Όταν αποφάσισα να γράψω για το Ολοκαύτωμα η πρώτη μου σκέψη ήταν ότι αυτό το κομμάτι της ιστορίας ανήκει στις προηγούμενες γενιές, είναι η θλιβερή τους ιστορία, είναι ένα θέμα πολύ βαρύ, τόσο μεγάλο, τι έχω εγώ να πω για αυτό; Εξάλλου δεν είμαι ιστορικός, είμαι απλά απόγονος ανθρώπων που κρύφτηκαν και επέζησαν.
Το Ολοκαύτωμα η γενιά μου το έζησε, το ζήσαμε στην αρχή της ζωής μας, στα παιδικά μας χρόνια, ως μυστικό. Δεν το συζητούσαμε στα σπίτια μας, οι γονείς μας δύσκολα μιλούσαν. Όμως, σαν να ήταν γραμμένο στο DNA μας, εμείς ξέραμε. Και προσπαθούσαμε δειλά να μάθουμε, χωρίς να κάνουμε ερωτήσεις που καταλαβαίναμε ότι δυσκόλευαν τους μεγάλους.
Λιγοστές φορές ακούγαμε παππούδες, θείους, γονείς και τους φίλους τους όταν μεταξύ τους έλεγαν κάποια ιστορία για την εποχή του πολέμου και της κατοχής. Ήταν ιστορίες από ένα θολό παρελθόν. Πώς μπορεί ένα παιδί να διαπραγματευτεί την βία και την απώλεια χωρίς εμφανή στα μάτια του αιτία; Δεν πέθαναν πολεμώντας, πέθαναν στα στρατόπεδα. Τι ήταν αυτά; Γιατί; Και μην ρωτάς πολλά γιατί προκαλείς στεναχώρια.
Θυμάμαι μια μέρα που είχαμε μετακομίσει σπίτι και εγώ, που μου άρεσε να παίζω έξω στο δρόμο, εκεί συνάντησα τα νέα μας γειτονόπουλα. Όταν γύρισα στο σπίτι και είπα στους γονείς μου το επώνυμό τους, ο πατέρας μου με κοίταξε και μου είπε ότι αυτή η οικογένεια στην κατοχή είχε κρύψει την γιαγιά μου (τη μαμά του) σε ένα σπίτι στην Καλλιθέα.
Η ιστορία της οικογένειας του μπαμπά σε μια στιγμή συνδέθηκε τόσο άμεσα με την παιδική μου καθημερινότητα. Η γιαγιά μου, με τη γιαγιά της καινούργιας μου φίλης είχαν μία τόσο σημαντική σχέση. Οι γονείς μας μεταξύ τους καμία. Εμείς βρεθήκαμε στον δρόμο παίζοντας κρυφτό, σχοινάκι, με μια μπασκέτα στην αυλή.
Αργότερα πια, την δεκαετία του 80, άρχισαν κάποιοι από τους επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος να γράφουν τα βιώματά τους και να εκδίδουν βιβλία. Ήταν φίλοι και γνωστοί των γονιών μας. Θυμάμαι πόση αβεβαιότητα δημιουργούσε η έκδοση αυτών των μαρτυριών.
Θα προσέφεραν άραγε κάτι θετικό ή θα εκλαμβάνονταν ως πρόκληση; Υπήρχε μια ανασφάλεια διότι θα προκαλούσαν την προσοχή. Και πόσα άλλα θέματα συγχρόνως ενέκυπταν; Τι έγινε τότε, αλλά και αργότερα, όσο καιρό επικρατούσε η σιωπή; Πόσες ερωτήσεις χωρίς απάντηση. Όταν έχεις κρυφτεί για να επιζήσεις το να δηλώσεις παρουσία είναι δύσκολη υπόθεση.
Όμως έτσι άρχισε το Ολοκαύτωμα να συζητιέται και στα σπίτια μας περισσότερο και ευρέως στην κοινωνία. Αρχίσαμε κι εμείς να ρωτάμε με λιγότερες ενοχές τους γονείς και συγγενείς μας να μας πουν τις προσωπικές τους ιστορίες, να μάθουμε πώς κατάφεραν να επιζήσουν, να μάθουμε για αυτούς που χάθηκαν, που πήγαν στα στρατόπεδα και δεν γύρισαν πίσω ποτέ, για αυτούς που τους βοήθησαν να κρυφτούν.
Ιστορίες στενάχωρες. Ιστορίες γενναίες. Ιστορίες φρίκης, συμπόνοιας, ταπείνωσης, ανδρείας, εξευτελισμού, γενναιοδωρίας, εκμετάλλευσης, δύναμης ψυχής. Με αποφάσεις δύσκολες. Αισθανόσουν τον φόβο και την ελπίδα για επιβίωση σε κάθε τους λέξη. Προσπαθείς να βάλεις σε μια σειρά τα στοιχεία, να καταλάβεις την κάθε ιστορία. Όλες τις ιστορίες. Και από τις ιστορίες ξαναγυρνάς και κοιτάς τους ανθρώπους και λες ο παππούς έκανε αυτό, η γιαγιά είπε εκείνο, ο μπαμπάς ήταν έφηβος, η μαμά μικρό παιδί, ο θείος στο βουνό, η θεία που αρρώστησε, άλλαξαν ονόματα, έζησαν σαν άλλοι. Είναι οι ιστορίες των ανθρώπων που με μεγάλωσαν.
Έχουμε μάθει λοιπόν να ζούμε με πολλά αντικρουόμενα συναισθήματα που αναγκαστικά συνυπάρχουν. Να εμπιστευόμαστε, αλλά να είμαστε σε εγρήγορση. Να φοβόμαστε αλλά να προσπαθούμε να χαρούμε. Να θυμώνουμε, αλλά ταυτόχρονα να προσπαθούμε να καταλάβουμε.
Εμείς να αισθανόμαστε ότι ανήκουμε ολοκληρωτικά, αλλά να ξέρουμε ότι αυτό δεν είναι δεδομένο. Ευτυχώς η ζωή από μόνη της παρέχει στους ανθρώπους τη δύναμη να θέλουν να πάνε μπροστά. Και έτσι κι εμείς, άλλοτε τα βάζουμε όλα αυτά κάτω από το χαλί για να πορευτούμε με εμπιστοσύνη και άλλοτε πάλι όλα αυτά βγαίνουν στην επιφάνεια και μας θυμίζουν ότι ακόμα κι αν δεν ζήσαμε τα πραγματικά γεγονότα, κουβαλάει και η γενιά μας ένα μέρος από αυτό το τραύμα.
Νινέτα Μπεράχα Πιζάντε
Διαβάστε επίσης:
Το Ολοκαύτωμα δεν αφορά μόνο τους Εβραίους. Μας αφορά όλους
ΟΗΕ - Γκουτέρες για τα 78 χρόνια από το Ολοκαύτωμα: Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε
