«Εμένα το γραφτό μου ήτανε να γεννηθώ στην Ανατολή, αλλά η ρόδα της Τύχης, που γυρίζει ολοένα, ξερρίζωσε από τα θεμέλια τον τόπο μου και μ’ έρριξε στην ξενιτειά, σ΄ ανθρώπους που μιλούσανε την ίδια γλώσσα με μένα, πλην όμως που είχανε άλλα συνήθια. Τ
ο πουλί το θαλασσοδαρμένο, πώς βρίσκει έναν βράχο μέσα στο πέλαγο και κάθεται και στεγνώνει τα φτερά του, έτσι βρίσκουμαι κι εγώ σε τούτα τα χώματα», αναφέρει ο Φ. Κόντογλου στο βιβλίο του «Το Αϊβαλί. Η πατρίδα μου» (4η έκδοση, εκδοτικός οίκος ''Αστήρ'' Αλ. και Ε. Παπαδημητρίου, Αθήνα, 1983).
Με το παραπάνω απόσπασμα από το βιβλίο του Φώτη Κόντογλου ξεκινά η περιοδική έκθεση «1922», που εγκαινιάζει το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς την Τρίτη 25 Ιουλίου 2023 (20:00), στο Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων μνήμης για τη Μικρασιατική Καταστροφή και με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Συνθήκη της Λωζάνης.
Ρολόι τσέπης του Μιχαήλ Κουμπασάρου, πατέρα του Στέφανου Κουμπασάρου. Το πήρε όταν άδειαζαν τα μπαούλα για να τους βάλουν φωτιά, το 1922. Συλλογή Στέφανου Κουμπασάρου. Πηγή φωτ.: ΠΙΟΠ
Διαρθρωμένη σε πέντε ενότητες, η έκθεση διατρέχει τη Μικρασιατική Εκστρατεία και την Καταστροφή, τον ξεριζωμό, την επανεκκίνηση στην Ελλάδα, την ενσωμάτωση των προσφύγων και τη διατήρηση της μνήμης, αλλά και τη σημαντική προσφορά των Μικρασιατών προσφύγων στο νησί της Λέσβου.
Στιγμές της ζωής πριν αλλά και μετά την τραγωδία του '22, αποκαλύπτονται στην έκθεση μέσα από σπάνιο αρχειακό υλικό και φωτογραφίες, προσωπικά αντικείμενα και ιερά κειμήλια. Ξεχωρίζουν ηχητικές μαρτυρίες προσφύγων, επιστολές στρατιωτών αλλά και η φορητή εικόνα των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης από την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, στο Αϊβαλί, που σώθηκε τελευταία στιγμή από βανδαλισμό.
Όσο για τη δυναμική σχέση Ιστορίας και λογοτεχνίας διαφαίνεται στην έκθεση μέσα από εμβληματικά κείμενα σπουδαίων λογοτεχνών, όπως είναι οι Φώτης Κόντογλου, Διδώ Σωτηρίου, Ηλίας Βενέζης και οι Λέσβιοι Στράτης Μυριβήλης και Ασημάκης Πανσέληνος.
Οικογένεια Χατζηχαραλάμπους. Σμύρνη, 1919. Η φωτογραφία συνδέεται με ηχητικό τεκμήριο που ακούγεται στην έκθεση. Συλλογή Αντωνίου Χατζηχαραλάμπους. Πηγή φωτ.: ΠΙΟΠ
Για την πραγματοποίηση της έκθεσης συνέβαλαν οι ιδιώτες συλλέκτες Στρατής Αναγνώστου, Ζαχαρούλα Ιωακείμ, Μαρία Κιαχαγιά, Στέφανος Κουμπασάρος, Γεράσιμος Μπεκιάρης, Αργύρης Χατζημαλλής και Αντώνης Χατζηχαραλάμπους, το Ν.Π.Δ.Δ. Πολιτισμού, Τουρισμού και Αθλητισμού Δήμου Δυτικής Λέσβου, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Παρακοίλων Λέσβου «Ροδόδεντρο», η Λαογραφική Συλλογή Πελόπης Λέσβου, καθώς και εθνικοί φορείς και εκδοτικοί οίκοι.
Με το «1922» ολοκληρώνεται το εκθεσιακό πρόγραμμα του ΠΙΟΠ για τη Μικρασιατική Καταστροφή, το οποίο ξεκίνησε το 2022 στη Χίο («απέναντι», Μουσείο Μαστίχας Χίου) και συνεχίστηκε στον Βόλο («εκ Μικράς Ασίας», Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας Ν. & Σ Τσαλαπάτα). Οι τρεις περιοδικές εκθέσεις τελούν υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και της Ομοσπονδίας Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος (Ο.Π.Σ.Ε.).
Έλεγχος επίδοσης του Ευάγγελου Μιχαηλίδη, μαθητή Γυμνασίου, από την Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, σχολικό έτος 1906-7. Συλλογή Γεράσιμου Μπεκιάρη. Πηγή φωτ.: ΠΙΟΠ
Στα εγκαίνια της έκθεσης (26 Ιουλίου) στο Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου, η Ορχήστρα Σαντουριών Αναγνωστηρίου Αγιάσου, το Χορευτικό Τμήμα Ενηλίκων Αναγνωστηρίου Αγιάσου και ο Χορευτικός Όμιλος Μυτιλήνης «Οι Αιολείς», θα παρουσιάσουν μουσικές και χορούς της Μικράς Ασίας.
Άποψη του Μουσείου Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου. Πηγή φωτ.: ΠΙΟΠ
Διάρκεια έκθεσης: 26 Ιουλίου 2023 έως 17 Ιουνίου 2024. Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά, εκτός Τρίτης, 10:00-18:00 (έως 15/10), 10:00-17:00 (από 16/10). Κλειστό: 1η Ιανουαρίου, Μ. Παρασκευή (μέχρι 12:00 μ.μ.), Κυριακή του Πάσχα, Παρασκευή του Πάσχα (τοπική εορτή), 1η Μαΐου, 15 Αυγούστου, 25-26 Δεκεμβρίου
Κεντρική φωτ.: Άποψη Συνοικισμού Απάνω Σκάλας, ο οποίος κατασκευάστηκε από την Επιτροπή Αποκαταστάσεων Προσφύγων. Συλλογή Στρατή Αναγνώστου. Πηγή φωτ.: ΠΙΟΠ
