Τα πρώτα συμπεράσματα από τις χθεσινές εκλογές:
1. Η Νέα Δημοκρατία εμπεδώνει την κυριαρχία της στο πολιτικό σκηνικό με ένα αδιαμφισβήτητα θριαμβευτικό αποτέλεσμα. Είναι το μεγαλύτερο κόμμα στον χώρο της κεντροδεξιάς στην Ευρώπη. Το επίτευγμα του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι αξιομνημόνευτο: παρέλαβε ένα κόμμα μέσα στη δίνη των μνημονίων, στην αντιπολίτευση, ευρισκόμενο σε κρίση ιδεολογικής και πολιτικής ταυτότητας, και μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα το μετέτρεψε σε μεγάλη παράταξη. Η αξία της χθεσινής νίκης είναι ακόμη μεγαλύτερη, εάν σκεφθεί κανείς, ότι επέτυχε από -7,36% που ήταν η διαφορά με τον ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, η Νέα Δημοκρατία να κερδίσει με διαφορά 22,5% και ο χάρτης της χώρας να βαφτεί σχεδόν παντού γαλάζιος. Το ύψος δε της επιτυχίας αυξάνει ακόμη περισσότερο από το πενιχρό αποτέλεσμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης και το μέγεθος της διαφοράς μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου κόμματος.
Ας δούμε μερικά μόνο χαρακτηριστικά που κάνουν τη χθεσινή νίκη της Νέας Δημοκρατίας ξεχωριστή: Ο Κυριάκος Μητσοτάκης κέρδισε τις εκλογές αφού προηγουμένως κατά τη διάρκεια της θητείας του ενέσκηψαν τρεις εντελώς απρόβλεπτες και πολύ μεγάλου μεγέθους κρίσεις, η έξαρση του μεταναστευτικού, η πανδημία του κορoνοϊού και η ενεργειακή κρίση ως απότοκο της παράνομης εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, με τη συνακόλουθη αύξηση του πληθωρισμού και της ακρίβειας στους λογαριασμούς ενέργειας και ειδών πρώτης ανάγκης.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη διαχειρίστηκε τις κρίσεις αυτές με επάρκεια και σύνεση, χωρίς μεγάλες δημοσιονομικές υπερβολές και τηρώντας σε σημαντικό βαθμό το μέτρο (ενίσχυση και του τομέα της προσφοράς και όχι μόνο της ζήτησης). Εν μέσω κρίσεων η Νέα Δημοκρατία κατάφερε να μειώσει από το πρώτο κιόλας έτος της διακυβέρνησης τη φορολογική επιβάρυνση όλων των φορολογουμένων και των επιχειρήσεων και να δρομολογήσει μια διατηρήσιμη οικονομική ανάπτυξη με κύριο βραχίονα το Εθνικό Σχέδιο Ανάπτυξης και Σταθερότητας (Ελλάδα 2.0). Το τελευταίο αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της κυβέρνησης που επιδρά κυρίως στην οικονομία, αλλά και στην ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και των ψηφιακών δεξιοτήτων μας. Το τεράστιο έργο του ψηφιακού μετασχηματισμού της χώρας που ξεκίνησε με μεγάλη επιτυχία η Νέα Δημοκρατία στην προηγούμενη θητεία της θα ολοκληρωθεί με επιτυχία χάρις στο πρόγραμμα Ελλάδα 2.0.
Η μείωση της ανεργίας υπήρξε ένα ακόμη σημαντικό επίτευγμα της προηγούμενης κυβέρνησης Μητσοτάκη. Πρέπει να επισημανθεί ακόμη ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατάφερε να θριαμβεύσει σε δύο εκλογικές αναμετρήσεις χωρίς να υποσχεθεί στους ψηφοφόρους τίποτε περισσότερο από όσα επιτρέπουν οι δυνατότητες της οικονομίας σε αντίθεση με τους αντιπάλους του, των οποίων οι προεκλογικές υποσχέσεις δεν είχαν καμία δημοσιονομική λογική. Με την υπεύθυνη αυτή στάση ο Μητσοτάκης κατέδειξε τη σοβαρότητα της πολιτικής πρότασης της Νέας Δημοκρατίας και την ανευθυνότητα των αντιπάλων του, οι οποίοι επένδυσαν για ακόμη μια φορά στην καταστροφική και ανεύθυνη πολιτική της παροχολογίας.
2. Αξιοσημείωτη και η άνοδος του ΠΑΣΟΚ και ο ανταγωνισμός που αυτή συνεπάγεται για το ποιο κόμμα θα ηγηθεί τελικά στον χώρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η μικρή διαφορά του από τον ΣΥΡΙΖΑ και η αναμενόμενη εμπλοκή του τελευταίου σε εσωκομματικές διαδικασίες επιτρέπουν στο ΠΑΣΟΚ να ελπίζει ότι μπορεί πολύ γρήγορα να βρεθεί στη δεύτερη θέση, κάτι το οποίο οπωσδήποτε θα ήταν θετική εξέλιξη για τα πολιτικά πράγματα της χώρας. Για να συμβεί αυτό το ΠΑΣΟΚ θα πρέπει να αντισταθεί στις πάσης φύσεως σειρήνες του λαϊκισμού και να συνεργαστεί με την κυβέρνηση –αλλά και η κυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ– στις μεγάλες θεσμικές πρωτοβουλίες που είναι αναγκασμένη αυτή να λάβει, κυρίως δε στη συνταγματική αναθεώρηση που θα ξεκινήσει στο τέλος του 2024.
Για το ΠΑΣΟΚ η μεγάλη πρόκληση θα είναι η συναίνεση στην αλλαγή του άρθρου 16 και η κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στην ανώτατη εκπαίδευση. Από την υπεύθυνη ή μη στάση του ΠΑΣΟΚ στα μεγάλα ζητήματα θα κριθεί κατά πόσο μπορεί αυτό να διεκδικήσει στο απώτερο μέλλον την εξουσία εκφράζοντας αυθεντικά το ρεύμα της φιλελεύθερης ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει το ΠΑΣΟΚ να συνειδητοποιήσει ότι το μοντέλο διαχείρισης πολιτικής «Τσίπρα» έχει πλέον χρεοκοπήσει.
3. Η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι ό,τι πολυτιμότερο έχει υπάρξει στην πορεία της ανθρωπότητας από τη βαρβαρότητα στον εξανθρωπισμό της. Ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της δημοκρατίας είναι η ελευθερία της πολιτικής έκφρασης, καθώς και η ελεύθερη και ανεμπόδιστη συμμετοχή όλων των πολιτικών δυνάμεων στις εκλογές. Λίγο πριν από τις εκλογές μεγάλη συζήτηση υπήρξε σχετικά με τη νομοθετική απαγόρευση της καθόδου ενός νεοναζιστικού κόμματος με το επιχείρημα ότι ο ηγέτης του είχε καταδικαστεί πρωτοδίκως για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση.
Με νομικά έωλες κατασκευές, οι οποίες ήταν τόσο προβληματικές που οι εμπνευστές τους χρειάστηκε να τις διορθώνουν κάθε τρεις και λίγο με νεότερες, εξίσου προβληματικές, παραβιάστηκε το Σύνταγμα και ανατράπηκε μια ορθή εκλογική διαδικασία πενήντα ετών. Ασφαλώς οι αντισυνταγματικές αυτές ρυθμίσεις «σταυρομυρώθηκαν» στην πορεία από κάποιους πρόθυμους συνταγματολόγους και στο τέλος από κάποιους ακόμη πιο πρόθυμους αρεοπαγίτες. Σε ό,τι αφορά τα νομικά επιχειρήματα εναντίον της οποιασδήποτε απαγόρευσης η θέση μου υπήρξε εξαρχής σαφής και μπορεί κανείς να τη διαβάσει εδώ:
Παραμένει εντούτοις το ερώτημα, ειδικώς μετά το σημερινό αποτέλεσμα και την πανηγυρική είσοδο του κόμματος «Σπαρτιάτες» στη Βουλή, το οποίο υποστήριξε ο Ηλίας Κασιδιάρης και για τον οποίον έγινε όλη αυτή η θεσμική αναστάτωση, χρειαζόταν να συμβεί άραγε αυτό; Μήπως το ιδεολόγημα της «μαχόμενης δημοκρατίας» οδηγεί στο αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, την πανηγυρική είσοδο στη Βουλή εκείνων που θέλουμε να μείνουν έξω;
Στην επόμενη Βουλή η άκρα δεξιά, λιγότερο ή περισσότερο μετριοπαθής, στις διάφορες μορφές της (φονταμενταλιστική, φιλορωσική, σοσιαλφασιστική, νεοναζιστική κ.λπ.) θα εκφράζεται από τρία κόμματα (Σπαρτιάτες, Εθνική Λύση, Νίκη) και μαζί με την απροσδιόριστη (;) πολιτικά Πλεύση Ελευθερίας θα διαθέτει πάνω από σαράντα (40) έδρες. Εμφανίζεται πλέον και στην Ελλάδα το πολιτικό φαινόμενο της ραγδαίας εκλογικής ανόδου των ποικιλόμορφων ακροδεξιών κινημάτων που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια σε όλες ανεξαιρέτως τις ευρωπαϊκές χώρες.
Αξιοσημείωτο είναι ότι ένα μεγάλο μέρος της δύναμης των κομμάτων αυτών προέρχεται από την άκρα αριστερά, ενώ και η εκλογική της δύναμη είναι μεγαλύτερη στις εισοδηματικά ασθενέστερες περιοχές των μεγάλων αστικών κέντρων παράλληλα με τη βόρεια Ελλάδα και κάποια νησιά του Αιγαίου. Πρέπει να είναι κανείς πολιτικά αφελής εάν πιστεύει ότι αποτελεσματικός τρόπος για τον περιορισμό της άκρας δεξιάς είναι τα νομοθετικά εμπόδια και οι θεσμικές απαγορεύσεις. Κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε περαιτέρω ενίσχυση των ακροδεξιών κομμάτων και σε ευθεία υπονόμευση των θεσμών του κράτους δικαίου.
Το μόνο αποτελεσματικό «όπλο» των δημοκρατικών πολιτικών δυνάμεων είναι η δύναμη της πειθούς, η δύναμη του παραδείγματος διαχείρισης της εξουσίας, ο περιορισμός της διαφθοράς και της υπονόμευσης του κράτους δικαίου, η συστηματική προβολή και ανάδειξη των επιτευγμάτων της φιλελεύθερης δημοκρατίας και η οικονομική ανάπτυξη. Επαναλαμβάνω, η προσπάθεια θωράκισης του δημοκρατικού πολιτεύματος δεν περνά από δικαστικές απαγορεύσεις και αντισυνταγματικούς νόμους «Φρανκενστάιν». Αυτό δεν θα έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό των εχθρών της φιλελεύθερης δημοκρατίας αλλά την ακύρωσή της.
* O Tάσος Ι. Αβραντίνης είναι νομικός και μέλος του ΔΣ του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών - Μάρκος Δραγούμης
