υποδηλώνει ευημερία και αναγέννηση λόγω της κυκλικής σύνθεσής του και των επικαλυπτόμενων μορφών του. Η αναγέννηση συνδέεται με το πασχαλινό μήνυμα, θα μπορούσε το πασχαλινό λαγουδάκι να προέρχεται από το κυκλικό σύμβολο;
Μια ακόμη εικασία είναι ότι αυτό (σ.σ το σύμβολο των τριών λαγών) προέρχεται από μια ιστορία που αφορά στη ζωή του Βούδα για τον «λαγό της ανιδιοτέλειας». Στην ιστορία αυτή, ο λαγός είναι προηγούμενη ενσάρκωση του ιστορικού Βούδα, του Σιντάρτα Γκαουτάμα. Πρόκειται για γενναιόδωρο χαρακτήρα που δεν διστάζει να προσφερθεί ως γεύμα για να χορτάσει ένας ιερέας που πεινούσε. Με αυτοθυσία ρίχνεται στη φωτιά για να αποτελέσει το γεύμα του ιερέα, και ως «ανταμοιβή» (για τον αυτοθυσία του) η εικόνα του (λαγού) «ρίχτηκε» στην επιφάνεια του φεγγαριού.
«Η σελήνη έχει όντως ένα σημάδι στην επιφάνειά της που μοιάζει (με λίγη φαντασία) με λαγό» αναφέρεται στο βρετανικό δημοσίευμα και διευκρινίζεται ότι οι σεληνιακές συσχετίσεις των λαγών προέρχονται από τους πολιτισμούς της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Κορέας. Μάλιστα, σύμφωνα με κινεζική παράδοση, στην σελήνη κατοικεί ένας λαγός που συγκεντρώνει τα συστατικά του ελιξιρίου της ζωής.
The moon rabbit is a mythical figure who lives on the Moon, based on dark markings near the side. In Chinese folklore, the rabbit is a companion of Moon goddess Chang'e, pounding the elixir of life. In Japanese versions, it's pounding ingredients for rice cakes. #MythologyMonday pic.twitter.com/dvn8Z4537o
— Sarah Crowley 🌸💖💐 (@SarahCrowley) February 24, 2020
Η σύνδεση λαγών και κουνελιών με τη σελήνη απαντάται επίσης σε διηγήσεις αυτόχθονων πολιτισμών της Βόρειας και Κεντρικής Αμερικής, κατά πως φαίνεται περιλαμβάνεται σε διηγήσεις και παραδόσεις ανά τον κόσμο.
Όσο για τη γονιμότητα ως σύμβολο των λαγών και των κουνελιών, αναφέρεται στους αρχαίους Ρωμαίους και Έλληνες συγγραφείς. Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) αναφέρει ότι τα κουνέλια μπορούσαν να αναπαράγονται με ταχύτητα που προκαλούσε έκπληξη, σε παρόμοιο μήκος κύματος και οι αναφορές του Πλίνιου του Πρεσβύτερου (23-79 μ.Χ).
«Θα μπορούσε το Πασχαλινό λαγουδάκι να συνδέεται με την έννοια της γονιμότητας, που χρησιμοποιείται για την αναζωογόνηση και αναγέννηση της άνοιξης; Τέτοιες ικανότητες στη βιολογική αναπαραγωγή είχαν αντίκτυπο στον ευρωπαϊκό πολιτισμό», σημειώνεται στο δημοσίευμα.
Όπως διευκρινίζεται, στη μεσαιωνική και αναγεννησιακή τέχνη, τα κουνέλια απεικονίζονταν συχνά μαζί με την Αφροδίτη, θέα της ομορφιάς και του έρωτα, και η λαγνεία απεικονιζόταν από τους καλλιτέχνες με τη μορφή μιας γυναίκας που είχε δίπλα της ένα κουνέλι.
Ακόμη, στη μεσαιωνική και αναγεννησιακή περίοδο οι λαγοί ήταν σύμβολα της αγνότητας ή της σεξουαλικότητας, ανάλογα με το πλαίσιο. Για παράδειγμα, στον πίνακα «Η Παναγία και το Κουνέλι/ In The Madonna of the Rabbit» (1520-1530) του Τιτσιάνο, το λευκό κουνέλι αποτελεί σύμβολο αγνότητας.
«In The Madonna of the Rabbit» (1520-1530) του Τιτσιάνο. Πηγή: Twitter / Nathan
Ο συμβολισμός του λαγού ή/ και του κουνελιού απαντάται στο πρόσωπο της αγγλοσαξονικής θεότητας Ēostre: συνοδευόταν από ένα κουνέλι επειδή αντιπροσώπευε την αναζωογόνηση και τη γονιμότητα της άνοιξης. Εορταζόταν τον Απρίλιο και εικάζεται ότι από την ονομασία της θεότητας προέκυψε ο όρος «Πάσχα». Εάν αυτό ισχύει, διευκρινίζεται στο βρετανικό δημοσίευμα, προκύπτει ότι η χριστιανική εικονογραφία οικειοποιήθηκε και υιοθέτησε σύμβολα από παλαιότερες παγανιστικές θρησκείες, αναμειγνύοντάς τα με τη δική της.
Όπως, όμως, και στην «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων», ο λαγός και το κουνέλι δεν μπορούν να κατανοηθούν πλήρως. Όσο περισσότερο ψάχνουμε τον συμβολισμό του και τη σύνδεσή του με το Πάσχα, τόσο περισσότερο θα περιπλεκόμαστε με διηγήσεις και παραδόσεις, ψάχνοντας μια λογική απάντηση σε ένα περίπλοκο θέμα. Που, κατά πως φαίνεται, μια τέτοια απάντηση είναι δύσκολο να βρεθεί, και κάθε σύμβολο συνίσταται από την πολλαπλότητα των ερμηνειών· ερμηνείες που διαφέρουν ανά γεωγραφική κατανομή και χρονολογική περίοδο.
Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Shutterstock
