Συχνά - πυκνά, διαβάζουμε ότι η πηγή όλων των κακών στην κυβέρνηση, είναι τα στελέχη που βρίσκονται στο Μέγαρο Μαξίμου. Τις σκέψεις αυτές τις διατυπώνουν αρκετοί Νεοδημοκράτες, που αισθάνονται ότι υπάρχει ένα νέο κέντρο εξουσίας εκτός κόμματος, το οποίο τους έχει παραγκωνίσει, αλλά και διάφοροι κομματικά άστεγοι, που θεωρούν ότι έπρεπε αυτοί, να είναι χαλίφηδες στη θέση του χαλίφη.
Όμως, εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι στο Μέγαρο Μαξίμου γίνεται σοβαρότατη δουλειά. Ένα από τα συμβουλευτικά όργανα γύρω από τον πρωθυπουργό και το Μέγαρο Μαξίμου, είναι και η «Επιτροπή Foresight». Είναι η Ομάδα Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού και Έρευνας για το Μέλλον, Strategic Foresight. Η ομάδα αυτή επικεντρώνεται στις στρατηγικές προβλέψεις και τις προοπτικές διερεύνησης, στα πλαίσια του μακροπρόθεσμου εθνικού σχεδιασμού, σε μια σειρά από τομείς όπως είναι οι τεχνολογικές εξελίξεις, η κλιματική αλλαγή, οι υγειονομικές κρίσεις, το δημογραφικό πρόβλημα, η απασχόληση, η ενέργεια και άλλα.
Το πρώτο βήμα της επιτροπής foresight, είναι η καταγραφή των τάσεων και των στόχων που αφορούν την Ελλάδα, που ονομάζονται μεγατάσεις από τον αγγλοσαξονικό όρο megatrends. Και το δεύτερο βήμα είναι το πέρασμα της λειτουργίας του foresight σε επίπεδο κεντρικής δομής, όπως είναι η δημόσια διοίκηση, οι δημόσιοι οργανισμοί, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης κ.α.
Το πρώτο βήμα έγινε. Η επιτροπή foresight, κάνει μια προβολή στο μέλλον της χώρας μέχρι το 2040. Πως θα είναι η Ελλάδα του 2040; Ποιες θα είναι οι κυρίαρχες τάσεις; Ποιες θα είναι οι προκλήσεις, στις οποίες θα καλεστεί η χώρα να δώσει απαντήσεις; Ποιες πολιτικές θα πρέπει να υιοθετηθούν και ποιες καινοτομίες θα πρέπει να ενσωματωθούν, έτσι ώστε η Ελλάδα να αντιμετωπίσει τόσο τις προκλήσεις όσο και τους κινδύνους;
Ποιες είναι λοιπόν οι 7 μεγατάσεις (megatrends), που θα επηρεάσουν την πορεία της χώρας μας μέχρι το 2040, όπως καταγράφονται από το νέο συμβουλευτικό όργανο του Κυριάκου Μητσοτάκη;
1. Κλιματική αλλαγή. Η χώρα μας θα επηρεαστεί έντονα από την αύξηση των παγκόσμιων επιπέδων της θάλασσας, τα οποία μεταβάλλονται με μέσο ρυθμό 3,4 χιλιοστών τον χρόνο. Τόσο οι παραλιακές πόλεις, όσο και οι υποδομές θα πρέπει να είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις από την άνοδο της στάθμης του νερού. Παράλληλα ένα μεγάλο μέρος ανθρώπινων δραστηριοτήτων όπως είναι ο τουρισμός, οι παράκτιες δραστηριότητες, οι συγκοινωνίες θα βρεθούν μπροστά σε ένα νέο περιβάλλον.
2. Μείωση της διαθεσιμότητας πόρων. Η παγκόσμια ζήτηση για φυσικούς πόρους και πρώτες ύλες, έχει αυξηθεί δέκα φορές κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα και αναμένεται να διπλασιαστεί ξανά έως το 2030, σε σύγκριση με το 2010. Ειδικά στην «μετά Covid» εποχή, η υπερβολική ζήτηση, έχει αρχίσει να ανατρέπει τις ισορροπίες που γνωρίζαμε ανάμεσα στην παραγωγή και στην κατανάλωση. Θα ενταθούν και ήδη υπάρχοντα προβλήματα, όπως είναι για παράδειγμα στη χώρα μας το θέμα του νερού, όπου το 80-85% των υδάτινων πόρων, από επίγειους και υπόγειους ταμιευτήρες, δαπανάται για την άρδευση καλλιεργειών. Προβλέπεται η ανάγκη αύξησης της έρευνας για εναλλακτικές πρώτες ύλες, η βελτίωση διαχείρισης των υδάτινων πόρων και νέα καταναλωτικά πρότυπα.
3. Δημογραφικές ανισορροπίες. Το 2050 η Ελλάδα εκτιμάται ότι θα βρίσκεται στην 4η θέση παγκοσμίως με τη μεγαλύτερη συρρίκνωση του πληθυσμού σε παραγωγική ηλικία, ενώ θα υποστεί τη μεγαλύτερη μείωση του συνολικού δείκτη παραγωγικότητάς στην ΕΕ, λόγω των επιπτώσεων από την γήρανση του πληθυσμού της και τους χαμηλούς ρυθμούς γεννήσεων. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξουν επιπτώσεις στην απασχόληση και την οικονομική ανάπτυξη, στη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και των συστημάτων Υγείας και Συνταξιοδότησης.
4. Αστικοποίηση. Είναι ένα φαινόμενο που θα συνεχιστεί, με αποτέλεσμα να αναζητηθούν λύσεις που θα συνεχίσουν να εξασφαλίζουν ένα υψηλό επίπεδο διαβίωσης, μέσω σημαντικών επενδύσεων στον χώρο των επικοινωνιών, της ψηφιακής τεχνολογίας και των υποδομών.
5. Ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη. Η χρήση των εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης, η υιοθέτηση μεθόδων κυβερνοασφάλειας και η εξάλειψη του ψηφιακού αναλφαβητισμού, είναι οι βάσεις πάνω στις οποίες θα στηριχθεί η ελληνική κοινωνία του 2040. Για ένα κόσμο με κοινωνική συνοχή, ασφάλεια και ψηφιακές ευκαιρίες για όλους.
6. Παγκόσμια αύξηση της μεσαίας τάξης και της κατανάλωσης. Τα εκατομμύρια των ανθρώπων που θα ενταχθούν στη μεσαία αστική τάξη σε όλο τον κόσμο και οι αλλαγές στις καταναλωτικές τους ανάγκες και συνήθειες, δημιουργούν νέες αγορές, ανοίγοντας ευκαιρίες για τις εξαγωγές και τις τουριστικές υπηρεσίες.
7. Μετατόπιση της επιρροής προς την Ανατολή και το Νότο. Η μετατόπιση της παγκόσμιας οικονομικής βαρύτητας από τις καθιερωμένες προηγμένες οικονομίες της Βόρειας Αμερικής και της Δυτικής Ευρώπης προς τις αναδυόμενες οικονομίες στην Ανατολή και στο Νότο θα συνεχιστεί. Τα κλασσικά γεωστρατηγικά μοντέλα ξεπερνιούνται, αυξάνονται οι περιφερειακές δυνάμεις, δομούνται νέες συμμαχίες και ανοίγονται νέες οικονομικές και εμπορικές δυνατότητες και συνεργασίες.
Και καθώς πίσω από όλες τις καλές δουλειές βρίσκονται εξειδικευμένοι άνθρωποι, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι πρόεδρος της ομάδας foresight είναι ο Γιάννης Μαστρογεωργίου, Γενικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής και πρώην Διευθυντής του ελληνικού think tank «ΔΙΚΤΥΟ για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη» και αναπληρωτής πρόεδρος ο Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος, κάτοχος της Έδρας UNESCO για την Έρευνα του Μέλλοντος (Futures Research), που φιλοξενείται στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ).
Το motto της ομάδας foresight, που αναλαμβάνει πλέον τον τομέα της στρατηγικής πρόβλεψης, είναι ότι το μέλλον γίνεται τρόπος σκέψης, όχι χρονικό σημείο και ότι δεν θα πρέπει πλέον να φτάνουμε στο ερώτημα της τελευταίας στιγμής: «και τώρα τι κάνουμε;».
