Του Γιάννη Κουτσομύτη
Μετά από 9 ώρες σκληρών διαπραγματεύσεων και αντεγκλήσεων, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε σε μια σειρά αποφάσεων για το μεταναστευτικό/προσφυγικό, οι οποίες θέτουν το ζήτημα σε νέα βάση.
1. Λήγει άδοξα η απόφαση του 2016 για υποχρεωτικές μετεγκαταστάσεις προσφύγων στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πλέον οι μετεγκαταστάσεις θα γίνονται σε “εθελοντική βάση”. Η υποχρεωτική μετεγκατάσταση διατηρείται μόνο για τη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας. Πρόκειται για μια νίκη των χωρών της ομάδας Βίζεγκραντ και μια σοβαρή ήττα της Κομισιόν αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ευρύτερα, αφού αναγνωρίζεται πλέον de facto ότι η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη είναι πλέον μια έννοια “εθελοντική” και όχι υποχρέωση όλων των χωρών. Η πραγματικότητα όμως νίκησε έναντι των αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το γιατί έφτασαν σε αυτό το σημείο τα πράγματα θα αποτελέσει αντικείμενο δευτερογενούς ανάλυσης, διότι έχει τεράστια σημασία για το μέλλον της Ε.Ε. ευρύτερα.
2. Σε ότι αφορά την έρευνα και διάσωση στην Κεντρική και Δυτική Μεσόγειο, διευκολύνεται η Ιταλία από το να έχει την πλήρη ευθύνη και διευρύνεται, σε εθελοντική βάση, η δημιουργία hotspots και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη πέραν της Ιταλίας και της Ελλάδας. Προβλέπεται επίσης να δημιουργηθούν “πλατφόρμες μετεπιβίβασης” σε χώρες της Βόρειας Αφρικής, σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Μετανάστευσης και τον Οργανισμό Αρωγής Προσφύγων του ΟΗΕ, όπου θα γίνεται ο διαχωρισμός ανάμεσα σε παράτυπους μετανάστες και σε πρόσφυγες.
4. Εγκρίθηκε το δεύτερο μέρος της οικονομικής βοήθειας προς την Τουρκία στα πλαίσια της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας και γίνεται έκκληση για την πλήρη εφαρμογή της ώστε να σταματήσουν “εντελώς” οι παράτυπες αφίξεις από την Τουρκία και ζητείται να επιταχυνθεί η διαδικασία των επιστροφών και να αποφευχθεί η διάνοιξη νέων μεταναστευτικών οδών είτε από το Αιγαίο είτε από την ξηρά (Έβρος).
5. Γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην καταπολέμηση των δευτερογενών μετακινήσεων των μεταναστών και των προσφύγων και γίνεται έκκληση για συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών προς αυτήν την κατεύθυνση. (Εδώ κολλάνε οι διμερείς συμφωνίες Γερμανίας-Ελλάδας κ.ά).
6. Αποφασίστηκε η διεύρυνση του ρόλου της Frontex και η ενίσχυση των αρμοδιοτήτων της, χωρίς όμως να γίνεται μνεία για το αν μπορεί να αναλάβει εκείνη το ρόλο της φύλαξης των συνόρων.
7. Ενισχύεται το πακέτο της οικονομικής ενίσχυσης προς τις χώρες τις Δυτικής Αφρικής, από όπου προέρχεται ο κύριος όγκος των μεταναστευτικών ροών και προβλέπεται η θέσπιση συγκεκριμένων κονδυλίων στον επόμενο προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συμπερασματικά, πρόκειται για έναν δύσκολο και επώδυνο συμβιβασμό που επιδιώκει να αφήσει όλες τις χώρες ικανοποιημένες σε κάποιο βαθμό. Νικήτριες βγαίνουν κατ'' αρχήν οι χώρες του Βίζεγκραντ αφού θεσμοθετείται η “εθελοντική βάση” για την μετεγκατάσταση των προσφύγων, γι αυτό και ο Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας χαρακτήρισε την απόφαση “μεγάλη νίκη”. Και η Ιταλία, η Μάλτα και η Ισπανία βγαίνουν κερδισμένες αφού η διαχείριση των διασώσεων στη Μεσόγειο δεν θα είναι πλέον αποκλειστικά δική τους ευθύνη. Μένει να φανεί βέβαια ποιες θα είναι αυτές οι “εθελόντριες” χώρες που θα δεχθούν να φτιάξουν hotspots στην επικράτειά τους. Και η Μέρκελ βγαίνει κερδισμένη διότι εμφανίζεται να πέτυχε έναν πανευρωπαϊκό συμβιβασμό, ώστε να αποφευχθούν οι μονομερείς ενέργειες από την Αυστρία και την τοπική κυβέρνηση της Βαυαρίας.
Ήδη, οι Χριστιανοκοινωνιστές χαιρέτισαν την απόφαση, ως μια δέσμη μέτρων που βρίσκονται “στη σωστή κατεύθυνση”. Η Κομισιόν βγαίνει χαμένη διότι απωλέσθη de facto η έννοια της υποχρεωτικής αλληλεγγύης και πλέον η πρωτοβουλία των κινήσεων μεταφέρεται πλήρως στα κράτη-μέλη και το Συμβούλιο. Η Ελλάδα δεν κέρδισε τίποτε αφού το καθεστώς της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας παραμένει το ίδιο, ενώ δεν υπάρχει καμία μνεία για οικονομική ενίσχυση των υποδομών στα νησιά του Αιγαίου. Το μόνο κέρδος είναι ότι ενδεχομένως να μπορεί πλέον να ζητήσει ευρωπαϊκή αρωγή για τις περιπτώσεις έρευνας και διάσωσης μεταναστών σε περιοχές πέραν του Αιγαίου, όπως η Νότια Κρήτη και το Ιόνιο.
